پرنده ها در بسیاری از زمینه ها هوش زیادی از خود نشان می دهند، اما دانش اندکی درباره توانایی های اجتماعی آنان وجود دارد.در این میان کلاغ ها از نظر اجتماعی بسیار بالاتر از آن چیزی هستند که ما معمولاً به آن ها توجه می کنیم.کلاغ ها می توانند حرکت های اجتماعی دیگر گروه ها را تجزیه و تحلیل کنند، چیزی که پیش از این تصور می شد فقط انسان ها از عهده آن بر می آیند.
دانشمندان همواره بر این باور بوده اند که کلاغ ها و زاغ ها بسیار باهوش هستند. اکتشافات انجام شده روی پرندگان نشان می دهد که کلاغ داناترین پرندگان است و ویژگی هایی دارد که آن را از دیگر پرندگان جدا می کند. از مهم ترین آن ها یکی این که حجم مغز آن نسبت به سایر پرندگان بزرگ تر است و دیگر این که مرده خود را در خاک دفن می کند. وقتی عضوی از کلاغ ها می میرد، کلاغ دیگر با منقار و
چنگال های خود گور می کند و پس از آن
بال‌های کلاغ مرده را جمع می کند و به کنار بدن آن می آورد (مانند انسان ها) و پس از آن مرده را با احترام بلند کرده و در قبر خود می گذارد سپس روی آن خاک می ریزد. حتی کلاغی که مرتکب گناه می شود در دادگاه کلاغ ها گناهکار حساب شده و به اعدام محکوم می شود و او را با منقارهای خود آن قدر می زنند تا بمیرد و پس از آن توسط یکی از کلاغ ها برای خاک سپاری برده می شود و به همان ترتیب به خاک سپرده می شود.
کلاغ ها بر سر جایگاه خود در گروه با یکدیگر بحث و جدل می کنند و کلاغ هایی که در این درگیری ها پیروز می شوند سهم بیش‌تری از غذا و سایر منابع به خود اختصاص می‌‌دهند. کلاغ های نر همیشه جایگاه بالاتری نسبت به ماده ها دارند و درگیری ها همیشه بین کلاغ هایی از یک جنس صورت می گیرد.
معمولاً کلاغ های سردسته، این مراسم رتبهبندی را با سر دادن یک صدای ویژه به منظور نشان دادن و اثبات برتری خود به کلاغ های پایین دست آغاز می کنند. کلاغ های زیردست نیز صدای ویژه ای سر می دهند که نشان می دهد برتری این کلاغ ها را به رسمیت می شناسند. با این روند، کلاغ های سردسته و برتر از جایگاه خود در دسته کلاغ ها مطمئن می شوند. اما گاهی کلاغ های زیردست، به آواز برتری خواهی کلاغ های سردسته، پاسخ شایسته و زیردستانه ای
نمی‌‌دهند و این منجر به درگیری و در نهایت احتمالاً منجر به تغییر رتبهبندی ها در ساختار اجتماعی گروه کلاغ ها می شود.
وقتی کلاغ ها صدای برتری طلبی یک کلاغ از گروه خودشان را می شنوند، رفتارهای همراه استرس از خود نشان می دهند زیرا انتظار درگیری در گروه را دارند. این استرس معمولاً با دویدن به اطراف یا با نوک زدن به پرها بروز پیدا می کند. استرس کلاغ ها وقتی صدای یک کلاغ هم جنس خود را می شنوند بیش تر می‌‌شود. این امر به این دلیل است که درگیری‌های برتری طلبانه فقط بین اعضا یک جنس در یک گروه رخ می دهد.کلاغ های ماده به طور کلی استرس بیش تری نسبت به نرها نشان می دهند. این می تواند ناشی از این باشد که کلاغ های ماده به طور معمول مرتبه پایین تری نسبت به نرها دارند و تغییرات در ساختار جامعه، ماده های انتهای هرم اجتماعی را بیش تر از سایرین تهدید می کند و می تواند دسترسی آن‌ها به مواد غذایی را تحت تأثیر قرار دهد.
همچنین می توانند تغییرات رخ داده در روابط اجتماعی سایر گروه ها را نیز مورد توجه قرار دهند و از آن با خبر شوند.کلاغ ها میتوانند یک نمایش ذهنی از روابط بین افراد در سایر گروه ها که هرگز تعاملی با آن ها نداشته‌‌اند، در ذهن خود ترسیم کنند.
کلاغ ها به عنوان پرندگانی که «باهوش» خطاب می شوند مانند انسان ها نیز سطحی از توانایی جهت برنامه ریزی برای آینده را دارند.این پرنده باهوش قابلیت آن را دارد که از ابزارها با هدفی مشخص برای پنهان کردن غذا استفاده کند.محققان برای اطمینان خاطر پیدا کردن از توانایی کلاغ در برنامه ریزی، این پرنده را وارد بازی خاصی کردند که به دنبال آن با باز کردن درب جعبه، جایزه یعنی غذا را دریافت می کرد. محققان شیوه این بازی را بارها تغییر دادند و در کمال حیرت متوجه شدند که کلاغ برنامه جدیدی را برای به دست آوردن جایزه دنبال می کند.کلاغ ها مانند انسان برای دست یافتن به برخی از خوردنی های دور از دسترس، میتوانند از شاخه ها و برگ ها ابزار خاصی را بسازند تا غذاها را از کنج ها و گوشه های غیر قابل دسترسی بیرون بکشند.
