پنجمین نمایشگاه بازی، سرگرمی و آموزش کودک و نوجوان در تهران برای ۵ روز و از تاریخ ۱۶ تا ۲۰ دی‌ماه، برپاشده است و تولیدکنندگان و واردکنندگان اسباب بازی و وسایل سرگرمی کودکان و نوجوانان ،دستگاه‌های شهربازی، دکوراسیون و لوازم مصرفی کودک و نوجوان، ناشرین و تولید کنندگان وسایل آموزشی و کمک آموزشی، متخصصین و مشاوران فعال درحوزه کودک و نوجوان و حتی بیمه‌ها و بانک‌های فعال درحوزه کودک گردهم آمده‌اند تا برای ارتقاء سطح آگاهی‌های عمومی شهروندان در زمینة بازی، اسباب بازی و سرگرمی‌های آموزشی متناسب با سطوح سنی کودکان و نوجوانان و معرفی اسباب بازی‌ها و لوازم سازگار با محیط زیست و سلامت کودکان ونوجوانان، فعالیت کنند.
در فضایی که این گروه‌ها دور هم جمع‌شده‌اند، همه چیز، خوش‌رنگ و با نشاط است، درست مثل دنیای کودکی و حتی بزرگسالانی که همراه بچه‌ها قدم می‌زنند نیز یا به یاد دوران کودکی خودشان و یا از دیدن شادی بچه‌ها، لبخند برلب دارند.
در این محیط و فراتر از دیوارهای رنگی و صورت‌های خندان و اسباب‌بازی‌ها و ترانه‌ها و جیغ و دادهای این فضای سرگرم‌کننده که تا ۲۰ دی ماه جاری برپاست، با امکانات شهر تهران برای بچه‌ها، نیازها و سلیقه‌های کودکان امروز در بازی کردن یا انتخاب اسباب‌بازی و نیز با عملکرد مسئولان برای حفظ سلامت و امنیت جسمی و روحی بچه‌های این شهر، آشنا می‌شویم و درمی‌یابیم که چه کنیم تا روزهای خوش کودکی فرزندان ما بهتر بگذرد!
کودک و مدیریت شهری
مهندس ابوالفضل رفیع – مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهر تهران و از مدیران اجرایی پنجمین نمایشگاه بازی، سرگرمی و آموزش کودک و نوجوان، در خصوص اقداماتی که در این نمایشگاه به طور خاص و کارهایی که در شهر تهران به طور عام برای بچه‌ها و رفع نیازهای تربیتی و روانی آن‌ها به بازی و سرگرمی انجام شده است، به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: حدود ۲ میلیون نفر از جمعیت شهر تهران را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند و شهرداری تهران در راستای مصوبة شورای اسلامی این شهر در سال ۱۳۸۸، مأموریت دارد مشکلات موجود در تهران را که برای کودکان و نوجوانان آسیب‌زاست، برطرف و شرایط زیستی بهتری را برای آنان، فراهم کند. کودکان و نوجوانان در برابر معضلات و مشکلات شهری از جمله آلودگی هوا، آلودگی‌های زیست محیطی، تصادفات و حوادث آسیب پذیرترند.
ضمن این که نسل کودک و نوجوان اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد، چرا که نسل آینده ساز است و باید زمینه‌های رشد شخصیتی و ارتقاء توانمندی‌هایش فراهم
باشد.
وی ادامه می‌دهد: مجموعة شهرداری تهران، اقدامات زیادی را در راستای بهبود شرایط زیستی کودکان در شهر تهران فراهم آورده است که ما نیز به منظور آشنایی شهروندان با آن‌ها، مجموعة این اقدامات را در معرض دید همگان، قرار داده‌ایم.
همچنین بخش‌های مسابقه، سرگرمی و هنری هم در نظر گرفته‌ایم تا با مسابقات و برنامه‌های جذاب و مختلف و کارگاه‌های متنوع، فرصتی فراهم شود که همة افراد خانواده‌در سنین مختلف به رایگان از آن‌ها استفاده کنند و لذت ببرند. به علاوه، خدمات مشاوره‌ای بهداشتی، تغذیه‌ای و خانوادگی و غرفه‌های آشنایی با سازمان‌های مردم‌نهاد در زمینه‌کودکان نیز برپا‌کرده‌ایم.
این درحالی است که بخش علمی-آموزشی نیز با ۵ میزگرد و کارگاه آموزشی برقرار است و هر شرکتی که در اینجا حضور دارد، به نوعی محصولاتی منطبق با استانداردهای فرهنگی و بهداشتی برای بچه‌ها ارائه می‌دهد.
