سفر اخیر وزیر امور خارجه کشورمان به اروپا و دیدار و گفت و گو با مقام‌های رم و پاریس، با اهداف مختلفی انجام شد؛ اهدافی که با توجه به شرایط و تحولات تازه منطقه ای و بین المللی و محوریت منافع ملی بازتعریف شده است.
به گزارش ایرنا،دکتر «محمدجواد ظریف» برای شرکت در نشست سالانه شورای روابط خارجی اروپا(ECFR) به برلین سفر کرد، همچنین وزیر خارجه میهمان مقامات رم و پاریس بود تا دفاع از منافع ملی به ویژه در حوزه برجام را بار دیگر از دریچه گفتمان تعامل محور با کشورهای مهم اروپایی پیش ببرد.ظریف با حضور در شورای روابط خارجی اروپا بار دیگر بر بهره گیری از الگوی گفت و گوهای هسته ای برای تعامل میان کشورهای منطقه برای ایجاد ثبات و امنیت تاکید کرد. وزیر امور خارجه کشورمان معتقداست : نیازمند نگرش جدیدی به منظور استقرار ثبات در منطقه هستیم و اروپا قابلیت کمک و ترویج این ایده را دارد. از طرف دیگر در حالی در منطقه خلیج فارس نیازمند یک رهیافت درون منطقه ای هستیم که از طریق دیالوگ و یک ساختار نهادی قانونی در خلیج فارس امکان پذیر است. در جریان بحث هسته‌ای، آمریکا تئوری بازی با حاصل جمع صفر را دنبال می کرد؛ در حالی که نگرش جمهوری اسلامی این بود که هیچ یک از طرفها احساس بازنده بودن نکرده و از شرایط باخت به دور باشند.ظریف در ادامه سفر خود به رم رفت و با همتای ایتالیایی خود «آنجلینو آلفانو» دیدار کرد.
در این دیدار آلفانو با اشاره به گزارش تازه آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر اجرای تعهدات تهران در قبال توافق هسته ای، برجام را زمینه ساز افزایش ثبات و امنیت منطقه ای و بین المللی دانست . رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان همچنین با سفر به فرانسه، با «امانوئل ماکرون» رییس جمهوری این کشورملاقات کرد. ظریف و ماکرون در این دیدار درباره روابط دوجانبه تهران- پاریس و مسائل مختلف منطقه ای و بین المللی رایزنی کردند.ظریف در پاریس با رییس مجلس سنای فرانسه نیز گفت وگو کرد. در این دیدارها توسعه روابط دوجانبه به ویژه در حوزه‌های اقتصادی و تجاری و پیش نیازهای آن از جمله رفع موانع بانکی و مالی مورد توجه قرار گرفت.تلاش برای گسترش روابط دوجانبه جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اروپا، تداوم پایبندی طرفین به توافق هسته ای، حضور موثرتر اتحادیه اروپا در فرایند رفع تنش‌های خاورمیانه، مقابله با تروریسم افراطی و … را می توان از مهمترین محورهای گفت و گوی ظریف با مقام‌های اروپایی دانست.پژوهشگر ایرنا برای بررسی اهداف و پیام‌های سفر رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان با «علی بیگدلی» و «فیاض زاهد» دو تحلیلگر و کارشناس سیاست خارجی گفت وگو کرد.
