روزنامه رای الیوم چاپ لندن در واکنش به اختلاف ترکیه و عربستان در موضع گیری نسبت به قطر نوشت: پیشنهاد رجب طیب اردوغان برای برپایی پایگاه نظامی در عربستان ریاض را بسیار خشمگین و تحقیر کرده و سطح روابط دو کشور را به زیر صفر برده است.
این روزنامه نوشت: روابط عربستان سعودی و ترکیه وارد مرحله جدیدی از تنش شده است. «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه پیشنهاد ایجاد یک پایگاه نظامی ترکیه در خاک عربستان را طی دیدارش با «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان را فاش و ریاض نیز با این پیشنهاد مخالفت کرد. شبکه‌های اجتماعی با مطرح شدن این پیشنهاد ترکیه، شاهد حمله سخت عناصر وابسته به ارتش سایبری عربستان به ترکیه و بخصوص به اردوغان رئیس جمهوری این کشور بوده و ترکیه‌ای که در تنش دوحه با برخی کشورهای عربی بالأخص عربستان جانب قطر را گرفته است. در همین راستا پارلمان ترکیه چندی پیش در حمایت از قطر که تحت محاصره عربستان و متحدانش قرار گرفته، طرح اعزام ۵۰۰۰ نیرو به پایگاه نظامی ترکیه در قطر را تصویب کرد.
اردوغان اعلام کرد: وجود پایگاه نظامی ترکیه در دوحه نه فقط برای حمایت از قطر بلکه برای حمایت از دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس ضروری است و آمادگی کشورش برای ایجاد پایگاه نظامی مشابه در عربستان را به ملک سلمان اطلاع داد، امری که خشم عربستانی‌ها را در برداشت چراکه آنها را به گونه‌ای ضعیف نشان داد که در نهایت نیازمند کمک ترک‌ها هستند. رای الیوم می افزاید: آن چه بر خشم عربستانی‌ها افزود، ایجاد پل هوایی میان آنکارا و دوحه بلافاصله پس از بسته شدن مرزهای زمینی عربستان با قطر و اقدام هواپیماهای ترکیه به انتقال هزاران تن غذا و میوه و سبزیجات بود که قطر را از وارد کردن این محصولات و فرآورده‌ها از عربستان بی نیاز می کرد. اردوغان تلاش کرد که از شدت بحران کم کند و در نشست شورای صادرکنندگان ترک گفت که حمایت از قطر جایگزین روابط ترکیه با دیگر کشورها در منطقه خلیج فارس و به طور مشخص عربستان سعودی نیست و ریاض نقش کلیدی را در بحران قطر بازی می کند. این توجیهات ترکیه نمی تواند زهر خشم سعودی‌ها به دلیل جانبداری اردوغان از قطر را کاهش دهد؛ عربستان سعودی در هفته‌های گذشته توافقنامه خرید کشتی‌های جنگی از ترکیه در چارچوب قراردادی به ارزش دو میلیارد دلار را لغو کرده است.
پیشنهاد ترکیه برای ایجاد پایگاه نظامی در عربستان سعودی که پیشنهادی«متکبرانه» و «توهین آمیز» توصیف شده، روابط عربستان و ترکیه را به زیر صفر بازگرداند؛ امری که منجر به بستن درهای عربستان و امارات و بحرین به روی صادرات ترکیه می شود؛ آن هم در زمانی که ترکیه با دشواری‌های اقتصادی بزرگی مواجه است.
حمایت تمام قد ترکیه از قطر
برخی رسانه‌های عربی با محور قرار دادن موضع‌گیری‌های رسمی ترکیه در حمایت از قطر پس از قطع روابط کشورهای عربی با دوحه به تحلیل و بررسی علت‌ها، زمینه‌ها و پیامدهای این موضع گیری‌ها پرداختند.
به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه در سخنانی در جمع اعضای حزب عدالت و توسعه در آنکارا منزوی کردن قطر از سوی برخی کشورهای همسایه را محکوم کرد و گفت: منزوی کردن قطر در تناقض با ارزش‌های اسلامی و به مثابه صدور حکم اعدام علیه دوحه است.عربستان، مصر، امارات و بحرین در اقدامی مشترک و هماهنگ روابط دیپلماتیک خود را با قطر به دلیل آنچه حمایت این کشور از تروریسم می خوانند، قطع کردند و مرزهای هوایی و زمینی خود را بر روی این کشور بستند. در شرایطی که عربستان به همراه متحدانش تلاش دارد قطر را بیش از پیش منزوی کند، اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه لایحه‌ای را امضا کرده که اجازه می‌دهد این کشور تا ۵ هزار مستشار نظامی به قطر اعزام کند. آنکارا و دوحه در بیش از یک دهه گذشته و به‌ویژه پس از تحولات موسوم به بهار عربی، روابط نزدیکی برقرار کرده‌اند. هر دو کشور با حمایت از اخوان‌المسلمین مواضع مشترکی درباره برخی مسائل منطقه‌ از جمله درگیری‌های لیبی، تنش‌ها در مصر و تحولات سوریه دارند. حمایت ترکیه از قطر در برابر کشورهای عربی، طی روزهای گذشته یکی از محورهای بررسی و تحلیل رسانه‌های عربی بوده است که در این گزارش به آن پرداخته می شود.
