«گرافیتی» هنری خیابانی است و از عناصر فرهنگ «هیپ هاپ» به شمار می‌آید. اولین هنرمندان گرافیتی از خوانندگان موسیقی متأثر بودند به طوری که موسیقی نواخته شده را به سرعت به صورت حروف و تصاویر روی دیوار منتقل می‌کردند.
«گرافیتی» هنری است که دور از چشم مردم و معمولاً با مضمونی اعتراضی خلق می شود و هنرمند گرافیتی برای ثبت عقاید، نظرات، علایق و پیامش با شیوه گرافیتی ، دیوار خالی خیابان‌ها را به تصرف خویش در می‌آورد.
معمولاً هنرمندان گرافیتی به دلیل ذات پنهانی این هنر، نام‌های مستعمار برای خود برمی‌گزینند. گالری «آرته» از ۱۵ تا ۱۷ شهریور نمایشگاهی را از آثار گرافیتی گروه «دژ» با عنوان «بُعدهای آبی» برگزار کرد، به این بهانه و برای آشنایی بیشتر خوانندگان با هنر گرافیتی با یکی از اعضای گروه «دژ» به گفتگو نشسته‌ایم که از نظر می‌گذرد.
***
* پیش از این که گفتگو را شروع کنیم، می‌خواستم بدانم شما را باید به چه نامی صدا بزنم؟
– من «کیارش» یکی از اعضای «گروه دژ» هستم که به اتفاق «تمکین» عضو دیگر این گروه، نمایشگاه «بُعدهای آبی» را در گالری «آرته» برگزار کردیم.
* آیا اعضای گروه «دژ» را فقط شما دو نفر تشکیل می‌دهید؟
– بله، همینطور است. البته قبلاً، یعنی حدود سه – چهار سال پیش تعداد اعضای گروه دژ بیشتر بود اما به تدریج آنها نخواستند گرافیتی را ادامه بدهند و از گروه کناره گرفتند.
* بهتر است ما را بیشتر با «گروه دژ» آشنا کنید. این که چند نفر در این گروه فعالیت می‌کردند و فعالیت این گروه از چه سالی آغاز شده است؟
– فعالیت «گروه دژ» از سال ۸۵ آغاز شد، در ابتدا تعدادمان شش نفر بود و فعالیتمان را با گرافیتی انگلیسی شروع کردیم. آن موقع نمی‌دانستیم که گرافیتی در ایران فعال است، اما کمی که گذشت، به طوری اتفاقی با هنرمندان گرافیتی دیگری مانند «تنها (alone)» که خود پدر گرافیتی ایران است،آشنا شدیم. پس از صحبت‌های «تنها» بود که تصمیم گرفتیم به صورت جدی‌تر به گرافیتی بپردازیم. سه سال بعدش در سال ۸۸ گرافیتی فارسی را شروع کردیم.
* اعضای گروه‌تان چطور جمع شدند؟
– با «تمکین» بچه محل بودیم و در یک مدرسه درس می‌خواندیم. به تدریج متوجه شدیم که هر دو به «هیپ هاپ» و گرافیتی علاقه‌مندیم. من خود قبل از آن آهنگسازی می‌کردم. تصمیم گرفتیم یک‌بار گرافیتی را امتحان کنیم که کردیم و از این کار خوشمان آمد و ادامه دادیم و گروه تشکیل دادیم وبه تدریج افراد دیگری به گروه ملحق شدند.
* چه شد که به گرافیتی علاقه‌مند شدید؟
– دلیلش بیشترهمان علاقه به «هیپ هاپ» بود، از طرفی حس خوبی دارد که مردم فکر ما را می‌توانند با چشم‌هایشان روی دیوار ببینند. مسأله شهرت اصلاً در میان نیست و اصولاً در میان گرافیتی آرتیست های کل دنیا شهرت هیچ اهمیتی ندارد و آنها برای شهرت این کار را انجام نمی دهند.
* مضمون گرافیتی‌های گروه شما چیست؟
– مضامینی روزمره مثل فیلم و موزیک مورد علاقه مان یا فکرها وپیام هایی که گاه به ذهنمان می رسد و روی دیوار با مردم به اشتراک می‌گذاریم.
