تحقق صلح در تاجیکستان حکایت از عنایت خداوند بزرگ به این دیارباستانی، درس آموختن از فرهنگ غنی وآیین نیاکان و مهم‌تر از همه واقع نگری سیاسی و دوراندیشی شخصیت‌هایی مثل امامعلی رحمان، مرحوم سید عبدالله نوری ورهبران حزب‌ها، گروهها و طایفه‌های مختلف تاجیکستان در قبال این فاجعه ملی و تلاش و میانجیگری ایران و روسیه بود. یکی از مهمترین فراز‌های روابط ایران و تاجیکستان،نقش ایران در پیشبرد مذاکرات صلح تاجیکستان است که بدون تردید و به گفته صاحبنظران سیاسی بدون میانجیگری جمهوری اسلامی ایران استقرار صلح در تاجیکستان محقق نمی‌شد.
پیش از پرداختن به نقش ایران در صلح سازی در تاجیکستان، مختصراً به روابط دیپلماتیک بین دو کشور می‌‌پردازیم.
بیست و پنج سال پیش در روز ۱۸ دی‌ماه ۱۳۷۰هیأتی متشکل از مقامات سیاسی و فرهنگی‌به سرپرستی عباس ملکی معاون وقت آموزش و پژوهش وزارت امور خارجه حوالی ساعت ۴ بعد از ظهر با یک هواپیما وارد فرودگاه پایتخت تاجیکستان شد. به‌رغم برودت هوا و برفی که روی زمین نشسته بود عده زیادی از مردم (که به دلیل تاخیر پرواز، ساعت‌ها در سرما ایستاده بودند) از فرودگاه تا محل استقرار هیأت با شاخه‌های گل به گرمی استقبال کردند و چند ساعت پس از ورود، با حضور ادبا و شعرای ایرانی‌حاضر در هیأت (به سرپرستی دکتر حداد عادل) و شعرای تاجیک (به سرپرستی مرحوم لایق شیر علی)، شب شعر فراموش نشدنی آراسته شد. فردای آن روز ملاقات با رئیس‌جمهور وقت (مرحوم رحمان نبی‌اف) و دیگر مقامات سیاسی انجام و مذاکرات مربوط به تاسیس و نیز چگونگی توسعه روابط انجام پذیرفت و نگارنده به عنوان اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان معرفی‌و به کار شروع کردم. بدین ترتیب جمهوری اسلامی ایران نخستین کشوری بود که در پی کسب استقلال تاجیکستان، در شهر دوشنبه سفارت خود را باز و اراده خود برای برقراری و توسعه همکاری دوستانه با این کشور همزبان و هم ریشه را اعلام کرد.
تاجیکستان نیز به برقراری و گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران علاقمندی زیادی داشت و به این دلیل بود که به محض اعلام استقلال، دولت این کشور همکاری با ایران را به عنوان کشور همزبان یکی از اولویت‌های مهم سیاست خارجی خود تعیین کرد. به دلیل توجه بالای تاجیک‌ها به جمهوری اسلامی ایران بود که «رحمان نبی اف» نخستین رئیس‌جمهوری مستقل تاجیکستان در ماه ژوئن سال ۱۹۹۲(تیر ماه۱۳۷۱) اولین سفر خارجی خود را به تهران انجام داد.
رابطه ایران با تاجیکستان به غیر از ملاحظات سیاسی و اقتصادی از ویژگی‌خاص دیگری برخوردار بوده و آن قرابت فرهنگی و تمدنی ایران و تاجیکستان بوده که باعث شد روابط دو کشور فراتر از ملاحظات سیاسی و اقتصادی قرار گیرد و روابط مردمی نیز گسترش یابد.
به‌رغم تبلیغات منفی برخی از کشور‌های منطقه و نیرو‌های سیاسی مخالف گسترش روابط ایران و تاجیکستان، هدف اصلی‌جمهوری اسلامی ایران ازابتدای تاسیس سفارت توسعه روابط رسمی‌همه جانبه با دولت تاجیکستان بوده است.
جمهوری اسلامی ایران برای حضور خود در آسیای مرکزی نگاهی‌عملگرایانه داشت. فروپاشی شوروی وضعیت توازن قوا در مرز‌های شمالی را به سود ایران تغییر داده و فضای فعالیت جدیدی را در مقابل دستگاه‌های سیاسی و اقتصادی ایران گشوده بود و تحکیم استقلال کشور‌های بازمانده از شوروی و برقراری صلح و ثبات این کشور‌ها که باعث گسترش روابط اقتصادی با آنها میشد، فرصت استراتژیک مهمی برای جمهوری اسلامی ایران محسوب میشد لذا نظام، فرصت پیش آمده را مغتنم شمرده و با طراحی سیاست عملگرایانه، گسترش روابط با مجموعه کشور‌های آسیای مرکزی و قفقاز به موازات گسترش رابطه با روسیه را در دستور کار خود قرار داد.