مکان‌های عمومی برای بازی بچه‌ها
مهندس رفیع از امکانات عمومی شهر تهران برای بازی و تفریح بچه‌ها چنین می‌گوید: شهرداری تهران رویکرد محلهای دارد و در تمامی محلات و مناطق شهری، بوستان‌هایی را با محلهای بازی مجهز به وسایل جدید و امکانات استاندارد تفریحی احداث کرده است. همچنین در همة محلات تهران، خانة کودک راه اندازی شده است که خدمات آموزشی و تفریحی ارائه می‌دهند.
وی می‌افزاید: در تهران ۱۵ پارک آموزش ترافیکی ساخته‌ایم که هم آموزش‌های ترافیکی می‌دهند و هم برای گذران اوقات فراغت مناسب هستند.
علاوه براین‌ها، شهرداری تهران اقداماتی را برای بهبود مدارس تهران انجام می‌دهد و با اقدامات ترافیکی ویژه، سعی دارد اطراف مدارس را برای رفت و آمد بچه‌ها ایمن کند. به جز این، در همة مراکز فرهنگی و هنری شهر تهران، خدمات متنوعی برای کودکان ارائه می‌شود که خانواده‌ها می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.
اداره کل سلامت شهر تهران برای رفع مشکلات معلولان به ویژه کودکان معلول نیز کارهای خوبی انجام داده است و نیز مراکز فرهنگی، اجتماعی و محیط‌های عمومی شهر مناسب سازی شده‌اند تا این افراد برای تردد و زندگی اجتماعی و حضور در کنار دیگران، مشکلی نداشته باشند.
در حین گفتگو، از مهندس رفیع می‌پرسم که آیا مکان یا وسیلة خاصی برای بازی و تفریح کودکان معلول وجود دارد؟ مثلا اگر مادری بخواهد فرزندش را با صندلی چرخدار به پارک ببرد تا او نیز کنار یک کودک سالم بنشیند و فوتبال دستی بازی کند، یا کودک نابینایی بخواهد بازی کامپیوتری را در جمع بیرون از خانه و در شهر بازی تجربه کند، می‌تواند این کار را انجام دهد؟
وی پاسخ می‌دهد: پارک‌ها یا وسیله‌های ویژه بچه‌های معلول به طور خاص وجود ندارد و در دنیا نیز چیزی با این عنوان سراغ ندارم. اما مهم‌ترین کاری که انجام داده‌ایم، همین مناسب سازی رفت و آمد معلولان است تا منزوی و عزلت نشین نشوند و بتوانند به راحتی در اماکن عمومی حضور یابند.
برای سنین بالاتر نیز در همة محلات شهر تهران، کانون‌های معلولین ایجاد کرده‌ایم و سراهای محله و کانون‌های یاد شده می‌توانند خدمات متنوعی به آن‌ها ارائه دهند.
موزه اسباب بازی‌های قدیمی ایران
مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهر تهران در ادامة گفتگو، به راه‌اندازی موزة اسباب بازی‌های قدیمی ایران در تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از بندهای مصوبة شورای شهر برای کودکان، ایجاد موزة اسباب‌بازی‌های قدیمی ایران است و چند نفری هم هستند که بیش از ۵۰ نمونه از اسباب‌بازی‌های قدیمی را نمونه سازی کرده‌اند و شهرداری قرار است که این‌ها را از ایشان بخرد و در یکی از خانه‌هایی که بافت قدیمی دارد و در منطقه ۱۲ تهران واقع و بازسازی شده‌است، به صورت موزه و با نظر اساتید حوزه کودک در معرض دید مردم
قرار دهد!
نمایشگاه – موزه تاریخ فرهنگ کودکی
با شنیدن وعدة راه اندازی موزة اسباب بازی‌های قدیمی ایران و با دیدن غرفة نمایشگاه- موزه تاریخ فرهنگ کودکی باغ موزه نگارستان، به سراغ مسؤول غرفه می‌روم تا اطلاعاتی دریافت کنم. چرا که آگاهی از برپایی چنین اماکنی، تجربه‌ای تازه برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد تا با آثار و هدیه‌های ویژه‌ای که در ارتباط با نمایشگاه و مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان است، بیشتر آشنا شوند و بتوانند با خرید یا دیدار از این گونه جاها، فرهنگ کودکی را بیش از پیش به درون خانه‌ها و آموزشگاه‌ها ببرند.
مهدی احمدی- غرفه دار این قسمت، به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: در این نمایشگاه- موزه، کودکان و نوجوانان نمادهای فرهنگ کودکی از جمله ننو، گهواره، جغجغه، اسب چوبی و انواع قصه‌ها را می‌بینندو می‌شنوند، دست ورزی و مشارکت می‌کنند، گام به گام می‌آموزند و از آموخته‌هایشان، سرشار می‌شوند و لذت می‌برند.
