کژدم یا عقرب از دوازده صورت فلکی منطقه البروج و بین صورت های فلکی میزان و کمان واقع شده است. دورة زمانی عبور خورشید از این صورت فلکی از ۲۳ تا ۲۹ نوامبر یعنی نیمه نخست آبان ماه است که این مدت زمان کم تر از دیگر صورت های فلکی است.
صورت فلکی عقرب در تیرماه از نصف النهار سماوی در اوایل شب می گذرد و در طول این ماه در عرض های شمالی و نزدیک به افق جنوبی دیده می شود و در آسمان ایران در نواحی شمالی به سطح افق نزدیک است. ستارگان عقرب در ظاهر نقش کژدم را پدید می آورند. درخشان ترین ستارة این صورت فلکی، «قلب العقرب» یاAntares یا «آلفا ـ اسکورپی»(Alpha Scorpii)نامیده می شود که ستاره ای سرخ رنگ است. قلب العقرب یک اَبَرغول سرخ به شمار می رود و قدر اول آن ۷۰۰ بار نورانی تر از خورشید و قطر آن تقریباً ۳۰۰ برابر خورشید است، قطر آن حدود ۶۳۰ میلیون کیلومتر و در فاصله ۴۰۰ سال نوری از زمین است. قدر ظاهری قلب العقرب ۲ر۱ است. با یک دوربین دوچشمی می توان
‌اطراف قلب العقرب را که شامل ستارگان نورانی متعدد دوگانه یا سه گانه می شود بررسی کرد.
نور ستارگان صورت فلکی عقرب به علت پیمودن فاصله زیاد در جو زمین همواره چشمک می زند. دیگر ستارگان صورت فلکی عقرب به شرح زیر هستند:
– عقرب بتا (Beta Scorpii)، یک ستارة دوگانه با قدرهای ۶ر۲ و ۹ر۴ و جدایی ۱۴ است که به آسانی می توان با یک تلسکوپ کوچک آن را مشاهده کرد. فاصلة آن ها از زمین ۵۳۰ و ۱۱۰۰ سال نوری است.
– عقرب زتا(Zeta Scorpii)، یک ستارة دوگانه است که فاصلة بین آن ها را به راحتی
می‌توان با چشم غیر مسلح دید.
– ستاره Zeta-1، یک اَبَرغول آبی ـ سفید با قدر ۷ر۴ و درخشان ترین ستاره در نزدیکی خوشةNGC 6231 است.
– ستاره Zeta-2، یک غول قرمز رنگ با قدر ۶ر۳ است. هر دو ستاره زتا عقرب را
می توان با چشم غیر مسلح یا با دوربین دوچشمی مشاهده کرد.
– ستارة عقرب (NU NU Scorpii)، ستاره ای چندگانه که با یک تلسکوپ کوچک یا حتی با دوربین چشمی خوب می توان آن ها را دید. قدر آن ۴ و ۳ر۶ است و کم نورترین آن ها قدر هشتم را دارد.
– ستاره عقرب اُمگا یا(Omega Scorpii‌)، ستاره ای دوگانه است که با چشم غیر مسلح هم دیده می شود و قدر ۹ر۳ و ۳ر۴ و فاصلة ۴۲۰ و ۲۶۰ سال نوری را دارند.
– خوشة M4، یکی از نزدیک ترین
خوشه‌های کروی به کهکشان راه شیری است که کم تر از ۷۰۰۰ سال نوری فاصله دارد. می توان آن را با دوربین دوچشمی یا یک تلسکوپ کوچک دید.
– خوشة M6، یک خوشة باز با فاصلة ۲۰۰۰ سال نوری است. می توان آن را با چشم غیر مسلح دید یا با دوربین چشمی ستاره ها را به صورت انفرادی مشاهده کرد. درخشان ترین ستارة آن Bm Scorpiiکه یک غول نارنجی که قدر آن بین پنجم و هفتم متغیر است.
– خوشة M7، یک خوشة باز بزرگ و باشکوه است که با چشم غیر مسلح و دوربین دوچشمی
می توان آن را مشاهده کرد. درخشنده ترین ستارگان آن با قدر ششم پس زمینه راه شیری است. این خوشه ۷۸۰ سال نوری فاصله دارد.
– خوشه NGC 6231، یک خوشه باز برجسته با فاصلة ۵۹۰۰ سال نوری است.
می‌توان ستارگان آن را به طور انفرادی با یک دوربین دوچشمی دید: ستارة Zeta -1 Scorpiiبا قدر پنجم یکی از درخشان ترین اعضای آن است.
*منابع:
– Bright Star Catalogue
– James B. Kaler; Antarès; stars.astro.illinois.edu.
– Burnham’s Celestial Handbook
– SIMBAD Astronomical Database
– ESA ر HUBBLE
– leda.univ-lyon1.fr
– NasaرIpac Extragalactic Database
*عکس از:
astroeder.comو earthsky.org

code