رضا اسماعیلی، بی گمان در شمار چهره های پر تلاش و تأثیرگذار شعر و ادبیات معاصر است .
بررسی کارنامه ادبی او حکایت از آن دارد که طی سال های دور و درازی که قدم در این وادی نهاده، حضوری آفرینشگر، پر تکاپو ، حرکت آفرین ، متعهد و شورانگیز داشته است .
مروری بر کارنامه ادبی این شاعر معاصر، بیانگر کوششی خستگی ناپذیر و مداوم دارد که گواه این مدعا به سهولت در آثار منتشر شده از او طی این سال ها نمایان است . بخش قابل ملاحظه ای از اشعار و آثار اسماعیلی به مضامین و موضوعات آیینی ، دفاع مقدس و انقلاب اختصاص یافته است .
«کبوترانه بخوان آسمان هشتم را » عنوان مجموعه شعر دیگری است در قلمرو شعر آیینی از رضا اسماعیلی که برگزیده سومین جشنواره کتاب سال رضوی است. همان گونه که از عنوان کتاب پیداست،این مجموعه شعر در بر دارنده شعرهای رضوی اوست .
اسماعیلی پیش از این نیز با دفترهای شعری مانند: بر آستان جانان ، آیینه و سنگ ، ناگهان دریا ، ملکوت کلمات و … تعلق خاطر مؤمنانه خود را به حوزه شعر آیینی به اثبات رسانده است . اکثر این آثار نیز با استقبال جامعه ادبی و علاقه مندان به ادبیات آیینی روبرو شده است .
« کبوترانه بخوان آسمان هشتم را » گزیده ای از سروده های اسماعیلی در مدح و منقبت ثامن الائمه،حضرت علی بن موسی الرضاست. این شعرها روایتی شورانگیز از عشق و ارادتی خالصانه به ساحت مقدس هشتمین امام هُمام است که مورد توجه آستان قدس رضوی قرار گرفته و توسط انتشارات «سخن گستر» مشهد مقدس توفیق چاپ یافته است .در دیباچه این مجموعه شعر که توسط محمد هادی زاهدی ، رئیس سازمان کتابخانه ها ، موزه ها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی قلمی شده است، اهداف و ضرورت انتشار آثاری از این دست برشمرده شده که به راستی چنین حرکتی مایه امیدواری و خرسندی شیفتگان و ارادتمندان حضرت ثامن الحجج(ع) است.
امید آن که این حرکت ارزنده فرهنگی همچنان تداوم داشته باشد و بر گنجینه آثار مکتوب در زمینه ادبیات و فرهنگ رضوی، به همت تلاشگران این عرصه ، آثار گرانسنگ دیگری افزوده گردد .
این مجموعه شعر که به عنوان اثر برگزیده سومین جشنواره کتاب سال رضوی نیز معرفی شده است، در بر دارنده ۱۶ غزل و ۲۴ رباعی رضوی است که انصافاً بیانگر تلاش مُجدانه و خالصانه این شاعر معاصر و سختگیری او در انتخاب آثار مندرج در این دفتر است .
بدون تردید آنان که اسماعیلی را می شناسند ، می دانند که ۱۶ غزل و ۲۴ رباعی فراهم آمده در این مجموعه ، تمامی سروده های او در باره شخصیت الهی و کرامات و فضایل بی همتای حضرت ثامن الائمه (ع) نمی تواند باشد. لذا این دفتر را می توان منتخبی از سروده های شاعر در این زمینه به حساب آورد.
با مرور اشعار این مجموعه این نکته به عینه آشکار می شود که رضوی سروده های شاعر، شعرهایی از دل برآمده و جوششی است و به سفارش هیچ کنگره و جشنواره ای سروده نشده است. دیگر آن که سُراینده اش،شاعری دلباخته و بهره مند از دانش و بینش ادبی و مطالعات ارزنده پیرامون زندگانی و شخصیت امام رضاست. به همین لحاظ شعرهای این مجموعه در کنار بهره مندی از عنصر عاطفه و احساس، از اندیشه زلال شاعر نیز سرشار است که موجب می شود شعر اسماعیلی از کلی گویی های رایج و کسالت بار فاصله بگیرد و بر جان و دل مخاطب خوش بنشیند.
مطالعات و معلومات ادبی و دینی شاعر ، توانمندی او را در آفرینش آثاری نغز و پر مایه، ارتقاء بخشیده است. این ادعا با مرور کوتاه دل سروده های این مجموعه بر هر سخن شناس منصف و صاحب ذوقی آشکار می شود.
ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که بگوییم شاعر این مجموعه خود به خوبی بر این حقیقت آگاه است که اگر توفیقی در این عرصه داشته است ، به برکت محبت و معرفت خاندان رسالت (علیهم السلام) است؛ چنان که خود در غزلی می گوید:
شاعر نمی شوم به خدا یک غزل ، مگر
عارف شوم به نور شما ، این مُبرهن است
(باید دوباره ضامن آهوی دل شوید،ص ۱۴)
از همین رو،شاعر هیچ گاه مقهور توانایی های خویش نشده است و سرودن این اشعار را مرهون خُلق کریم و لطف عمیم حضرت شمس الشموس (ع) دانسته است :
قبول کن دل من، لکنت زبان داری
اگرچه قصد ارادت به آسمان داری
(کبوترانه بخوان آسمان هشتم را ، ص ۲۰)
این واژه ها به لطف شما می شود غزل
یک شعر عاشقانه به نام خدا بگو
(آقا شما ادامه این شعر را بگو ، ص ۳۵)
این واژه های زمینی ، از وصف او ناتوانند
ای کاش بی واژه می شد ، می کردم از او حکایت
(عرش حکمت ، ص ۱۷)
اسماعیلی مرتبه و جایگاه والای شاعر آیینی را خوب می شناسد و در یکی از سروده های خویش به رسالت بزرگ شاعر آیینی با تکیه بر تاریخ ادبیات شیعه اشارات دلپذیری دارد :
«دعبل» به مدح نور شما تا زبان گشود
او را ستود عشق و خدا گفت: شاعر است
(هر کس که مدح نور … ،ص ۱۸)
بهره جستن از آیات قرآن کریم، روایات و احادیث معصومین (علیهم السلام)، یکی دیگر از نقاط قوت شعر شاعران نامدار است.
این ویژگی در اشعار اسماعیلی نیز برجسته و غیر قابل انکار است.
به عبارت دیگر، شعر او دارای پشتوانه ای غنی از آموزه های دینی است که موجب می شود اشعار او حرف های زیادی برای گفتن داشته باشد. چنان که در رباعی زیر که مُلهم از حدیث نورانی«سلسله الذهب» است، اشراف و تسلط ادیبانه او را به این حوزه شاهدیم:
تو نور کمال فصل بسم اللهی
در ظلمت فتنه ، شبچراغ ماهی
تو رمزگشای واژه توحیدی
تو معنی « لا اله الا اللهی »
(شرط توحید ، ص ۴۳)
از دیگر خصوصیات اشعار این مجموعه زبان سلیس و روان و بسیار نزدیک به لهجه و گویش عامه است که قطعا در ایجاد ارتباط موثر با مخاطب نقش مثبتی ایفا می کند . شاعر گاه حتی ترجیح می دهد که در غزل با زبان محاوره سخن سرایی کند که زبان دل است ، با سادگی و بی آلایشی تمام :
دلم می خواد بگم آقا ! که من دلتنگ چشماتم
به قول این دل شرقی ، یه عمره من
خاطر خاتم
(عاشقانه با امام رضا ، ص ۳۲)
سفر و زیارت از دیگر مضمون های مورد توجه شاعر در این مجموعه است که به جای شعرهای شعاری مرسوم ، شاعر ترجیح داده است به سمت تصویر پردازی رفته و فضاهای ملموس تر و محسوس تری را خلق
کند:
تهران – مشهد ، قطار ، من ، تنهایی
روی لب دل ، تبسم شیدایی
از دور شکوه گنبدت پیدا شد
مولا ! تو به پیشواز من می آیی
(کرامت ،ص ۵۴)
گفتنی است که تعدادی از غزل های این مجموعه به خاندان بزرگوار امام رضا(ع) ، از جمله به ساحت مقدس امام موسی بن جعفر،امام محمد تقی، و حضرت فاطمه معصومه(علیهم السلام) تقدیم شده است که از نسبت و حال و هوای نزدیکی با امام رضا برخوردارند. ضمن آرزوی توفیق بیشتر برای اسماعیلی در مسیر خدمت به خاندان عصمت و طهارت، بسیار مناسب است که در خاتمه این جستار، یادی داشته باشیم از مجلس شعرخوانی شاعر شهید «دعبل خزایی» در پیشگاه حضرت علی بن موسی الرضا (ع)؛ چنان که در روایت آمده است که پس از آنکه دعبل شعرش را به پایان آورد، امام او را مورد مرحمت قرار داد و فرمود:«خداوند تو را در فزع اکبر که قیامت است،از عذاب در امان
نگاه دارد.»

code