وی ادامه می‌دهد: حضور ما در اینجا برای این است که جایی را به بازدیدکنندگان معرفی کنیم که برای همة گروه‌های سنی از کودکان پیش دبستان گرفته تا نوجوانان و بزرگسالان جذاب است، به ویژه برای بزرگسالان که فرصتی تازه به آن‌ها می‌دهد تا به روزگار کودکی بازگردند و آن را دوباره
تجربه کنند.
در این نمایشگاه – موزه، مخاطبان بزرگسال و کودک، با مفهومی نو از گذشته و تاریخ کودکی آشنا می‌شوند. عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌های دست‌ساز مناطق گوناگون ایران را می‌بینند و مکتبخانه و مدرسه را در کنار هم تجربه می‌کنند.
احمدی می‌افزاید: کودکان در بازدید از این نمایشگاه-موزه، به دنیای قصه‌ها سفر می‌کنند، قصه می‌شنوند و قصه می‌گویند و در کنار قصه‌گویان، خودشان نیز نقش بازی می‌کنند و فرصت می‌یابند با حرکت و جنبش و هم‌آوایی، از قصه‌های بازسازی شده لذت ببرند.
همچنین کودکان و نوجوانان ۱۲ تا ۱۶ ساله، با نشستن در کلاس‌های مکتبخانه‌و کلاس‌های جدید دوران مشروطه، ورق‌زدن کتاب‌های ویژه کودکان آن دوران (موسوم به کتاب‌های بچه خوانی و ورقی) و نوشتن مشق بر لوح‌های گلی و فلزی، به گذشته باز می‌گردند و دو سامانه آموزش و پرورش را در سنجش با یکدیگر، تجربه می‌کنند.
دنیای بازی، دنیای واقعی است
با دکتر تقی ابوطالبی احمدی- روانشناس تربیتی و عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان، در غرفة ادارة کل سلامت معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران، در خصوص اهمیت بازی و انتخاب اسباب بازی برای کودکان و نوجوانان گفتگو می‌کنیم.
وی معتقد است: این نمایشگاه فرصتی است تا در یک فضای غیر رسمی، آن چه که کودک در فرایند رشد و شکل‌گیری شخصیت نیاز دارد را بشناسیم و بتوانیم ملزومات و نیازمندی‌ها و ابزار لازم را در فرایند رشد او ارائه بدهیم. کودکان و نوجوانان ما باید بدانند برای ورود به عرصه‌های اجتماعی وسیع‌تر از خانه و مدرسه و در آینده با چه موقعیت‌های واقعی در جامعه مواجه می‌شوند و اینجاست که بحث بازی و سرگرمی و اهمیت آن پیش می‌آید.
واقعیت این است که دنیای کودکان، دنیای واقعی است و کودکان از طریق بازی به آنچه که نیاز دارند می‌رسند و حقایق درونشان را بیان می‌کنند. بازی و ابراز وجودی که در بازی صورت می‌گیرد، یک عرصة عملی خوب برای شناخت بهتر ابعاد شخصیتی کودکان است.
مشاور علمی ادارة کل سلامت شهرداری تهران می‌افزاید: از آنجا که بازی، فضای غیر رسمی بچه‌هاست که منش، روش و احساسات و عواطف آنان را نشان می‌دهد، والدین، مربیان، روانشناسان و متخصصین علوم تربیتی و رفتاری می‌توانند در قالب مشاهده، نیازهای بچه‌ها را مشخص و دسته‌بندی کنند و شرایط را برای ابراز وجود منطقی و کسب عزت نفس کودکان فراهم سازند.
ما در این فضای نمایشگاهی، هم مهارت‌های زندگی را در قالب بازی به بچه‌ها می‌آموزیم وهم برای خانواده‌ها امکان مشاوره تخصصی با کارشناسان را ایجادکرده‌ایم.
نقش بازی در فرایند رشد
دکتر ابوطالبی احمدی، هر بازی را که زمینة خودابرازی واقعی و بروز احساسات و عواطف بچه‌ها را فراهم کند و کودکان بتوانند در فضای امن روانی با اسباب‌بازی و اشخاص بازی ارتباط برقرار کنند و تخیلات خود را به مرحلة عمل برسانند، بازی خوبی می‌داند و می‌گوید: در کل آن ابزاری که بتواند بچه‌ها را به خودکاوی بیشتر و انتخاب با خود و با دیگران بکشاند، وسیلة خوبی است.
