چندسال پیش اگر خبر خودکشی دانش‌آموزی را می‌شنیدیم حتماً آنقدر تعجب می‌کردیم که باورمان نمی‌شد و فکر می‌کردیم شایعه و یک کلاغ چهل کلاغ بوده است. اما این روزها شنیدن این خبر هرچند هنوز دردناک است، اما عجیب و باورنکردی نیست. دانش‌آموزان زیادی در سال تحصیلی ۹۴ـ ۹۵ خودکشی کردند که بسیاری از آنها متأسفانه به مرگ منجر شد. بزرگترها باورشان نمی‌شود دانش‌آموزان در سنی که باید در اوج شور و هیجان و اشتیاق به زندگی باشند، به مرگ فکر کرده و‌آن را عملی کنند اما واقعیت این است که این اتفاق می‌افتد و شاهد افزایش آن هم هستیم.

اگر کودک و نوجوان در خانه دارید و با خواندن خبرهای خودکشی دست و دلتان لرزیده است، این گزارش را با دقت بیشتری بخوانید:

مرگ ۱۵ نوجوان

طبق آمار در سال تحصیلی که پشت سر گذاشتیم، ۱۵ دانش‌آموز خودکشی کردند که منجر به مرگ شد که در آخرین آنها دختر دبیرستانی دقایقی بعد از آخرین امتحان یعنی امتحان ادبیات و پس از گرفتن عکس با همکلاسی‌ها و مسئولان مدرسه در داخل سرویس بهداشتی مدرسه خود را حلق‌آویز کرد! خرداد ۹۴ و تابستان هم ۳ دانش‌آموز خودکشی کرده بودند. ضمن اینکه بسیاری از خودکشی‌ها در بین دانش‌آموزان به مرگ منجر نمی‌شود اما نباید آنها را از این فهرست خارج کرد و به حساب نیاورد چون به هرحال دانش‌آموزی در بهترین سال‌های زندگی‌اش به مرگ فکر کرده و برایش دست به کار شده است! پیش از این سال ۹۴ با خودکشی ۱۳ نوجوان رکورددار بود اما به نظر می‌رسد سال جدید با این روند می‌خواهد رکوردشکن جدید باشد.

بر اساس آمار رسمی، روزانه بیش از ۱۳ نفر در ایران خودکشی می‌کنند که بیشتر آنها بین ۱۵ تا۳۵ سال دارند.

کاظم ملکوتی استاد دانشگاه تهران و رئیس انجمن پیشگیری از خودکشی می‌گوید: «شایع‌ترین خودکشی در کشور، خودکشی دانش‌آموزان به خصوص دانش‌آموزان دبیرستانی است که از طرفی به بحث تحصیل و درس آن‌ها و یا به ارتباط با جنس مخالف و کج‌روی‌ها در این راه و عدم توانایی مدیریت رابطه برمی‌گردد. از سوی دیگر این پدیده به مشکلات خانوادگی، فقر و عدم درک متقابل هم مربوط می‌شود. اگر قرار باشد؛ مدرسه تو سر بچه بزند و خانواده هم از طرف دیگر نقش حمایتی خوبی نداشته باشد، پس دانش‌آموزان از کجا باید حمایت شوند؟ زمانی که دانش‌آموز در بن‌بست قرار می‌گیرد و مدرسه و خانواده او را طرد می‌کند، این فرد دچار فقدان حمایت می‌شود و این نکته بسیار حائز اهمیت است که حمایت می‌تواند؛ نقش پیشگیری از خودکشی داشته باشد.

گسست نسلی، عدم درک متقابل را به همراه دارد و عدم درک طرفین منجر به بروز خشونت به خصوص در سنین نوجوانی و بروز رفتارهای پر خطر می‌شود.»

مهدی ملک‌محمد، روانشناس و مشاور هم می‌گوید: «به ازای هر خودکشی موفق، ۶۰ خودکشی ناموفق رخ می‌دهد. فقدان مهارت زندگی و اجتماعی اولین عامل خودکشی دانش‌آموزان است. نوجوانان در مقایسه با بزرگسالان، کمتر بر غم‌ها و اضطراب‌های‌‌ محیطی و رنج خانوادگی غلبه می‌کنند و مدیریت این موارد را بلد نیستند و به‌همین‌دلیل خیلی راحت با استرس‌های محیطی زمین می‌خورند و به خودکشی گرایش پیدا می‌کنند.

خانواده، عامل دوم وقوع خودکشی است به‌طوری‌که در حال ‌حاضر روزبه‌روز به احساس تنهایی نوجوانان و کودکان اضافه می‌شود و این حجم تنهایی برای والدین قابل درک نبوده است. از‌ سوی ‌دیگر کمبودهای اقتصادی موجب شده پدر و مادر هر دو شاغل باشند و فرزندان ساعت‌های طولانی تنها باشند و فقدان آنها را تجربه کنند؛ این فقدان فقط فیزیکی نیست، بلکه پدر و مادر حتی زمانی‌که حضور دارند هم مشغول استرس‌های خودشان هستند و برای برقراری رابطه با کودکان خود انرژی ندارند.

عامل سوم در خودکشی میان افراد کم‌ سن‌وسال، آموزش از سوی همسالان است و آمار سازمان بهداشت جهانی می‌گوید که در بسیاری از کشورها نوجوانان در مواجهه با استرس، تنهایی و غم تصمیم به خودکشی می‌گیرند.»

