شاید باورش آسان نباشد که در قرن بیست و یکم کسی بتواند بدون اوراق هویت زندگی کند ولی چند سالی است که اطلاع رسانی در این مورد جدی تر شده است و حالا دیگر وجود گروهی از مردمان کشورمان که نامی از آنان در هیچ کجا ثبت نشده، به تأیید رسیده است. نداشتن برگه هویت یعنی محرومیت از بیمه، محرومیت از آموزش، حساب بانکی، انشعاب برق و گاز و تلفن، یارانه و همه تسهیلات همگانی دولتی!
زمانی در دهه های گذشته که اهمیت شناسنامه بر بسیاری از افراد پوشیده بود، دوری از مراکز ثبت احوال، ناآگاهی، زایمان در خانه و بسیاری عوامل دیگر موجب می شد که خیلی ها پیگیری برای دریافت شناسنامه را پشت گوش بیندازند. حالا با هرچه بیشتر اهمیت یافتن تسهیلات همگانی، زندگی بدون شناسنامه تحمل ناپذیر و طاقت فرساست. افراد بی شناسنامه که امکان درس خواندن ندارند، نمی توانند شغلی پیدا کنند و در بهترین شرایط، اگر به دام بزه‌کاری نیفتند، در پایین ترین مشاغل خدماتی یا کارگری مشغول
به کار می‌شوند.
کارشناسان امور اجتماعی شناسنامه نداشتن و حضور کودکان
بی‌هویت را آسیب رسان و خطرناک ارزیابی می کنند. آنها که از امکانات آموزشی محروم می مانند، دچار احساس ناامنی و عدم تعلق می‌شوند و حس انتقام و جامعه‌گریزی در آنان شکل می‌گیرد و با رسیدن به سن نوجوانی امکان تبدیل آنها به بزهکارانی که به دنبال ارضای حس انتقام باشند زیاد است. به علاوه، این افراد بدون هویت و شناسنامه قابل کنترل نیستند و ممکن است مورد سوء استفاده قرار گیرند.
از سوی دیگر، با اینکه آیین نامه ای درباره توزیع امکانات آموزشی برابر برای همگان به تصویب هیأت وزیران رسیده است و حالا امکان تحصیل کودکان اتباع غیرایرانی و بدون شناسنامه هم فراهم شده است، ولی به گفته فعالان اجتماعی، بحران ادامه دارد. تفاوت سن این کودکان با سن ورود به مدرسه، نبود امکان دریافت گواهی بعد از پایان دوره تحصیلی و ناهماهنگی بین زمان دریافت کارت های آبی برای حضور در مدارس و مهلت ثبت نام و … همچنان راه را بر باسوادشدن این گروه از کودکان سد کرده است.
آمار دقیقی از شمار کودکان و بزرگسالان بی‌شناسنامه در کشور وجود ندارد، ولی طبق اطلاعات موجود، بیشتر این افراد در استان های لرستان، کردستان، خوزستان، خراسان رضوی و جنوبی و سیستان و بلوچستان زندگی می کنند، آنها که مشکل همگی شان نداشتن اسناد هویتی است، اما شرایط مختلفی دارند. برخی پدر و مادر ایرانی دارند و برخی دارای پدر افغان، پاکستانی یا عراقی و مادر ایرانی هستند. ظاهراً گروه قابل توجهی از کودکانی که در ایران به دنیا می آیند، بی شناسنامه بودن را از پدران به ارث می برند. امید می رود با نهایی شدن طرح اصلاح قانون تابعیت که یک فوریت آن در شهریور سال گذشته به تصویب رسیده است، بخشی از مشکلات مربوط به شناسنامه ها حل شود. یکی از بندهای این طرح درباره فرزندان حاصل از ازدواج مادر ایرانی و پدر غیرایرانی است و اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در تلاش اند تا با تصویب این طرح و امکان پذیر ساختن انتقال تابعیت از سوی مادر، مشکلات فرزندان حاصل از مادر ایرانی و پدر غیر ایرانی مرتفع شود.

code