* آیا در گرافیتی‌های شما بیشتر از حروف استفاده می‌شود؟
– بله، بیشتر از حروف استفاده می‌کنیم و در ایران اولین کسانی هستیم که با اشکال هندسی در قالب رسم‌الخط عربی، گرافیتی انجام می‌دهیم. در واقع گرافیتی‌های ما در عین این که شکل هستند، به فونت شباهت دارند و به چشم آشنا می آیند. ما معمولاً در کارهایمان شکل و فونت را باهم ترکیب می‌کنیم. در ایران ما تنها کسانی هستیم که سه بُعدی کار می‌کنیم. ما رنگ مخصوص خودمان را داریم و فقط با آبی کار می‌کنیم. البته برای این که گرافیتی را کامل کنیم و کار مشخص‌تر شود از رنگ‌های دیگر هم استفاده می‌کنیم اما رنگ اصلی ما که بر گرافیتی‌هایمان حاکم است، آبی است.
* چرا رنگ آبی را رنگ حاکم آثار خود به کار می‌برید؟
– در اوایل کارمان که روی روانشناسی رنگها مطالعه می‌کردیم، متوجه شدیم که رنگ آبی خیلی نزدیک است به آنچه که مورد نظر ماست. از طرفی رنگ آبی در تاریخ هنر ما و در معماری سنتی ما زیاد به کار رفته است.
* در گروه شما خانم‌ها هم مشارکت داشتند؟
– نه، هیچ خانمی در گروه ما نبود.
* آیا شما پیش از شروع گرافیتی، نقاشی هم می‌کردید؟
– ما از قبل به نقاشی علاقه‌مند بودیم اما به صورت تجربی طراحی و نقاشی را یاد گرفته بودیم. رشته اصلی ما چیز دیگری است و فقط از روی علاقه به گرافیتی می پردازیم.
* آیا گرافیتی‌هایتان را فقط روی دیوار انجام می‌دهید؟
– اصل گرافیتی روی دیوار انجام می‌شود تا همه مردم بتوانند آن را ببینند، اما روی هر چیزی می‌شود گرافیتی کرد؛ روی لباس، ماشین، کفش و کلاه … . در ایران هنرمندان گرافیتی فقط روی دیوار کار می‌کنند ولی کمپانی‌های لباس گاهی طرح‌های گرافیتی‌مان را از ما می‌خرند تا از این طرح‌ها روی تی‌شرت‌ها استفاده کنند.
تنوع کار گرافیتی در خارج از کشور بیشتر است مثلاًچند وقت پیش شرکت «ولوو» فستیوالی برگزار کرده بود و از گرافیتی کارهای دنیا دعوت کرده بود تا روی خودروهای این شرکت طرح‌های گرافیتی خود را اجرا کنند. یا کمپانی «نایک» جشنواره‌ای را برپا کرده بود و در آن کفش‌های سفیدی زده بود تا هنرمندان گرافیتی روی این کفش‌ها طرح‌هایشان را کار کنند یا شرکت «اَپِل» از هنرمندان گرافیتی دعوت کرده بود تا روی بسته‌بندی محصولاتش گرافیتی کار کنند. در دنیا همه ساله برای گرافیتی کارها چنین جشنواره‌ها و رقابت‌هایی زیاد برگزار می‌شود.
* فعالیت گرافیتی شما بیشتر در چه ساعاتی از شبانه‌روز انجام می‌شود؟
– معمولاً صبح‌های خیلی زود یا شب‌ها گرافیتی می‌کنیم، اما در کل زمان مشخصی ندارد. هر موقع که وقت کنیم وایده‌اش به ذهنمان برسد، همان موقع زمان آغاز کارمان است. ما معمولاً از روی اتود (طرح اولیه کشیده شده روی کاغذ) کار نمی‌کنیم و گرافیتی‌های ما به صورت بداهه انجام می‌شود. البته اگر دیوار بزرگی در میان باشد و طرح جدی‌ای برای آن دیوار در نظر گرفته باشیم، قبل از شروع کار برای اینکه در مقیاس‌ها اشتباهی پیش نیاید طرح مورد نظرمان را اول روی کاغذ طراحی می‌کنیم.