روزنامه «الاخبار» لبنان و صفحه عربی تارنمای «بی‌بی‌سی» موضع گیری ترکیه در حمایت از قطر را در کانون توجه قرار دادند.به نوشته روزنامه الاخبار، اردوغان در سخنرانی خود در برابر اعضای حزب عدالت و توسعه تصمیم عربستان، امارات، بحرین و مصر برای قطع روابط با مصر و منزوی کردن این کشور را محکوم کرد و این تصمیم را به منزله مجازات اعدام به شمار آورد. او گفت اشتباه بزرگی در حق قطر می شود. محاصره فراگیری هر ملتی موضوعی غیرانسانی و مخالف با ارزش‌های اسلامی است. به نوشته صفحه عربی تارنمای بی‌بی‌سی، به نظر می رسد اردوغان به نتیجه رسیده زمینه مانور برای ترکیه تا حدودی کاهش یافته است و او باید درباره بحران در روابط کشورهای حاشیه خلیج فارس با قطر موضع آشکاری در پیش گیرد و به حمایت از یکی از دو طرف بپردازد. در نتیجه ترکیه با ریسک روابط با عربستان که در دوره «سلمان بن عبدالعزیز» بهبود یافته است، قطر را برگزید. شتاب پارلمان ترکیه در تصویب توافق نظامی میان ترکیه و قطر به مثابه پیامی از سوی ترکیه به قدرت‌ها منطقه ای و از جمله عربستان بود. محتوای این پیام آن است ترکیه که به این بحران توجه ویژه‌ای دارد و در شرایطی که اوضاع منطقه ناگوار شود دست بسته نخواهد ماند .به موجب تصمیم ترکیه، این کشور می‌تواند نیروهای نظامی به ترکیه اعزام کند. اردوغان هم دو روز پس از تصمیم پارلمان ترکیه بر ضرورت پایان دادن به محاصره قطر توسط عربستان و قطر تاکید کرد.
چرایی حمایت ترکیه از قطر
روزنامه‌های «صدی البلد» مصر و «العرب» چاپ لندن، صفحه عربی تارنمای بی‌بی‌سی و تارنمای «اضاءات» مصر با اشاره به بحران در روابط عربستان و متحدان آن با قطر دلایل حمایت ترکیه از عربستان را واکاوی کردند. به نوشته روزنامه صدی البلد، «سرهات ایرکمین» پژوهشگر ترک، در گفت و گو با «دویچه وله» علت نزدیکی ترکیه به قطر در بحران کنونی خلیج فارس را تشریح کرد. او گفت روابط ترکیه و قطر مدت‌ها است شاهد شکوفایی است و قطر در ترکیه به طور گسترده سرمایه گذاری می کند. افزون بر این، مسائل دیگری درباره سیاست مشترک ترکیه و قطر به ویژه درباره بحران سوریه وجود دارد. سرهات گفت: علت اصلی حمایت ترکیه از قطر این است که آنکارا به خوبی درک کرده است در صورتی که قطر در منطقه خاورمیانه به حاشیه رانده شود ترکیه نیز منزوی خواهد شد. از این رو، ترکیه تا آخرین لحظه از قطر دفاع خواهد کرد. این تحلیلگر درباره تصمیم مجلس نمایندگان ترکیه برای گسترش نیرو در قطر گفت این پیام آشکاری در حمایت ترکیه از قطر است.