بچه‌ها با وجود یک‌سری مشترکات، نیازهای مختلفی با یکدیگر دارند و اسباب و ابزار بازی هرکدام متفاوت است. در واقع انتخاب بچه‌ها، نشان‌دهندة شخصیت آن‌ها و روحیة جنسیتی و تفاوت‌های فردی آن‌هاست.وی تأکید می‌کند بچه‌ها را در انتخاب اسباب‌بازی محدود نکنیم و می‌افزاید: نظر ژان پیاژه- روانشناس سوئیسی و پدر روانشناسی جدید کودک این است که «کودک از راه تجربه و تعامل با محیط و انطباق با آن به شناخت محیط خود دست می‌یابد.
هنگامی که کودکی یاد گرفته است اسباب‌بازی کوچکی را با یک دست بگیرد، سعی می‌کند بطری شیر را نیز به همین طریق و بر اساس ساخت ذهنی قبلی، با دست بگیرد. لذا دقت و هوشیاری والدین در انتخاب اسباب‌بازی برای کودک فوق‌العاده اهمیت دارد. در گزینش اسباب بازی برای کودک باید دقت کرد، چون در شکل دادن به تمایلات عاطفی و روانی او نقش مهمی ایفا می‌کند.»
دکتر ابوطالبی احمدی، همچنین اظهار می‌دارد: دنیای بازی، دنیای واقعی کودک است و کودک جدی‌ترین کارهایش را در بازی انجام می‌دهد و اگر والدین به انتخاب اسباب بازی بچه‌ها دقت کنند، همان نیاز را در دنیای واقعی هم می‌توانند برای او برآورده کنند.
لو ویگوتسکی- روانشناس روس در این زمینه می‌گوید:«کودکان را در محیط اجتماعی و در ارتباط با اسباب بازی و کودک هم‌سن و سال خود قرار دهید، تا مهارت‌های ارتباطی را نیز فراگیرند.»
مشاور علمی ادارة کل سلامت شهرداری تهران در پایان گفتگو، بیان می‌کند: من با تجربة ۱۶ ساله کاری توصیه می‌کنم با کودکانتان براساس نیازهایشان و به روشی که آن‌ها دوست دارند، رفتار کنید، نه به روشی که خودتان دوست دارید. شهیددکتر باهنر نیز می‌گفت: «اگر در ارتباط با کودکانتان، آن‌گونه رفتار کنید که آن‌ها می‌خواهند، در درازمدت آن طوری می‌شوند که شما می‌خواهید؛ ولی اگر آن گونه رفتار کنید که خودتان دوست دارید، در درازمدت آن‌طوری می‌شوند که خودشان می‌خواهند»!
بیمه برای کودکان
از جمله فعالان نمایشگاه، شرکت‌های بیمه‌گذار برای کودکان هستند که در همین راستا، محمد جوراستی- نمایندة یک شرکت بیمه گذار برای بیمة عمر کودکان می‌گوید: بیمة عمر و سرمایه گذاری، از مدرن‌ترین و پرکاربردترین بیمه‌هایی است که در کشور ما و در بیشتر کشورهای دنیا وجود دارد.
امروزه، یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی کشورها، میزان ضریب نفوذ بیمه عمر و سرمایه‌گذاری در آن کشورهاست و هرچه‌قدر افراد بیشتری از آن جامعه تحت پوشش این بیمه باشند، شاخص‌های توسعه یافتگی در آنجا، ارتقاء یافته‌تر است.
کسی که این بیمه‌نامه را خریداری می‌کند، یک پوشش اصلی عمر دارد که چنانچه به هر دلیلی فرد فوت کند، شرکت بیمه، سرمایه‌ای را که تعهد کرده است به ذی نفعان می‌دهد و پوشش‌های جانبی برای فوت بر اثر حادثه یا فوت بر اثر سرطان، سکته‌های قلبی و مغزی، پیوند اعضاء و جراحی قلب باز دارد.
وی می‌افزاید: همة افراد و از جمله کودکان و حتی کودکان مبتلا به سرطان چنانچه در مراحل بسیار شدید و در مرحلة خطر و نزدیک به فوت نباشند، می‌توانند از این بیمه استفاده کنند و حق بیمة هرکس، بسته به سن و سطح سلامت اش، متفاوت است.
به هرحال بیمه عمر کودکان، هم جنبة درمانی دارد، هم نوعی پس‌انداز است و امتیازات خاص خودش را دارد و خوب است که پدران و مادران در شرایط زندگی امروز، این امتیاز را به کودکانشان بدهند.
وجیهه تیموری
اکبر عزیزی «اخلاق» بازیچه ورزش نیست