صادرات گاز طبیعی علاوه بر اینکه ارزش افزوده زیادی نصیب کشور نمی‌کند، با محدویت صادرات به مناطق دور دست هم مواجه است.
با توجه به نیاز به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، صادرات گاز طبیعی نباید چندان مورد تاکید قرار گیرد و سوق دادن صنعت گاز کشور به سمت تولید فرآوردهای گازی برای ایجاد ارزش افزوده بالاتر و اشتغال در کشور، امروزه به امری اجتناب ناپذیر تبدیل شده است.
با پیشرفتهای فناورانه‌ای که در جهان در حال وقوع است (سی.ان.جی و ال.ان.جی نمونه ای از این فناوری‌ها است) می‌توان مشکلات فعلی صادرات گاز طبیعی را حل و کالاهای با ارزش افزوده بالاتر را صادر کرد.گاز طبیعی منبع مهم تامین انرژی در قرن جدید است و توسعه سریع صنعت گاز هم از فناوری های مهمی تأثیر پذیرفته است که از اواسط قرن بیستم مطرح شده‌اند. با توجه به توانایی های موجود فناوری برای انتقال گاز به مناطق دوردست، روش ال.ان.جی یا گاز طبیعی مایع شده به عنوان یک روش اقتصادی توانسته است دشواری حمل گاز را تا حد زیادی برطرف سازد.فناوری تبدیل گاز به فرآورده های مایع (GTL) هم راهکاری مناسب برای انتقال گاز به بازارهای دوردست است ، هر چند هنوز این روش اخیر بصورت گسترده مورد استفاده قرار نگرفته، اما حمل فرآورده‌های مایع به بازارهای مصرف بسیار ساده تر و کم هزینه تر از روش تبدیل به ال.ان.جی است.
بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که در دهه اخیر در بین فرآورده‌های قابل استحصال از طریق فرایند GTL، یعنی گازوئیل و نفت سفید، بنزین و نفت، متانول، دی متیل اتر و واکس به ترتیب با ۷ر۶۳ درصد، ۴ر۳۲ ، ۹ر۲ ، ۸ر۰ و ۲ر۰ درصد مهم‌ترین نیازهای وارداتی جهان در بین فرآورده‌های مورد نظر بوده است.
مطالعه وضع تقاضای جهانی فرآورده‌های مورد نظر حاکی از آن است که به ترتیب قاره‌های آسیا، اروپا و آمریکای شمالی مهم‌ترین مناطق جهان در جذب این فرآورده‌ها به شمار می‌روند. این در حالی است که بخش اعظم تقاضا قبل از این دهه، متعلق به اروپا بوده است، اما کشورهای آسیایی سهم خود را افزایش دادند.تصمیم گیری در خصوص بکارگیری فناوری‌های جدید در حوزه‌های نفت و گاز باید مورد توجه باشدو این تصمیم گیری نیاز به فرهنگ‌سازی و مطالعات پشتیبان دارد تا تصمیم‌گیرندگان بر اساس اطلاعات حال و آینده بتوانند تصمیمات اصولی و مدیریتی مناسبی اتخاذ کنند.
ایران با دارا بودن ۹ر۱۵ درصد ذخایر گازی جهان و ۶ر۴ درصد تولید گاز طبیعی جهان ،بدون شک می‌تواند نقش بسزایی در تامین انرژی جهانی در آینده داشته باشد. همچنین از سوی دیگر هر چند در شرایط کنونی سهم چندانی از تجارت جهانی نداریم، لیکن در سند چشم‌انداز کشور آمده شده است که ۸ تا ۱۰ درصد سهم تجارت جهانی گاز و فرآورده‌های گازی در افق چشم‌انداز باید به ایران اختصاص یابد.
بنابراین صادرات گاز طبیعی چندان نمی‌تواند ارزش افزوده‌ای برای کشور به همراه داشته باشد و درآمد ارزی ناشی از آن هم کمتر خواهد بود.
ایران در خصوص تامین تقاضای جهانی و افزایش صادرات طی دهه اخیر بجز فرآورده دی‌متیل‌اتر در خصوص سایر فرآورده‌ها، روند رو به رشدی را تجربه کرده است ، بطوری‌که به ترتیب در مورد واکس از رشد ۵ر۳۵ درصدی، متانول از رشد ۹ر۳۲ درصدی، بنزین و نفتا از رشد ۱۳ درصدی و گازوئیل و نفت سفید از رشد ۴ر۱درصدی برخوردار بوده است که در این بین با توجه به حجم بالای صادرات متانول از سوی ایران، رشد تقاضای واردات جهانی این محصول بسیار با اهمیت‌تر از سایر فرآورده‌ها است.
کشورهای آسیایی مهم‌ترین بازار صادراتی ایران در فرآورده‌های یاد شده هستند، بطوریکه حدود ۸۵ درصد صادرات ایران به ترتیب به کشورهای سنگاپور (با ۲ر۳۹ درصد)، چین (با ۹ر۲۵ درصد)، کره جنوبی (با ۴ر۱۳ درصد)، هند (با ۳ر۴ درصد) و ژاپن (با ۵ر۲ درصد) اختصاص دارد.
یکی از مشکلات فعلی ایران، آلودگی هوای شهرهای بزرگ کشور بویژه تهران است که معضلات بسیاری برای کشور بوجود آورده ، مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از آلودگی هوای کشور از طریق استفاده از سوخت‌های پاک قابل برطرف کردن است. همچنین بخش‌های نیروگاهی و حمل و نقل بیشترین میزان انتشار SO2 و بخش‌های نیروگاهی و خانگی، تجاری و عمومی بیشترین میزان انتشار CO2 را در این سال به خود اختصاص داده‌اند. بخش‌های نیروگاهی، حمل و نقل و صنعت سهم به‌سزایی هم در تولید دی اکسید گوگرد (۶ر۸۷ درصد) و اکسیدهای ازت (۴ر۸۹ درصد) داشته‌اند. اطلاعات فوق نشان می‌دهد که بخش حمل و نقل کشور که عمدتاً مصرف‌کننده بنزین و گازوئیل است، نزدیک به نیمی از آلایندگی های کشور را تولید می‌کنند.بنابراین به نظر می‌رسد تولید محصولات GTL با عنایت به آلودگی کمتر و معضل آلودگی هوای کلانشهرهای کشور راهی به سوی خلاصی از معضلات فعلی است هر چند طرحی میان مدت به حساب می آید.برای کشورهای دارای منابع عظیم گاز طبیعی از جمله ایران این موضوع قابل توجه است که هرچند LNG و GTL بازارهای متفاوتی دارند، در صورتیکه از ذخایر کافی گازی بهره‌مند باشند، استفاده از هر یک از این فناوری ها مانع به کارگیری دیگری نخواهد بود.
حسن ولی بیگی