سیاست خارجی ایران دربهره گیری از تاکتیک ها و استراتژیها در طول دهه های بعد از انقلاب اسلامی، دچار تغییر و تحولات زیادی در عرصه روابط بین الملل شده است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و مطرح شدن اصول و مبانی اسلامی و انقلابی در عرصه های سیاسی ،گفتمان ها شکل گرفتند و هر کدام متناسب با مجریان خود و استراتژی ها و تاکتیک های گوناگون به دفاع از ارزش ها و هنجار های جامعه و همچنین منافع جمعی ملت ایران پرداختند.هر دولتی برای ایفای نقش خود و برای تحقق خواسته های خود در روابط بینلملل بایستی چارچوب منطقی و نظری خاصی طرح ریزی کند وبرای رسیدن به آنها از تاکتیک ها وروش های سیاسی و دیپلماتیک بهره جوید. در واقع مجموع این فعالیت ها به تدوین و شکلگیری گفتمان سیاست خارجی میانجامد که توسط مجری تحقق می یابد. در اوایل انقلاب، گفتمان انقلابی و اسلامی بود که شکل گرفت و در نظام بینالملل از طرف ایران مطرح شد و به نوعی با خط و مشی انقلابی به دفاع از منافع و حیثیت ملی در روابط بین المللی پرداخت. مجریان سیاسی آن دوران گفتمان خود را متناسب با آن اهداف و آرمانها شکل دادند.در طول دهه بعدی با توجه به شرایط و فضایی که در نظام بین الملل بوجود آمد، گفتمانهایی پدیدار شد که با کمی تامل می توانیم آنها را در حیات سیاسی کشور مشاهده و تبیین نماییم. در دوران بعد از جنگ، وقتی دولت جدیدی بر سر کار آمد، طبیعتا با مشاهده اوضاع داخلی و بینالمللی کشورتصمیم به گفتمان سازی بخصوصی گرفت تا بتواند به تداوم حیات سیاسی و اقتصادی کشور کمک کند و دولت یاد شده در این راستا، گفتمان عملگرایی و واقع گرایی را مطرح ساخت.همچنین در دولتهای بعدی گفتمان اصلاح طلبی و فرهنگی مطرح شد و گفتگوی تمدن مورد توجه قرار گرفت.در دولت دیگر نیز که با شعار عدالت محوری روی کار آمد، گفتمان عدالت محور شکل گرفت که هدف آن تحقق عدالت اجتماعی در جامعه اسلامی بود. اما امروز با روی کار آمدن دولت جدید که با شعار تدبیر و امید همراه است، تغییراتی در تاکتیک ها و سیاست خارجی و دیپلماسی در سپهر سیاسی و بینالمللی شکل گرفته است که با گفتمان اعتدال یا گفتمان تعامل محور در نظام بین المللی تعریف می شود. در گفتمان اعتدال، سیاستی چون تعامل سازنده مطرح می شودکه هدف از آن بهرهگیری از کار ویژه دیپلماسی در عرصه روابط بینالملل است.تعامل سازنده نیز وقتی با نرمش قهرمانانه همراه می شود به حد نهایت خود می رسد و در روابط بینلملل میتوانیم اثرش را به خوبی مشاهده کنیم.در جریان اخیر آنچه که مشاهده میکنیم سیاست تساهل گرایانه است که می تواند بازی سیاسی را به سود هر دو طرف با رعایت قواعد سیاسی به انجام برساند و در نهایت منجربه نتیجه بازی برد-برد گردد.وقتی نرمش قهرمانانه در عرصه روابط بین الملل مطرح میشود، کنشهای سیاسی در یک چارچوب قرار میگیرند و در نتیجه تصمیم دیپلماتیک تعاملی شکل می گیرد. برگزاری مذاکرات چند جانبه، نامهنگاری و مقاله نویسی در روزنامههاو… میتواند نمود این سیاست خارجی نرم باشد.در مجموع،آن چیزی که میتواند گره گشا و داروی سیاسی و بین المللی ایران در معادلات بین المللی باشد، همان نرمش قهرمانانه و سیاست اعتدال است که توسط رهبری انقلاب نیز تایید شده است. البته این نرمش نیز بایستی با هوشیاری کامل سیاسی توأم باشد تا بتوانیم قاطعانه از منافع خود در نظام و روابط بینالملل دفاع کنیم. امید است با بهرهگیری از بیانات مقام معظم رهبری و همچنین دیپلماسی هوشمندانه، شاهد پیشرفت روز افزون کشورمان باشیم.
یادداشت
دیپلماسی نرمش قهرمانانه در گفتمان اعتدال
ناصر شاه کرمی