به نوشته صدی البلد، «اسحاق انجی» سردبیر روزنامه «الزمان» ترکیه هم گفت: اردوغان با اعزام نیروهای ترکیه به قطر و اشاره به پایگاه ترکیه در قطر می خواهد در جهان این گونه وانمود کند که قدرت بزرگی است و در منطقه دست برتر را دارد. او گفت دلیل منطقی برای اعزام نیروهای نظامی به قطر وجود ندارد. زیرا هیچ کشوری امنیت قطر را تهدید نکرده است و فقط موضوع قطع روابط دیپلماسی مطرح است. در نتیجه این موضوع باید از راه دیپلماسی و نه از طریق نظامی حل شود.او گفت اردوغان در شرایط سختی به سر می برد. زیرا قطر از راه ترکیه از تروریسم حمایت می کرد و ترکیه اکنون می ترسد. زیرا احتمال اینکه ترکیه هم به حمایت از تروریسم و سرنوشت قطر دچار شود، بسیار است. به نوشته تارنمای بی بی سی، «فهمی تاشتکین» روزنامه نگار ترک گفت: ترکیه معتقد است اقدامات ضد قطری، ترکیه را هدف قرار خواهد داد. ترکیه به نتیجه رسیده است این موضوع به درازا نخواهد کشید و این کشور نیز مانند قطر هدف حمله کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس قرار خواهد گرفت. زیرا ترکیه به طور آشکار از گروه اخوان المسلمین، جنبش حماس حمایت می کند و رهبران این دو گروه در سرزمین‌های ترکیه حضور دارند. همه بهانه‌هایی که عربستان و امارات برای متهم کردن قطر درباره حمایت از تروریسم در اختیار داشتند به راحتی می تواند درباره ترکیه هم مطرح شود .
به نوشته تارنمای اضاءات مصر، ترکیه با چالش‌های مزمن و ناگواری دست پنجه نرم می کند. این کشور در داخل با پ.ک.ک ، داعش و گروهای مسلح کرد در مرزهای سوریه روبرو است. روابط این کشور با اتحادیه اروپا، ناتو و آمریکا پرتنش است. بحران اقتصادی ترکیه را آزار می دهد. عراق و سوریه به عنوان دو کشور همسایه ترکیه ملتهب هستند. پرونده مبارزه با گروه‌های وابسته با «فتح الله گولن» رهبر مخالفان ترکیه هنوز هم در جریان است و کودتای نافرجام این کشور هنوز هم دارای پیامدهایی در داخل ترکیه است. ترکیه برپایه سیاست‌های «بینالی ییلدریم» نخست وزیر این کشور به دنبال برقراری ثبات، کاهش بحران‌ها، افزایش دوستان و کاهش دشمنان است. روابط این کشور به تازگی تا حدودی با روسیه، امارات و رژیم صهیونیستی بهبود یافته بود. هنوز هم نظام ترکیه اولویت را به مبارزه با رژیم موازی در داخل و طرح جدایی طلبانه کردها در خارج داده است. از این رو، به نظر می رسد ترکیه با مشکلات بسیاری روبرو است و این مشکلات به سیاست خارجی آنکارا اجازه نخواهند داد با وجود اهمیت و تاثیر قطر برای ترکیه به ماجراجویی تازه ای دست زدند.
روزنامه العرب نوشت: تحلیلگران معتقدند اردوغان برای برای جلوگیری از مطرح شدن پرونده‌هایی که قطر در آن به تروریست‌ها در سوریه و لیبی کمک کرده است، تلاش می کند. زیرا آنکارا نیز در این زمینه با قطر هماهنگ بود و به تروریست‌های خارجی کمک مالی و تسلیحاتی کرده و مرزهای خود را بر روی این تروریست‌ها باز کرده تا به سوریه وارد شوند. همچنین پرونده‌هایی وجود دارد که ترکیه به همکاری خطر در حمایت از تندروها در سرزمین‌های لیبی نقش داشته است.