شرایط تازه بین المللی و منطقه‌ای و دیپلماسی هوشمندانه ایران در اروپا بیگدلی در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا در مورد پیام‌های سفر ظریف در شرایط کنونی منطقه ای و بین المللی گفت: شاهد هستیم که با روی کار آمدن ترامپ، هر روز دایره ای که به دور ایران کشیده شده است، تنگ تر می شود. مخصوصا سفر ترامپ به عربستان و شرکت در کنفرانس ریاض که گردهمایی ۴۰ کشور سنی، نشان داد که آمریکا می خواهد ما عملا فضای خاورمیانه را از دست بدهیم. ایران نباید وارد بازی آمریکا شود و به راحتی از خاورمیانه چشمپوشی کند و خود را از معادلات منطقه ای کنار بکشد، هرچند روی ایران و کشورهای منطقه فشارهای بسیاری وجود دارد.به گفته بیگدلی، از طرف دیگر میان اروپا و آمریکا فاصله افتاده است. اتحادیه اروپا به خاطر بدعهدی‌های ترامپ و سرزنش‌هایی که هر روز نسبت به ناتو انجام می دهد از آمریکا فاصله گرفته است. این فاصله بیش از همه در خروج آمریکا از کنفرانس زیست محیطی پاریس صورت گرفت و واکنش بسیار منفی اروپا به ویژه مرکل را به دنبال داشت. به نظر می رسد اتحادیه اروپا دیگر از سیاست‌های بین‌المللی آمریکا پیروی مطلق نداشته باشد. هرچقدر اتحادیه اروپا از آمریکا فاصله بگیرد به نفع ما خواهد بود. بنابراین سفر ظریف به اروپا از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. این دیپلماسی به موقع انجام شد. با فاصله ای که میان اتحادیه اروپا و آمریکا به وجود آمده به ویژه با چالش‌هایی که آمریکا در مسیر اجرای برجام انجام می دهد و تاکید چند باره اروپا به پابرجایی برجام، این فرصت برای ما مهیا شد تا از این فضا برای کنشگری فعالانه استفاده کنیم. این سفر بسیار به موقع بود. ایران می‌تواند با کشورهای اروپایی که به طور سنتی با آنها ارتباط داشته تعامل بیشتری داشته باشد و از این راه منافع خود به ویژه در حوزه اقتصادی و برجام را تامین کند.امیدواریم اروپا با آمریکا در مسیری که ترامپ پیش گرفته همراه نشود که اگر همراه شود، کار بر ماسخت و سنگین خواهد شد. برای جلوگیری از این همراهی، جمهوری اسلامی ایران باید این دیپلماسی را ادامه دهد و خود را به اروپا نزدیکتر کند.این کارشناس سیاسی در خصوص تاثیر تقویت ارتباط ایران و اتحادیه اروپا بر کاهش بی‌ثباتی در خاورمیانه گفت: اتحادیه اروپا مانند آمریکا منافع مستقیم و اساسی در منطقه ما ندارد. اوباما در دوره ریاست جمهوری خود در استرالیا سخنرانی کرد و گفت: خاورمیانه دیگر برای ما اولویت پیشین را ندارد و ژئوپلتیک ما بیشتر معطوف به شرق آسیا است. ترامپ اما برعکس اوباما برای نوسازی اقتصاد کشورش ناچار است به سمت کشورهای ثروتمند خاورمیانه حرکت کند. حال خاورمیانه دوباره برای آمریکا اولویت پیدا کرده است. اما اتحادیه اروپا منافع و جایگاهی مشابه آمریکا در خاورمیانه ندارد که به اندازه آمریکا نگران تحولات و معادلات خاورمیانه ای باشد. خاورمیانه از این منظر که اتحادیه اروپا می خواهد در حل مناقشات بین المللی سهمی داشته باشد، برایش اهمیت دارد.در چنین شرایطی رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان با علم به اهداف اروپا و آمریکا در خاورمیانه، حرکت زیرکانه‌ای را برای تامین منافع خود انجام داده است. ایران که در جدول بندی‌های خاورمیانه نقش بانفوذی دارد، تلاش می‌کند اروپایی‌ها را قانع کند که شما می توانید با تاکید بر ایران بر معادلات منطقه ای تاثیرگذار باشید و تا اندازه ای فضا را برای کنشگری آمریکایی‌ها تنگ تر کنید. ایران توانسته تا اندازه ای اروپایی‌ها را قانع کند که اگر شما به ایران نزدیک شوید و در کشور ما سرمایه گذاری کنید، ما هم به عنوان یک بازیگر اصلی در خاورمیانه، به ویژه در ارتباط با داعش، می‌توانیم به شما کمک کنیم تا شما هم یک بازیگر اصلی در برابر آمریکا باشید. ایران از سویی به اروپایی‌ها امتیاز می‌دهد که در برابر کنترل تروریسم و ایجاد ثبات در منطقه برای آنان فضای کنشگری ایجاد کند و از سویی دیگر با تامین منافع خود به ویژه در حوزه اقتصادی، برنقش اثرگذار خود در خاورمیانه هم تاکید می کند.
سفر مثبت و به هنگام ظریف
«فیاض زاهد» استاد دانشگاه، نویسنده و روزنامه نگار در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا سفر ظریف به اروپا را بسیار به موقع و حاوی پیام التیام، همگرایی و تمرکز جامعه جهانی بر حفظ وضعیت ثبات در منطقه دانست. به گفته زاهد، دولت آمریکا در منطقه خاورمیانه راهبرد دوگانه ای را دنبال می کند. از یک طرف ترامپ در ظاهر با اظهارات نسنجیده اروپا و کشورهای منطقه را دچار نوعی سردرگم کرده است، چون مشخص نیست دامنه و حوزه دفتار و استراتژی ترامپ چیست و آیا امکان پیش بینی دارد یا نه. دوم اینکه در سایه این سردرگمی سیاسی، به نظر می رسد طیف تندرویی که در کاخ سفید جمع شده اند به دنبال ایجاد زمینه‌هایی برای ایجاد یک جنگ منطقه ای و تامین منافع اقتصادی خود و تضمین امنیت استراتژیک رژیم صهیونیستی هستند.
