سالهاست که سازمان میراث فرهنگی ایران با گردشگری ادغام شده است اما با گذشت ۸ سال، هنوز شیوه‌های برخورد گردشگر با آثار تاریخی معرفی و نهادینه نشده است. تعطیلات که آغاز می‌شود، ضربان قلب میراث‌ ایرانی از حجم بالای گردشگر بالا می‌رود. گاهی این ضربان به‌قدری تند می‌شود که تعطیلات تمام نشده قلب اثر از کار می‌افتد.
به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، در حالی که گردشگری انبوه جان تازه‌ای در کالبد سایت‌های ‌تاریخی کشورهای توسعه‌یافته می‌دمد، در ایران این مسیر روندی مخالف را طی می‌کند. سایت‌ها و محوطه‌های تاریخی، بدون آنکه از دسته‌بندی مناسبی برخوردار باشند، در روزهای تعطیل، به‌ویژه نوروز، از حجم بالایی از گردشگران پذیرایی می‌کنند که آسیب های این رخداد بیش از تأثیرات مثبت آن برای گردشگری است.
آغاز تعطیلات شاید برای بسیاری از مردم هنگام شروع سفری تازه باشد. برخی بدون آنکه برنامه‌ریزی اساسی یا شناخت درستی از مقصد داشته باشند به‌راه می‌افتند و البته سری هم به بناها و سایت‌های تاریخی مقصد هدف گردشگری می‌زنند. اما از آنجایی‌که در طول سال هیچ گونه فرهنگ‌سازی درباره نوع آثار و چگونگی برخورد با آنها صورت نگرفته است، در بسیاری از مواقع می‌بینیم که حجم زیاد گردشگران تنها به آسیب بناهای تاریخی منتج می‌شود.
فرخ کاظمی، باستان‌شناس و مرمت‌گر، در این باره می‌گوید: به‌طورکلی آثار تاریخی به چند دسته تقسیم‌ می‌شوند. بناهای درحال مرمت، بناهای مرمت‌شده و آثار در معرض خطر. اما آثاری هم هستند که از مرحله مرمت عبور کرده اند و با کاربری‌هایی که به آنها داده می‌شود، شکل دیگری برای بازدیدکنندگان عام و خاص پیدا می‌کنند. در این میان گروهی از سایت‌های باستانی مثل سیلک هم وجود دارند که با حجم عظیم گردشگر دچار سردرگمی‌می‌شوند.
این کارشناس اعتقاد دارد، معمولاً گردشگران داخلی هیچ علمی‌نسبت به چگونگی برخورد با آثار تاریخی ندارند. این در حالی است که از یک سو امکانات اندک میراث فرهنگی و از سوی دیگر نبود فرهنگ سازی باعث می‌شود تأمین نیازهایی که به‌دلیل حجم بالای بازدید‌کنندگان ایجاد می‌شود از کنترل خارج شود.
درحال‌حاضر بسیاری از بناهای تاریخی چون اثر تاریخی چهلستون، باغ هشت‌بهشت و غیره که دارای تزئینات داخلی، نقاشی و گچبری هستند، به حفاظت بیشتر و بهتری نیاز دارند.
او با بیان اینکه گاهی نوع کاربری بیش از نگاه کارشناسی بنا اهمیت پیدا می‌کند، می‌افزاید: کاربری داده شده به بناهایی چون حمام قجر در قزوین، موزه فلک‌الافلاک در خرم آباد و رختشویخانه زنجان که تبدیل به موزه شده‌اند، موجب شده است تا این بناها از نظارت و مرمت کمتری برخوردار باشند. این درحالی است که در کشوری چون ترکیه که هر اثر تاریخی آن به اندازه ۲ چاه نفت سودآوری دارد نظارت دقیق و علمی‌حرف اول را می‌زند.
کاظمی‌ادامه می‌دهد: اگر سازمان میراث فرهنگی نیروی کافی برای حفاظت در برابر آثار تاریخی در اختیار ندارد، حداقل کاری که می‌تواند انجام دهد فرهنگ سازی در رسانه‌های جمعی است.
پژوهشی درباره چگونگی برخورد با آثار تاریخی صورت نمی‌گیرد
مهدی پارسایی، دبیر کانون معماری قوام الدین شیرازی، با اشاره به اینکه تعداد زیاد گردشگران در هر بنای تاریخی آسیب‌هایی را به همراه دارد، تاکید می‌کند: با توجه به اینکه حجم زیاد گردشگران می‌تواند آثار تاریخی را مورد تهدید قرار دهد، می‌گوید: اما با اقدامات پژوهشی و بررسی نقاط منفی و پیش‌بینی و رفع مشکلات می‌توان به‌صورت کاملاً علمی‌از بروز اتفاقات مخرب جلوگیری کرد.
این فعال حوزه میراث فرهنگی که پیش از این به عنوان راهنما در بناهای تاریخی فعالیت می‌کرد، ادامه می‌دهد: با اینکه گردشگری انبوه در حوزه میراث فرهنگی نقطه قوت به‌شمار می‌رود، افزایش آگاهی بازدیدکنندگان سبب می‌شود که مردم به اهرمی‌برای حفاظت از آثار تاریخی و مقابله با پدیده‌هایی چون وندالیسم تبدیل شوند.
وی می‌گوید: وقتی حجم روزانه گردشگران در تخت‌جشمید در ایام نوروز به بیش از ۳۰ هزار نفر می‌رسد، قطعاً این تعداد گردشگر آسیب‌ و تبعاتی را به‌همراه می‌آورد. اما تمهیدات کارشناسان و چگونگی حفاظت می‌تواند میزان آسیب‌ها را کاهش دهد. به‌طور مثال سال‌ها پیش، با ورود گردشگران کف پلکان‌های سنگی تخت‌جمشید دچار فرسایش می‌شد اما امکانات حفاظتی و چوب‌هایی که این پلکان‌ها را پوشش می‌دهد از میزان تخریب کاسته است.
به گفته وی، هنوز در سطح و صفه کاخ‌های تخت‌جمشید اقدامی‌صورت نگرفته است و قطعاً شیب‌بندی موجود در سطح کاخ‌های تخت‌جمشید به‌دلیل هجوم یک باره گردشگران صدمه می‌بیند.
با وجود این، پارسایی همچنان معتقد است، مسائل مخرب مربوط به گردشگری و میراث فرهنگی قابل شناسایی و پیشگیری است. اما افسوس که این موضوعات جزو اولویت‌های دست اندر کاران محسوب نمی‌شود. در کشور ما گردشگر خارجی کمتر دیده می‌شود و به گردشگران داخلی و شیوه برخورد آنان با میراث فرهنگی توجهی نمی‌شود.

code