همکاری‌های اقتصادی ترکیه و قطر
روزنامه «الحیات» و «العربی الجدید» چاپ لندن و شبکه خبری «الجزیره» قطر در بخشی از گزارش‌های خود درباره بحران در روابط قطر و کشورهای عربی با اشاره به حمایت‌های ترکیه از قطر روابط اقتصادی این دو کشور را در کانون توجه قرار دادند.به نوشته روزنامه الحیات، بحران قطر، طرح‌های اقتصادی اردوغان را در شرایط بغرنجی قرار می دهد. بحران قطر با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و مصر در طرح‌های سیاسی و اقتصادی اردوغان تاثیر خواهد گذاشت. او برای رشد اقتصاد ترکیه تلاش می کند و در بیشتر طرح‌های خود بر روی سرمایه گذاری‌های اقتصادی و سیاسی کلان قطر شرط بندی کرده است.به نوشته روزنامه الحیات، رسانه‌های ترکیه مثل روزنامه «حریت» در تحلیل موضع گیری‌ها اردوغان درباره بحران قطر نوشته اند که سرمایه گذاری‌ها ترکیه در ترکیه ۹٫۵ میلیارد دلار است.به نوشته روزنامه العربی الجدید، بیانیه‌های رسمی نشان می دهد حجم سرمایه گذاری شرکت‌های ترکیه در قطر به حدود ۱۱٫۶ ملیارد دلار رسیده است. حجم سرمایه گذاری قطر در ترکیه هم حدود ۲۰ میلیارد دلار است که بیشتر این سرمایه گذاری‌ها در بخش‌های کشاورزی، گردشگری، املاک و بانک‌ها است. در این زمینه «یوسف کاتب اوغلو» کارشناس اقتصادی ترک می گوید ترکیه قطر را شریک و همپیمان اقتصادی مهمی به شمار می آورد. میان دو کشور توافقنامه‌های بسیاری در زمینه انرژی و بازرگانی به امضا رسیده است. ترکیه کشور پشتیبان قطر به ویژه در زمینه صادرات تولیدات کشاورزی و صنعتی به شمار می رود.به نوشته الجزیره، مردم ترکیه در شبکه‌های اجتماعی از قطر حمایت کردند و نخبگان ترکیه هم با برپایی راهمپیمایی با قطر ابراز همدردی کرد. اما مهمترین حمایت ترکیه در عرصه اقتصادی خودش را نشان داد به طوری که بیشتر مراکز تجاری قطر از تولیدات غذایی ترکیه پر شد و «نهاد زیبکچی» وزیر اقتصاد ترکیه تاکید کرد که ترکیه اوضاع قطر را از نزدیک رصد می کند. رئیس اتحادیه صادر کنندگان ترکیه هم متعهد شد همه نیازهای قطر در زمینه آب، غذا و مواد زیر ساختی را تامین کند.
همکاری نظامی ترکیه و قطر
شبکه خبری «الجزیره» قطر و صفحه عربی تارنمای «دویچه وله» آلمان هم روابط نظامی قطر و عربستان را بررسی کردند.
به نوشته الجزیره، قطر در پایان سال ۲۰۱۴ میلادی توافقنامه همکاری نظامی و صنایع دفاع را با ترکیه امضا کرده است. به موجب این توافقنامه ترکیه در قطر یک پایگاه نظامی را تاسیس کرد. پایگاه نظامی ترکیه در قطر به زمینه برای افزایش نفوذ آنکارا در منطقه فراهم می کند و این کشور کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را زیر نظر دارد. این اقدام ترکیه نشان می دهد که سیاست خارجی این کشور به تازگی به سوی ادغام قدرت نرم و قدرت سخت گرایش پیدا کرده است.پایگاه نظامی ترکیه در قطر دارای ۳۰۰۰ نفر ظرفیت است. به گفته مسئولان ترک قرار است این تعداد نیرو به زودی به قطر اعزام شوند.در هنگام ضرورت و پس از توافق دوجانبه می توان شمار نیروها را تا ۵۰۰۰ نفر افزایش داد. این تصمیم اخیر پارلمان ترکیه برای اعزام نیرو به دوحه دارای پیام سیاسی بزرگی است به ویژه این در شرایطی است که حزب عدالت و توسعه به سرعت با این تصمیم موافقت کرد و همزمان با به وجود آمدن بحران میان کشورهای عربی این موضوع مطرح شد. ترکیه با چنین اقدامی به طور آشکار از قطر حمایت کرد. ترکیه با قطر دارای روابط تنگاتنگی است و مسئولان این کشور معتقدند هر گونه هدف قرار دادن قطر به منزله هدف قرار دادن ترکیه است. در این زمینه اردوغان از بازی پشت پرده صحبت کرد و در واقع او با چنین موضعی به خوشحالی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و نقش آنها در کودتا نافرجام ترکیه اشاره کرد و مواضع قطر درباره کودتا ترکیه را ستود. تردیدی نیست تصمیم پارلمان ترکیه برای اعزام نیرو به قطر و موضعگیری‌های رسمی ترکیه در این زمینه به طور گسترده ای به دوحه روحیه سیاسی و معنوی داد. این موضع گیری‌ها سبب شد خطرات افزایش تنش نظامی و راه‌حل‌های خشونت بار از بین برود .به نوشته تارنمای دویچه وله، پس از اینکه عربستان و همپیمانان روابط خود را با قطر قطع کردند پارلمان ترکیه با طرح اعزام نیروهای این کشور به قطر موافقت کرد. با وجود اینکه این اقدام عملی سازی توافق دفاعی میان دو کشور است که در سال ۲۰۱۴ میلادی بسته شده است. اما اجرایی کردن آن در شرایط کنونی در بردارند پیام حمایت سیاسی ترکیه از دوحه است آن هم در شرایطی که عربستان و همپیمانان آن تلاش می کنند قطر را از نظر سیاسی و اقتصادی منزوی کنند.