قرار گرفتن سازمان ملل متحد در نیویورک این شهر را به مرکز دیپلماسی کشورها تبدیل کرده است. اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل اگرچه فاقد اهداف اجرایی است‌ و وزن تشریفاتی و رسانه‌ای آن حساس‌تر از جایگاه تصمیم‌گیری‌های سیاسی است، اما این اجلاس همه ساله نمایندگان و سران کشورهای عضو سازمان ملل را به مقر سازمان در نیویورک دعوت می‌کند تا دو هدف اصلی در انجام اجلاس سالانه انجام پذیرد. اول، نگاه و دیدگاه دولت‌های حاکم نسبت به موقعیت و مشکلات جهانی، منطقه‌ای و روابط بین‌المللی بیان گردد (تا نسبت به واقعیت‌ها شناخت دقیق‌تر و روشن‌تری به دست آید). دوم، برگزاری اجلاس سالانه و حضور نمایندگان سیاسی همه دولت‌های عضو سازمان ملل در این اجلاس موجب تخفیف بحران‌ها از طریق گفتگو و ارائه راهکارهای مسالمت‌آمیز گردد.

اگرچه سخنرانی‌های رسمی نمایندگان کشورها اصلی‌ترین بخش این مراسم در مجمع عمومی سازمان ملل است اما فعال‌ترین بخش دیپلماسی در اجلاس سالانه در دیدارهای دو و چندجانبه نمایندگان کشورها با یکدیگر صورت می‌‌پذیرد. در همین دیدارها است که وزرای خارجه کشورها با همتای خود دیدار و گفتگو دارند و در مواردی ـ مانند گروه‌های عضو جنبش عدم تعهد یا اتحادیه‌های سیاسی گوناگون از مناطق مختلف در جهان در نشست‌های خاص خود ـ به هماهنگی‌ و همگونی مواضع سیاسی در اجلاس سازمان ملل دست پیدا می‌کنند. چهره بیرونی اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل چهره‌ای تشریفاتی است و تا حدودی نمایشی از ظهور و بروز کنش‌های سیاسی را در بردارد. اما هر کشوری که با برنامه‌ریزی در این اجلاس شرکت می‌کند از آن فرصت مناسبی می‌سازد و از حضور نمایندگان سیاسی همه کشورها در چنین اجلاس بین‌المللی بهره‌گیری می‌کند. برخی از کشورها مواردی از روابط مالی و اقتصادی خود را در همین اجلاس با دولت‌های مورد نظر سامان می‌دهند و به حل مشکلات و یا گشایش افق جدید در روابط دو و چندجانبه اقتصادی می‌پردازند. در این میان کشورهایی مانند آمریکا، روسیه و چین در سخنرانی‌های اجلاس مجمع عمومی به ترسیم نگاه خود از جهان و تضاد قدرت‌ها می‌پردازند و نقطه عطف سخنان آنها معطوف به بحران‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در دایره بین‌المللی است. امسال نیز همان عرف گذشته در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل اجرا خواهد شد. بیان مشکلات و بحران‌ها در جامعه جهانی و البته ارائه نسخه‌هایی برای درمان این بحران‌ها از نگاه سیاستمداران، نمایندگان و سران کشورها خواهد بود. امسال نیز همچون سال گذشته عناوین خطر تروریسم، فقر، جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای، امنیت، آزادی، حقوق ‌بشر، عدالت اجتماعی و … موضوع روز اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل است. اما در این میان منطقه غرب آسیا و به خصوص خاورمیانه اصلی‌ترین و مهم‌ترین منطقه بحرانی دیده می‌شود که همه کشورها از قدرتمند تا ضعیف از بزرگ تا کوچک درباره آن حساسیت دارند و می‌خواهند تا خاورمیانه از بحران رهایی یابد. مواضع جمهوری اسلامی ایران در چنین موقعیت‌ سیاسی