همه نشانه‌های خودکشی

خودکشی اتفاقی نیست که یک شبه به ذهن نوجوان یا هر فرد دیگری با هر سنی خطور کند.

مثل هر اتفاق روحی و روانی دیگر خودکشی نشانه‌هایی دارد که از آنها کمتر باخبریم و جدی نمی‌گیریم. نوجوان‌های حساسی که در دوران بلوغ به سر می‌برند رفتارهایی دارند که ممکن است بسیاری از مشکلات‌شان به حساب همان حساسیت‌های دوران بلوغ گذاشته شود اما واقعیت این است که بعضی نشانه‌ها خطرناک‌تر از چیزی هستند که فکر می‌کنیم.

اول باید بدانید که چه عواملی باعث می‌شوند فکر خودکشی بیشتر به سر بچه‌ها بزند؛ افسردگی یا دیگر مشکلات سلامت روان، همچون اختلال دو قطبی ( افسردگی ـ شیدایی) یا اسکیزوفرنیا، داشتن والدین مبتلا به افسردگی یا درگیر مشکلات سوء مصرف مواد، داشتن یک دوست، رفیق، عضو خانواده یا قهرمانی که به تازگی اقدام به خودکشی کرده، زندگی خانوادگی تخریب شده و یا سوءاستفاده‌گر، سابقه سوءاستفاده جنسی، مصرف مواد و الکل، مشکلات تحصیلی همچون نمرات پایین، رفتار مخرب و غیبت‌های مکرر، استرس‌های ناشی از تغییرات جسمی در ارتباط با بلوغ جنسی و جهت‌گیری جنسی نامشخص (همچون دو جنس‌گرایی یا هم جنس‌گرایی).

نوجوانی که دچار چنین مشکلاتی است معمولاً نشانه‌هایی بروز می‌دهد که می‌توانیم متوجه شویم به خودکشی فکر می‌کند و ممکن است‌ فکرش را عملی کند.

این علایم هشدار دهنده را جدی بگیرید: حرف زدن درباره خودکشی، تمایل نشان دادن به مرگ در گفتگوها، نوشته‌ها و نقاشی‌ها، بخشیدن دارایی‌ها و وسایل، دور شدن از خانواده و دوستان، رفتارهای پرخاشگرانه و خصمانه، فرار از خانه، رفتارهای پرخطر همچون رانندگی بی‌ملاحظه، روابط جنسی بی‌قاعده، بی‌توجهی به ظاهر شخصی، تغییر در رفتار مثلاً تغییر از حالت شاد به حالت ساکت.

بسیاری از نوجوان‌ها به دلیل افسردگی دست به خودکشی می‌زنند. پس باید علایم افسردگی را هم بدانید تا اگر آنها را در فرزندتان دیدید بیشتر حواستان به او باشد: از دست دادن انگیزه نسبت به فعالیت که زمانی لذت بخش بوده‌اند، تغییر در عادت‌های خوردن و خوابیدن، مشکلات در تفکر و تمرکز، شکایت از کسالت مداوم، شکایت از سردرد، شکم درد یا دردی مبهم بدون هیچ مشکل خاص جسمی، اظهار گناه و تقصیر کردن.

پیشگیری از اتفاق تلخ

می توانید از خودکشی هم پیشگیری کنید اگر زود نشانه‌ها را تشخیص دهید و دست به کار شوید. اول اینکه باید از فرزندتان حمایت کنید. او نیاز به کمک و همدردی دیگران برای رفع نیازهای خود، توجه، محبت دیگران، جلب حمایت، یک حامی همدل، قابل اعتماد، اهل مراقبت و مهربان دارد.او نیاز دارد به او احترام بگذارید و نیازهایش را بشناسید و آنها را برآورده کنید.

سعی کنید با حرف زدن از ذهن فرزندتان باخبر شوید. اگر راه‌های درست حرف زدن با او را نمی‌دانید حتما با مشاور مشورت کنید. در کل بهتر است این راه را با راهنمایی یک متخصص طی کنید. شاید حرف‌های اشتباه شما کمک چندانی به فرزندتان نکند. ضمن اینکه سعی کنید او را تنها نگذارید و وسایلی که ممکن است با آنها خودکشی کند مانند طناب یا قرص‌های اعصاب را از خانه دور کنید. اگر حس می‌کنید به مواد مخدر اعتیاد پیدا کرده یا دوستان نامناسبی دارد، با توجه به سن حساسش باید بسیار حساب شده رفتار کنید. رفیق بودن در این مرحله بیشتر به شما کمک می‌کند. سعی کنید فضای آرام و کم تنشی در خانه ایجاد کنید.

او را سرزنش نکنید و از مقایسه‌اش با دیگران دست بردارید. بسیاری از خودکشی‌ها بعد از ناموفق بودن در امتحانات یا کنکور رخ داده است. باور کنید این مسائل قابل جبران است اما اگر فرزندتان به دلیل سرزنش‌های شما خودکشی کند، دیگر نمی‌توانید چیزی را جبران کنید. فضای دوستانه، تلاش برای فهمیدن دنیای نوجوانانه او و اهمیت دادن به دغدغه‌هایش بهترین راه نجات فرزندتان از فکر خودکشی است.

code