* آیا شما و «تمکین» به عنوان اعضای گروه «دژ» باهم یک کار گرافیتی را به انجام می‌رسانید؟
– ما در اوایل کار که تعداد گروه هم بیشتر بود شرح وظایفی چندانی نداشتیم و برای همین کار سخت بود. اما الان که دو نفر هستیم قلق کارمان را پیدا کرده‌ایم. من دست راست هستم و «تکمین» دست چپ است و برای همین همیشه من از سمت راست و همکارم از سمت چپ کار را شروع می‌کنیم و چون فکرهایمان هم یکی است خیلی سریع گرافیتی را تمام می‌کنیم و هیچ وقت هم نشده که اشتباهی در کارمان پیش بیاید.
* کمی درباره چگونگی شروع یک کار گرافیتی توضیح دهید.
– معمولاً دیوار را دو – سه روز قبل از انجام کار پیدا می‌کنیم، بعد وسایل را تهیه می‌کنیم و طرحش هم که قاعدتاً در ذهنمان هست. اول اگر لازم باشد، زمینه کار را رنگ می‌کنیم و بعد شروع به طراحی می‌کنیم و سپس یکی از سمت راست و دیگری از سمت چپ شروع می‌کند به رنگ کردن و افکت دادن. در این کار، هر کداممان هر طور که دوست داریم، سمت خودمان را رنگ می‌کنیم ولی معمولاً ذهن های ما دو نفر باهم یکی است و تا الان در این زمینه مشکلی پیش نیامده.
* از چه ابزار و وسایلی برای کارتان استفاده می‌کنید؟
– برای گرافیتی به خاطر سرعت در کار از اسپری رنگ استفاده می‌شود. گاهی رنگ‌هایی را که دوست داریم، درمغازه‌ها پیدا نمی‌کنیم و برای همین خود دست به کار ترکیب رنگ می‌شویم.
* چرا همه هنرمندان گرافیتی اسم مستعار برای خودشان دارند؟
– فکر می‌کنم هر کسی دلیل خاص خودش را داشته باشد، اما به نظرم یک دلیلش این می‌تواند باشد که دوست دارند اسمشان را خودشان انتخاب کنند؛ چون اسم اصلی و واقعی خود را خودشان انتخاب نکرده‌اند. شاید هم تنفر از شهرت باشد؛ چون نه اجازه می‌دهند که چهره‌شان دیده و شناخته شود و نه اسمشان مشخص باشد.
* بزرگترین و کوچکترین دیواری که روی آن گرافیتی‌انجام داده‌اید چه اندازه بودند؟
– بزرگترین دیواری که روی آن کار کرده‌ایم ۱۶ متر بود و کوچکترین کار گرافیتی ما روی بوم‌هایی است که به‌عنوان نمونه ای از گرافیتی در نمایشگاه به نمایش درآمد.
* زمانی که برای یک کار گرافیتی صرف می شود، معمولاً چقدر است؟
– زمان صرف شده برای یک کار گرافیتی، بستگی به شرایط امنیت حین کار دارد. اگر بیشتر وقت داشته باشیم، روی جزئیات بیشتر کار می‌کنیم و کار هم قاعدتاً قشنگ‌تر و با کیفیت‌تر می‌شود ولی اگر وقت نداشته باشیم، نهایتاً کار را طی یک تا یک و نیم ساعت تمام می‌کنیم. اگر منطقه‌ای که آنجا کار می‌کنیم ایمن باشد، حدوداً چهار – پنج ساعت را صرف گرافیتی می‌کنیم.
* عکس العمل مردم نسبت به گرافیتی‌هایتان چگونه است؟
– ما هیچ وقت حین کار برخورد مستقیم با مردم نداشتیم؛ چون جاهایی که کار می‌کنیم کسی نیست، اما در اینترنت که کارهایمان را به نمایش می‌گذاریم، از آنها استقبال می شود و تشویق‌مان می‌کنند. چون اصولاً آدمها دیوار رنگین و طرح‌دار را به دیوار سفید و خالی ترجیح می‌دهند.
* معمولاً چه دیوارهایی را برای گرافیتی انتخاب می‌کنید؟
– دیوار سیمانی را ترجیح می‌دهیم؛ چون برای ما حس نوستالژیک دارد و اولین دیوارهایی که رویش کار و تمرین کرده‌ایم سیمانی بودند ولی در کل روی هر نوع دیواری کار می‌کنیم.
