بسم الله الرحمن الرحیم
امام زین العابدین علیه السلام در ادامه دعای شریف مکارم الاخلاق، از خدا می‌خواهند که توفیق دهد تا از کسی که او را راهنمایی می‌کند، اطاعت کند و از کسی که به سعادت رهنمون می‌شود، پیروی کند: «و وفقنی لطاعه من سددنی و متابعه من ارشدنی» بارالها! توفیق ده تا فرمانبردار کسی باشم که مرا به راه راست می‌بَرَد و تابع آن باشم که مرا به طریق رشاد می‌کشد.
«توفیق» به مطابقت و موافقت بین دو شیء ترجمه و گفته شده توفیق از طرف خدا بدین معناست که برای تحقق یک امر نیکو و خوب، وسایل و اسباب به گونه تنظیم شود که مقصود حاصل شود. (مجمع البحرینر ماده وفق)
اینکه شرایط و مقدمات به گونه‌ای فراهم ‌آید که یک پدیده به نحوی جامع و نیک محقق شود، بی شک جز با لطف و کرم باری تعالی حاصل نمی‌شود و از این روست که حضرت سجاد علیه السلام این توفیق را از حضرت حق طلب می‌کند، ولی باید در نظر داشت که علاوه بر درخواست از درگاه احدیت، انسان خود نیز باید در کسب فضایل و تامین شرایط کوشش و تلاش کند. امام رضا علیه السلام در توصیف کسی که توفیق می‌خواهد ولی تلاشی نمی‌کند، می‌فرماید: «من سأل التوفیق و لم یجتهد فقد استهزأ بنفسه» کسی که از خدا طلب توفیق می‌کند ولی در آن راه کوشش و مجاهده نمی‌کند، خود را مسخره کرده است. (میزان الحکمهر ج۲ر ص۳۴۱)
«سددنی» به معنی قوام و درستی سخن و عمل است (ریاض السالکینر ج۳ر ص۳۳۲) و در اینجا منظور راهبری و هدایت به مسیر صلاح و راه راست است. هدایت به معنای نشان دادن راه یا رساندن هر چیز به مطلوب و مقصود آن است. برای یافتن راه صحیح و ماندن در صراط مستقیم باید آدمی با خود صادق باشد و البته نصایح و راهنمایی‌های خردمندان و صاحبان عقول را به کار بندد. امیر مومنان علی علیه السلام می‌فرماید: «لم یوفق من استحسن القبیح و اعرض عن قول النصیح» کسی که بدی‌ها را نیکو می‌شمارد و از گفته دوست خیرخواه و ناصحِ خود اعراض می‌کند، در کارش موفق نمی‌شود. (غرر الحکم و درر الکلمر ص۶۰۳) و از این باب است که همنشینی با رفیق دانا را توفیق الهی می‌شمارد و به دوستی با آنها توصیه می‌کند: «اشفق الناس علیک اعونهم لک علی صلاح نفسک و انصحهم لک فی دینک» مهربان‌ترین افراد برای تو آن کسی است که بیش از دیگران در اصلاح نفست بکوشد و نسبت به دینت خیرخواه‌تر باشد. (غررر ص۸۳)
خدای متعال برای راهبری و هدایت انسان‌ها،‌هادیان و مرشدان زیادی در دسترس قرار داده است. تأمل در آیات کریمه و روایات شریفه روشن می‌سازد که اولین و اصلی ترین‌هادی و راهنمای بشر، خداوند است: «ربنا الذی اعطی کل شیء خلقه ثم هدی» (طهر ۵۰)، «انّا هدیناه السبیل» (انسانر ۳) همچنین پیامبران بسیاری برای هدایت و ارشاد بشر فرستاده شده است: «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق» (فتحر ۲۸)
ائمه و اولیای الهی نیز از جمله‌هادیان و مرشدان جامعه انسانی هستند. امیرالمومنین در ضمن خطبه چهارم نهج البلاغه می‌فرماید در تیرگی‌ها و ظلمت‌ها، به وسیله ما راه صلاح را شناختید و هدایت شدید: «بنا اهتدیتم فی الظلماء»
عقل نیز در زمره راهنمایان بشر است که در احادیث مأثوره از معصومین علیهم السلام به پیامبر باطنی تسمیه شده است و سفارش شده برای هدایت و فلاح، از دستورات عقل پیروی کنیم: «قال النبی صلی الله علیه و آله: استرشدوا العقل ترشدوا و لا تعصوه فتندموا» از عقل کمک بخواهید تا ارشادتان نماید و از دستوراتش سرپیچی نکنید که سرانجام پشیمان خواهید شد. (بحارالانوارر ج۱ر ص۹۶) همچنین امام کاظم علیه السلام عقل را حجت باطنی خوانده و تبعیت از ارشادها و هدایت‌های آن را لازم شمرده است: «یا هشام ان لله علی الناس حجتین: حجه ظاهره و حجه باطنه فاما الظاهره فالرسل و الانبیاء و الائمه. اما باطنه فالعقول» (بحارالانوارر ج۷۵ر ص۳۰۰)
علاوه بر عقل، انسان برای یافتن مسیر هدایت و راه رستگاری، از مشورت خردمندان و دانایان نیز می‌تواند بهره ببرد. همفکری و مشورت با اهل عقل باعث می‌شود فرد از تجربه‌ها و دانش دیگران استفاده کند و در تصمیماتش راه صلاح را برگزیند و مسیر را بهتر بشناسد و بپیماید. امام علی علیه السلام می‌فرماید: «من شاور ذوی العقول استضاء بانوار العقول» و از پیامبر گرامی اسلام مروی است که «مشاوره العاقل الناصح رشد و یمن و توفیق من الله» مشورت کردن با خردمندانِ خیر خواه، مایه هدایت و میمنت است و توفیقی است از جانب خداوند. (میزان الحکمهر ج۶ر ص۹۱) و از این باب است که امام سجاد علیه السلام توفیقِ بهره بری و فرمانبرداری از‌هادیان و مرشدین را از خدای سبحان طلب می‌کند.
از جمله نعمت‌ها و توفیقاتی که حضرت باری تعالی به بندگانش اعطا می‌کند، حاکمان و والیانی است که دادگر و عدالت گستر باشند و علاوه بر اینکه خود در مسیر هدایت اند، دیگران را نیز به راه راست ارشاد و راهنمایی می‌کنند. امام علی علیه السلام در توصیف بهترین بندگان خدا می‌فرماید: «فاعلم ان افضل عبادالله عند الله امام عادل هُدِی و هَدی فاقام سنه معلومه و امات بدعه مجهوله » آگاه باش که برترین انسان‌ها در پیشگاه خدا، پیشوای عادل و دادگری است که خود در راه راست باشد و دیگران را نیز به راه راست رهنمون شود، سنت شناخته شده‌ای را برپا دارد و بدعت نامتعارفی را از میان ببرد. (نهج البلاغهر خطبه ۱۶۴)
در پایان ذکر این نکته ضروری است که هدایت و ارشاد تنها هنگامی امکان پذیر است که اراده الهی بر هدایت تعلق گرفته باشد: «عن النبی صلی الله علیه و آله: قال الله جل جلاله: عبادی! کلکم ضال الا من هدیته» در حدیثی قدسی، خدای تعالی می‌فرماید:‌ای بندگان من! همه شما گمراه هستید مگر کسی که من هدایتش کنم. (امالی صدوقر ص۱۶۱) و از این روست که درخواست و دعای امام سجاد علیه السلام از درگاه حضرت باری تعالی این است که: خدایا به من توفیق ده که مطیعِ راهنما و پیروِ مرشدم باشم.