زاهد ادامه داد: این رویکردهای دولت ترامپ در اروپا پذیرفته نیست. رابطه اروپا و آمریکا به سوی جنس رابطه آنها با یکدیگر در دوره
جورج دبلیو بوش می‌رود؛ دوره ای از عدم تفاهم سیاسی، عدم همگرایی و توافق سیاسی. مواضع «گرهارد شرودر» صدراعظم آلمان و «ژاک شیراک» رییس جمهوری فرانسه نشان می داد که در آن دوره به شدت دولت‌های اروپایی از آمریکا فاصله گرفته بودند. اکنون هم به نظر می رسد اروپا و آمریکا به این سمت پیش می روند.به گفته این کارشناس، در چنین شرایطی سفر ظریف به اروپا به نوع موضع گیری اخیر شورای امنیت سازمان ملل در مورد پایبندی ایران به تعهداتش کمک کرد. دیپلماسی فعال ایران، می تواند همگرایی بیشتر با آلمان و فرانسه و ایتالیا و به صورت محدود مذاکرات با دولت بریتانیا را به دنبال داشته باشد. مجموعه اینها می تواند کمک کند به اینکه تیم افراطی ای که در عربستان مستقر شده و لابی‌های بانفوذ رژیم صهیونیستی، ایران را کمتر مورد تزاحم قرار دهد.نوع موضع گیری و کنشگری کنونی دستگاه دیپلماسی، جمهوری اسلامی ایران را در مقام دولتی مسئول، مثبت و اهل تعامل در جامعه جهانی معرفی می کند. وقتی شما در میان رسانه‌ها و افکار عمومی از چنین موقعیتی برخوردار هستید، آنگاه برخورد ایجاد تنش و جنگ و مجادلات منطقه‌ای و بین المللی کار سختی خواهد بود. بنابراین این سفر بسیار مثبت بود و باید به دیگر مقام‌های کشورمان توصیه کرد که از فرصت‌های مختلف برای حضور در مجامع بین المللی و تبیین افکار و اندیشه‌های دولت و حکومت ایران استفاده کنند. در مجموع فضای تازه تحولات منطقه ای و بین المللی به فرصت‌های پرشمار گسترش همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران با کشورهای اروپایی برجستگی بیشتری داده است. در این فضا، دستگاه دیپلماسی کشور به دنبال زمینه سازی توسعه روابط و بهره برداری بیشینه از این فرصت‌ها است .
ایران و شکاف بروکسل
اتحادیه اروپا در تلاش است تا به ویژه در مورد خاورمیانه و ایران، سیاست خارجی خود را از زیر سایه سنگین کاخ سفید خارج و استقلال راهبردی را در مقابل ایالات متحده ایجاد کند.
به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، سفر دوره ای «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران به چند کشور اروپایی حاکی از آن است که مقام‌های حوزه سیاست خارجی کشورمان تلاش دارند تا از ظرفیت‌های اتحادیه اروپا به عنوان یک موازنه دهنده استفاده کند. اکنون در شرایطی هستیم که دولتمردان آمریکایی و به ویژه
«دونالد ترامپ» رئیس جمهوری این کشور از هیچ خصومتی علیه ایران فروگذار نمی کنند. کاخ سفید با خلف وعده آشکار در تلاش است با روش‌های گوناگون از منافع توافق هسته‌ای «برجام» بکاهد و فشار بر ایران را افزایش دهد. در این عرصه با توجه به محبوبیت اندک ترامپ و سیاست‌های آمریکا در عرصه جهانی، استفاده از توانایی‌های سیاسی و اقتصادی کشورهای اروپایی می تواند تا حدودی وضعیت را به نفع کشورمان متوازن سازد. در چارچوب همین راهبرد کلان سیاست خارجی، ظریف در سفر به سه کشور مهم اتحادیه اروپا (آلمان، ایتالیا و فرانسه) با تاکید بر لزوم ایجاد یک مجمع امنیتی منطقه ای در خلیج فارس از مقام‌های این کشورها خواست تا نقش پررنگ تری را در مباحث امنیت جمعی خاورمیانه به ویژه خلیج فارس ایفا کنند. همچنین در این سفر در زمینه روابط اقتصادی دوجانبه و تحرک بیشتر اروپا در رابطه با ایران و ارتقا و تسهیل مبادلات مالی و تجاری مذاکراتی صورت گرفت .رسانه‌های انگلیسی زبان نیز با اشاره به سفر وزیر امورخارجه کشورمان به اروپا علاوه بر محور اختلافات اروپا- آمریکا، به موضوع تمایل کشورهای قاره سبز به نقش آفرینی در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی جهان به ویژه در رابطه با ایران پرداختند.