ذکر این نکته بی‌مناسبت نیست که به‌فاصله یک ماه پس از تاسیس سفارت جمهوری اسلامی ایران در پایتخت تاجیکستان، جیمز بیکر وزیر خارجه وقت آمریکا در سفر یک روزه به دوشنبه به‌طور تلویحی اعلام نمود که چون ایران سفارت خود را در تاجیکستان افتتاح کرده، آمریکا نیز اقدام به تاسیس سفارت خواهد کرد و چند هفته بعد سفیر آمریکا به دوشنبه اعزام شد.
ادامه دارد
پیش از پرداختن به نقش ایران در صلح سازی در تاجیکستان، مختصراً به روابط دیپلماتیک بین دو کشور می‌‌پردازیم.
بیست و پنج سال پیش در روز ۱۸ دی‌ماه ۱۳۷۰هیأتی متشکل از مقامات سیاسی و فرهنگی‌به سرپرستی عباس ملکی معاون وقت آموزش و پژوهش وزارت امور خارجه حوالی ساعت ۴ بعد از ظهر با یک هواپیما وارد فرودگاه پایتخت تاجیکستان شد. به‌رغم برودت هوا و برفی که روی زمین نشسته بود عده زیادی از مردم (که به دلیل تاخیر پرواز، ساعت‌ها در سرما ایستاده بودند) از فرودگاه تا محل استقرار هیأت با شاخه‌های گل به گرمی استقبال کردند و چند ساعت پس از ورود، با حضور ادبا و شعرای ایرانی‌حاضر در هیأت (به سرپرستی دکتر حداد عادل) و شعرای تاجیک (به سرپرستی مرحوم لایق شیر علی)، شب شعر فراموش نشدنی آراسته شد. فردای آن روز ملاقات با رئیس‌جمهور وقت (مرحوم رحمان نبی‌اف) و دیگر مقامات سیاسی انجام و مذاکرات مربوط به تاسیس و نیز چگونگی توسعه روابط انجام پذیرفت و نگارنده به عنوان اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان معرفی‌و به کار شروع کردم. بدین ترتیب جمهوری اسلامی ایران نخستین کشوری بود که در پی کسب استقلال تاجیکستان، در شهر دوشنبه سفارت خود را باز و اراده خود برای برقراری و توسعه همکاری دوستانه با این کشور همزبان و هم ریشه را اعلام کرد.
تاجیکستان نیز به برقراری و گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران علاقمندی زیادی داشت و به این دلیل بود که به محض اعلام استقلال، دولت این کشور همکاری با ایران را به عنوان کشور همزبان یکی از اولویت‌های مهم سیاست خارجی خود تعیین کرد. به دلیل توجه بالای تاجیک‌ها به جمهوری اسلامی ایران بود که «رحمان نبی اف» نخستین رئیس‌جمهوری مستقل تاجیکستان در ماه ژوئن سال ۱۹۹۲(تیر ماه۱۳۷۱) اولین سفر خارجی خود را به تهران انجام داد.
رابطه ایران با تاجیکستان به غیر از ملاحظات سیاسی و اقتصادی از ویژگی‌خاص دیگری برخوردار بوده و آن قرابت فرهنگی و تمدنی ایران و تاجیکستان بوده که باعث شد روابط دو کشور فراتر از ملاحظات سیاسی و اقتصادی قرار گیرد و روابط مردمی نیز گسترش یابد.
به‌رغم تبلیغات منفی برخی از کشور‌های منطقه و نیرو‌های سیاسی مخالف گسترش روابط ایران و تاجیکستان، هدف اصلی‌جمهوری اسلامی ایران ازابتدای تاسیس سفارت توسعه روابط رسمی‌همه جانبه با دولت تاجیکستان بوده است.
جمهوری اسلامی ایران برای حضور خود در آسیای مرکزی نگاهی‌عملگرایانه داشت. فروپاشی شوروی وضعیت توازن قوا در مرز‌های شمالی را به سود ایران تغییر داده و فضای فعالیت جدیدی را در مقابل دستگاه‌های سیاسی و اقتصادی ایران گشوده بود و تحکیم استقلال کشور‌های بازمانده از شوروی و برقراری صلح و ثبات این کشور‌ها که باعث گسترش روابط اقتصادی با آنها میشد، فرصت استراتژیک مهمی برای جمهوری اسلامی ایران محسوب میشد لذا نظام، فرصت پیش آمده را مغتنم شمرده و با طراحی سیاست عملگرایانه، گسترش روابط با مجموعه کشور‌های آسیای مرکزی و قفقاز به موازات گسترش رابطه با روسیه را در دستور کار خود قرار داد.
ذکر این نکته بی‌مناسبت نیست که به‌فاصله یک ماه پس از تاسیس سفارت جمهوری اسلامی ایران در پایتخت تاجیکستان، جیمز بیکر وزیر خارجه وقت آمریکا در سفر یک روزه به دوشنبه به‌طور تلویحی اعلام نمود که چون ایران سفارت خود را در تاجیکستان افتتاح کرده، آمریکا نیز اقدام به تاسیس سفارت خواهد کرد و چند هفته بعد سفیر آمریکا به دوشنبه اعزام شد.
ادامه دارد
اکبر عزیزی اقدامی دیر، اما باارزش