در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل حساسیت مضاعف پیدا می‌کند. این حساسیت و ویژگی‌ در اجلاس‌های گذشته نیز بود، اما رئیس دولت نهم و دهم با انتخاب شعار «تغییر مدیریت جهان» و ادعای «مدیریت نوین برای جهان» در اجلاس‌های گذشته حاضر می‌شد و در طول هشت سال و هفت بار شرکت‌ در مجمع عمومی سازمان ملل با محوریت همین شعارها سخنرانی‌، مصاحبه و گفتگو کرد. نگارنده در این نوشته کوتاه نه قصد نقد آن سخنرانی‌ها را دارد و نه ارزیابی خوب یا بد، مفید و نامفید بودن آن‌ها را! اما این پرسش را می‌تواند از جانب مردم بنویسد که هزینه و فایده هفت بار حضور در اجلاس‌های مجمع عمومی سازمان ملل چه بود!؟ آیا تاکنون هیچ طرح نظری یا عملی از آن سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های رسانه‌ای و حضور در مجامع دانشگاهی و یا گروهی نیویورک، در مجامع بین‌المللی ظاهر و دیده شده است؟ چندین بار در همین ستون محک نوشته‌ام که اولاً سفرهای خارجی آن هم در سطح رئیس جمهور و رؤسای قوا باید با اهداف معین و طراحی شده باشد. ثانیاً هزینه و فایده آن محاسبه شود و مورد قبول مردم باشد. کارنامه هفت بار شرکت رئیس جمهور دولت نهم و دهم و هیأت همراه آن که گاهی بیش از صد نفر بودند، چه سودی برای حل مشکلات کلان کشور داشته است؟ و امروز هم متاسفانه اغلب نویسندگان روزنامه‌ها شرکت آقای روحانی رئیس جمهور در اجلاس مجمع عمومی را تنها در احتمال دیدار رئیس جمهور آمریکا با رئیس جمهوری اسلامی ایران محک می‌زنند و آن را تنها دستاورد بزرگ و نقطه عطف تاریخی می‌شمارند! آیا مشکلات ما با کشورهای غربی (آمریکا و اروپا) با همین ملاقات یا دست دادن و احوالپرسی حل و فصل می‌گردد!؟ دولت دهم می‌خواست با هفت بار شرکت در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل جهان را مدیریت کند و اکنون بعد از هشت سال که از آن روال مدیریت کلان کشور گذشته هزینه و فایده آن سفرها نه تنها محصولی برای مدیریت جهان به بار نیاورده است، بلکه دولت جدید از مردم فرصت صد روزه خواسته است تا به آن‌ها گزارش دهد که چه چیز را از گذشته تحویل گرفته است! وزیر خارجه دولت ـ آقای ظریف ـ می‌گوید؛ روابط خارجی جمهوری اسلامی در نازلترین سطح آن قرار دارد و باید هرچه سریع‌تر چاره‌اندیشی و خسارت‌ها را ترمیم کرد!

کسی تردید ندارد که جمهوری اسلامی ایران مهم‌ترین و حساس‌ترین جایگاه را در محاسبه قدرت‌های بین‌المللی در خاورمیانه دارد. آمریکایی‌ها، اروپایی‌ها، روسیه و چین نیز باور دارند که بدون حضور و همکاری جمهوری اسلامی ایران بحران‌ها در این منطقه قابل حل و فصل نیستند. همه آن‌ها هم می‌دانند که نظام جمهوری اسلامی ایران نه تنها به دنبال ساخت سلاح بمب اتمی نیست، بلکه سال‌ها است پیام می‌دهد که خواهان خاورمیانه عاری از هرگونه سلاح اتمی، شیمیایی و غیرمتعارف است. حضور رئیس جمهور ایران در سازمان ملل، حضوری حساس است و در نگاه اول سیاسی قرار دارد. این بار باید به جای ادعای «مدیریت جهان»، محاسبه هزینه و فایده کنیم. برای مدیریت موفق خود در داخل و خارج، فایده‌ای پدید آورده و به قول معروف «سوغاتی»‌ای برای مردم از این سفر بیاوریم!