اتحادیه اروپا بازیگر اصلی در تعامل با ایران برای کشورهای اروپایی پیروزی دوباره دکتر «حسن روحانی» در انتخابات ریاست جمهوری به مفهوم ادامه سیاست تعامل با غرب است. پیش از این نتیجه همین رویکرد روحانی دستیابی به توافق هسته ای بود. تارنمای اندیشکده اروپایی «جامعه و سیاست بین المللی»
(www.ips-journal.eu) ایران را فرصتی برای اتحادیه اروپا دانست که می‌تواند به سیاست خارجی اروپا در مقابل کاخ سفید شکل و انسجام ببخشد. حال اتحادیه اروپا با توجه به خط مشی‌های نامشخص آمریکا، می تواند نقشی مهم را بازی کند و با برداشتن گام‌های مصمم در سیاست خارجی، خود را از سایه کاخ سفید در عرصه سیاست بین الملل رهایی ببخشد.اتحادیه اروپا تقریبا چنین دیدگاهی را دنبال می کند و این نگاه در پیام «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، برای حسن روحانی عیان بود. به باور کارشناسان اروپایی، زمانی که واشنگتن تمایلی به مصالحه در زمینه تحریم‌ها را ندارد، اتحادیه اروپا باید ابتکارعمل را به دست گیرد. اروپا می تواند با فراهم سازی کانال‌هایی برای پرداخت و تامین مالی برای شرکای تجاری ایران تاثیر این تحریم‌ها را کمتر کند. بنا به تحلیل این گزارش به نظر می رسد که موگرینی و اتحادیه اروپا در تلاش هستند تا خود را در موضوع رابطه با ایران به بازیگر سوم تبدیل کنند.افزایش رابطه میان ایران و اتحادیه اروپا – با وجود مقاومت‌های ایالات متحده- باعث ایجاد انگیزه در اروپا می شود. در سال ۲۰۰۳ نیز اتحادیه اروپا با ورود در بحث هسته ای جایگاه تاثیرگذار خود در عرصه سیاست بین‌الملل را نشان داد. اگر این اتحادیه به دنبال دیپلماسی موفق است باید خود را در یک موضوع امنیتی پراهمیت، از بند محدودیت‌های ایالات متحده آمریکا رها کند. اتحادیه اروپا باید نشان دهد که قادر است به صورت مستقل در مسائل مهم سیاست جهانی وارد شود.
تارنمای تحلیلیLebLog نیز در گزارشی در مورد دیدگاه‌های اروپا و آمریکا در مورد ایران نوشت کمیته امورخارجی پارلمان اروپایی توافق هسته ای میان ایران و اعضای شورای امنیت بعلاوه آلمان را موفقیتی بزرگ در عرصه بین المللی به ویژه در دیپلماسی اروپا توصیف کرده است. این کمیته از اتحادیه اروپا خواست تا تلاش کند با افزایش فشار بر ایالات متحده، باعث اجرای کامل «برنامه جامع اقدام مشترک»(برجام) شود. این گزارش نوشت: برخی کارشناسان آمریکایی نسبت به خط مشی‌های همیشگی ترامپ در دشمنی با ایران و برجام هشدار داده اند زیرا تهران به طور کامل به اجرای آن متعهد بوده است. به اعتقاد تحلیلگران ممکن است این امر موجب منزوی تر شدن واشنگتن به جای ایران شود به ویژه اینکه اعضای اروپایی این توافق، آن را تایید می کنند.
ممکن است این شروعی برای یک تقابل باشد. این مساله به ویژه پس از دیدار ترامپ از خاورمیانه می تواند به عنوان پیامی برای کاخ سفید تحلیل شود. علت آن است که این بار اعضای پارلمان اروپا از ایالات متحده خواستند تا برجام را اجرا کند و نه ایران. در مقابل اتحادیه اروپا نیز باید استقلال راهبردی خود را با ارائه دیدگاه جایگزین برای امنیت در منطقه نشان دهد. بر پایه تحلیل‌ها در اروپا اکنون برای اروپا آسان تر خواهد بود که از دیدگاه‌های ضدایرانی و زبان نامتعارف ترامپ دوری کند زیرا اکنون ترامپ آشکارا در مورد حضور واشنگتن در ناتو و هزینه‌های اروپا در این سازمان سخن گفته است.