* ماندگاری آثارتان روی دیوارها چقدر بوده است؟
– در تهران دیواری نیست که کارهایمان رویش مانده باشد و در این زمینه شهرداری پشت کار خیلی خوبی دارد اما فکر می‌کنم ماندگاری گرافیتی‌هایی که در شهرستانها انجام داده‌ایم بیشتراست.
* پس در شهرستانها هم گرافیتی انجام داده‌اید؟
– بله، ما در هر مسافرتی که به شهرستانها می‌کنیم کولهکار و اسپری‌مان هم با ماست.
* وقتی روی دیواری زحمت می‌کشید و کار می‌کنید و فردایش یا چند روز بعد می‌بینید شهرداری آن را پوشانده؛ چه حسی به شما دست می‌دهد؟
– ما ناراحت نمی‌شویم و حس خاصی پیدا نمی‌کنیم و فقط آماده می‌شویم برای گرافیتی بعدی! در واقع شهرداری دیوار را برای کار بعدی ما آماده کرده است. برای ما همین کافی است که بعد از کشیدن گرافیتی، حتی فقط یک نفر که از کنار آن دیوار رد می‌شود، کار ما را ببیند. ما عکس گرافیتی مان را بعد از پایان کارمی‌گیریم و محیط اینترنت فضای دیگری است که تصویر کارهایمان را به نمایش بگذاریم.
* معمولاً چند روز گرافیتی‌هایتان روی دیوار می ماند؟
– بستگی به موقعیت محل دارد، هر چه به مرکز شهر نزدیک تر باشد یا بیشتر در معرض دید باشد، زودتر پاک می‌شود.
* وقتی کار گرافیتی انجام می‌دهید، چه حسی دارید و زمانی که کارتان تمام شده، نسبت به آن چه حسی پیدا می کنید؟
– کلاً جفتش برایمان هیجان و استرس دارد. وقتی کاری را می‌کشیم، دوست داریم تا کسی آن را ندیده تمامش کنیم و وقتی هم تمام می شود،هیجان دیده شدن آن را توسط مردم داریم.
* کدام هنرمند گرافیتی ایرانی و کدام هنرمند گرافیتی خارجی، تأثیر زیادی روی شما گذاشته است؟
– در میان هنرمندان گرافیتی ایرانی «تنها alone » روی ما خیلی اثر گذار بود؛ چرا که اصلاً او ما را به صورت جدی به گرافیتی علاقه‌مند کرد. چون تا پیش از دیدن او گرافیتی برای ما مثل یک بازی بچگانه بود. در میان خارجی‌ها هم ما کارهای «دایْم» را پی‌گیری و با آثار خودمان مقایسه می‌کنیم؛ چون او سابقه ۲۰ ساله در این کار دارد و مثل ما سه بُعدی کار می‌کند.
* با توجه به این که گرافیتی اصالتاً یک هنر خیابانی است، چه شد که تصمیم گرفتید نمونه‌هایی از آثارتان را وارد فضای نمایشگاهی یک گالری بکنید؟
– ما نمایشگاه «بُعدهای آبی» را برگزار کردیم تا مردم ایران با هنر گرافیتی بیشتر آشنا شوند. تا الان نمایشگاه هایی که در گالری‌ها به نام گرافیتی گذاشته‌اند، بیشتر فقط یک نوع ساده از گرافیتی به نام «استنسیل» بوده و کمتردر نمایشگاه‌های داخلی گرافیتی اصیل که با اسپری روی بوم کشیده شده باشد به نمایش در آمده. ما حتی برای درک بیشتر دیدارکننده‌ها روی دیوار گالری «آرته» یک کار گرافیتی را انجام دادیم که البته کارمان را تا قبل از افتتاح نمایشگاه به پایان رساندیم.
* چرا اسم نمایشگاه تان «بُعدهای آبی» است؟
– چون همانطور که گفتم، غالب رنگ های به کار رفته در آثار ما آبی است و چون به صورت سه بُعدی کار می‌کنیم، بُعدهای مختلف رنگ آبی در این آثار مورد نظرمان بود.
* و سخن آخر شما؟
– دوست دارم روزی برسد که نام گرافیتی آرتیست های ایران درمیان بزرگان گرافیتی دنیا ثبت شود.
code
اکبر عزیزی تادیر نشده،تکلیف را روشن کنید