کلاغ ها مانند انسان با ترکیب اطلاعات بصری با خاطرات پیشین خود، صورت و چهره را تشخیص می دهند.آن ها، چهره ها را به ویژه چهره هایی که این موجودات را بترسانند، فراموش نمی کنند.
این پرنده شگفت انگیز مانند انسان ها، شامپانزه ها و میمون ها دارای تفکر پیشرفته تشخیص روابط بین اشیاء است. دانشمندان نشان داده اند که مغز کلاغ ها به هنگام اتخاذ تصمیم های استراتژیک مانند انسان ها رفتار می کند و علیرغم نداشتن جد مشترک بین این دو، رفتار هوشمندانه ای را از خود بروز می دهند.این بدین معنی است که مغز پرندگان می تواند راهکاری جایگزین را برای مطالعه چگونگی بروز رفتار هوشمندانه توسط یک آناتومی متفاوت در اختیار بگذارد. کلاغ ها و نخستی‌ها دارای مغزهای متفاوتی هستند، اما سلول های تنظیم کننده تصمیم گیری آن ها بسیار شبیه به هم است.این پرندگان ابزار مورد نیاز را می سازند و استفاده می کنند، می توانند اطلاعات زیادی را به خاطر آورند و مطابق با آن چه که در گروه خود داشته اند، برنامه های اجتماعی خود را طرح ریزی کنند. بر اساس نظریه دانشمندان، درک این پرندگان از اثرات حجم جا به جایی آب با هوش کودکان انسان دارای سنین بین پنج تا هفت سال مطابقت دارد.
فراتر از داشتن مغزی مانند سایر پرندگان، کلاغ ها به اندازه ای باهوش هستند که زیست شناسان رفتار، آن ها را «نخستی های پردار» نامیده اند؛ زیرا این پرندگان قادر به ساخت و استفاده از ابزار هستند، تعداد زیادی از اماکن غذا را به خاطر می‌آورند و رفتار اجتماعی خود را مطابق آن چه اعضای دیگر گروه انجام می دهد، طراحی می کنند. این سطح بالای هوش شاید عجیب به نظر برسد، زیرا مغزهای پرندگان در شیوه ای اساساً متفاوت از مغزهای پستانداران ساختاربندی شده است.
دانشمندان عقیده دارند همانند انسان های چپ دست و راست دست، کلاغ ها هم راست منقار یا چپ منقار هستند. این موجودات سر خود را در زمان استفاده از ابزار، به یک سمت خم می کنند که دلیل آن، قوی تر بودن یک چشم نسبت به چشم دیگر است.کلاغ ها احتمالاً سعی می کنند نوک چوب را در میدان دید چشم نگه دارند به طوری که بتوانند آن را به وضوح ببینند و از آن در ماهرانه ترین شیوه استفاده کنند.بر اساس بررسی های به عمل آمده، میدان دید غیرمعمول این پرندگان به آن ها در دیدن بهتر با یک چشم در مقایسه با چشم دیگر کمک می کند. در نتیجه آن ها چوب را با قسمتی از منقار نگه می دارند که بتوانند بهترین میدان دید را از نوک آن داشته باشند. دید فوق العاده دو چشمی کلاغ ها به معنی میدان دید گسترده تر آن ها نسبت به گونه های دیگر است و برای مشاهده با یک چشم در هر زمان بهینه سازی شده است. دید دوچشمی اغلب به مغز اجازه مقایسه تصاویر مشاهده شده توسط هر چشم و استنتاج ویژگی های مناظر از تفاوت های میان این تصاویر را می دهد.
بر اساس یافته پژوهشگران، کلاغ ها از باهوش ترین گونه های شناخته شده پرندگان هستند که جهت حرکت خودروها را تشخیص و ترجیح می دهند که در برابر آن ها قرار نگیرند. این پرندگان متوجه رفتار ترافیکی رانندگان وسایل نقلیه می شوند و بر اساس توانایی مغزی خود، رفتاری را در پیش می گیرند تا از کشته شدن بر اثر برخورد با اشیای در حال حرکت پیشگیری کنند.
همچنین کلاغ توانایی تشخیص صداهای آشنای انسان و دیگر پرندگان را دارد.این توانایی به کلاغ کمک می کند تا در محیط شلوغ شهری به زندگی خود ادامه دهد و تهدیدات را به راحتی تشخیص دهد.
کلاغ ها به راسته گنجشک سانان، خانواده کلاغ ها و جنس کلاغ (Corvus) تعلق دارند. از این جنس تقریباً ۴۵ گونه تاکنون گزارش شده است. این پرندگان همه چیز خوار هستند و در بیش تر نقاط دنیا یافت می شوند. گونه ای از کلاغ که ما در شهر تهران و به ویژه در
پارک ها یا باغ ها به فراوانی می بینیم، به نام «کلاغ ابلق» (Corvus cornix) شناخته می شود که در آسیا و اروپا پراکندگی دارد.
*آتوسا نرگسی
*عکس ها از: Oiseaux.net
code
اکبر عزیزی اقدامی دیر، اما باارزش