فتح‌الله مجتبایی در مراسم پایانی سومین دوره جایزه‌ای که به نام او راه‌اندازی شده است، از وضعیت دانشگاه‌ها و فعالیت‌های علمی آکادمیک شدیداً انتقاد کرد و گفت: علوم انسانی و بویژه رشته زبان و ادبیات فارسی در ایران بی‌سرپرست و یتیم است.
به گزارش ایسنا ، این نویسنده و پژوهشگر پیشکسوت در مراسم پایانی جایزه فتح‌الله مجتبایی که ۲۴ دی در شهر کتاب برگزار شد، در سخنانی گفت: در این روزگار علوم انسانی و ادبیات فارسی و همچنین موضوعات مربوط به عرفان اسلامی و ایرانی مظلوم واقع شده است. توجه‌ها به سمت رشته‌های فنی – مهندسی و پزشکی معطوف شده است، در حالی‌که این دست رشته‌ها با مواریث فرهنگی ما در ارتباط نیست. در روزگاری که ما در دانشکده ادبیات تهران بودیم، کسانی چون ملک‌الشعرا‌ءبهار، بدیع‌الزمان فروزانفر و جلال‌الدین همایی درس تاریخ و ادبیات می‌گفتند و اکنون آدم باید خیلی جان‌سخت باشد که با دیدن وضعیت دانشگاه‌ها گریه نکند. البته گاه آدم به خنده می‌افتد. هر کسی باید به نوعی در مقابل اتفاق رخ‌داده در دنیای آکادمیک ما به نوعی مقابله کند و هر کاری از عهده‌اش برمی‌آید، انجام دهد.
مجتبایی متذکر شد: باید کمبودهای موجود در عرصه علوم انسانی، ادبیات و موضوع‌های انسانی برطرف شود. در رشته‌های فنی – مهندسی و پزشکی فرد با فعالیت کاری‌اش جایزه‌اش را می‌گیرد، اما در حوزه‌های علوم انسانی با آن‌چه به حیات فرهنگی ما ایرانیان مرتبط است، باید تلاش‌های بیش‌تری شود و پژوهشگران و محققان مورد توجه و تشویق قرار گیرند. تشویق شدن و جایزه گرفتن فقط به پرشدن حساب بانکی نیست. این‌که پژوهشگر و جامعه علمی پی ببرند با پژوهش و تحقیق گره کوری از مسائل مربوط به فرهنگ و فکر ایرانی باز شده است هم می‌تواند نوعی تشویق باشد. رساله‌ای که این دوره در حوزه ادبیات فارسی برگزیده شده است، تصحیح ربع اول کتاب کیمیای سعادت غزالی است. این دسته آثار تبیین‌کننده هویت تاریخی و ملی ما هستند و ضرورت دارد بیش از گذشته به آن‌ها توجه و اهتمام شود. به اعتقاد من هرچقدر که براساس نسخه‌های نویافته تصحیح‌هایی از این دست آثار صورت بگیرد، کم است و ضرورت دارد به این موضوع بیش‌تر توجه شود.
در مراسم اهدای سومین دوره جایزه فتح‌الله مجتبایی، علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب، نیز با برشمردن آمارهایی در عرصه‌های کتاب و فرهنگ و فعالیت‌های دانشگاهی تأکید کرد: بین مسؤولان امر مسابقه‌ای در اعلام کمیت شکل گرفته است و البته این فقط در حوزه فعالیت‌های فرهنگی نیست، بلکه در عرصه‌های دیگر هم می‌بینیم کمیت اختلاس‌ها افزایش پیدا کرده است.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش به چالش‌ها و آسیب‌های متعدد پایان‌نامه‌نویسی در بین دانشجویان مقطع دکتری پرداخت و اظهار کرد: سرگردانی در انتخاب موضوع مهم و متناسب با نیاز کشور، ایجاد موج‌های پژوهشی و مقطعی در مورد موضوع‌هایی خاص و مناسبتی، فقدان بانک اطلاعاتی جامع از پایان‌نامه‌ها برای استفاده دانشجویان و پژوهشگران و نبود حمایت مراکز مرتبط با موضوع فرهنگ از جمله آسیب‌ها و چالش‌های پیش رو در عرصه رساله‌نویسی دوره دکتری است. در این دوره از جایزه استاد مجتبایی «تصحیح ربع عبادات کیمیای سعادت غزالی» اثر سلمان ساکت به عنوان برگزیده بخش ادبیات معرفی می‌شود. استاد راهنمای این اثر محمدجعفر یاحقی بوده است. همچنین رساله «انسان و شیطان؛ مطالعه تطبیقی مثنوی معنوی با بهشت گمشده میلتون» اثر ارسطومیرانی در رشته ادیان و عرفان شایسته تقدیر شناخته می‌شود. استادان راهنمای این رساله استاد فتح‌الله مجتبایی و فاطمه لاجوردی بوده‌اند.
در این مراسم همچنین دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، نیز از وضعیت نابسامان فعالیت‌های پژوهشی و علمی در دانشگاه‌های علوم انسانی انتقاد کرد و متذکر شد: متأسفانه کمیت‌زدگی به بخش مهمی از اتفاق‌ها و رویدادهای دانشگاه‌ها بدل شده است. ۴۰ سال پیش دانشگاه فردوسی بعد از دانشگاه تهران متقاضی آن بود که در دوره دکتری دانشجو بگیرد و برای تحقق این درخواست هشت نفر از استادان تراز اول ادبیات در ایران به دستگاه وزارت علوم و آن دوره نامه نوشتند و درخواست دادند که موافقت شد. اما اکنون چنین چیزی نیست. من به عنوان عضو شورای برنامه‌ریزی وزارت علوم و تحقیقات که ناظر بر مجوز گرفتن دوره دکتری هستند، می‌بینم که حداقل و خیلی وقت‌ها کم‌تر از حداقل شرایط وجود دارد، با این حال برای آن واحدهای دانشگاهی اعم از آزاد، غیرانتفاعی و دیگر واحدهای دانشگاهی مجوز جذب دانشجو در دوره دکتری صادر می‌شود. اگر ما هم در شورای برنامه‌ریزی وزارت علوم با مجوز مخالفت کنیم، از جای دیگری موافقت را می‌گیرند. روزگاری رساله دکتری در ایران ارزش داشت و می‌گفتند رساله دکتری باید حرف‌های تازه و بدیع داشته باشد و چکیده عمر علمی یک دانشجو باشد. اما اکنون کار تألیف رساله‌های علمی و پایان‌نامه‌ها به اعلامیه‌های روبه‌روی دانشگاه واگذار شده است.
این نویسنده و پژوهشگر در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به «تصحیح ربع اول کتاب کیمیای سعادت» بر ضرورت تصحیح چندباره متون کهن براساس نسخه‌های نویافته تأکید کرد و گفت: به اعتقاد من بسیاری از نسخه‌های پیشین باید براساس یافته‌های اخیر و دستاوردهای جدید در عرصه پژوهش تصحیح شود و جناب شفیعی کدکنی هم با این نظر موافق است که متن‌های تصحیح‌شده توسط وی باز هم در آینده تصحیح شود. تصحیح اخیر از کیمیای سعادت براساس نسخه نویافته‌ای است که سال کتابت آن به ۶۱۹ هجری قمری بازمی‌گردد. زنده‌یاد احمد آرام که این متن را تصحیح کرده، به این نسخه دسترسی نداشته است و می‌دانید که گاه تغییر یک واژه می‌تواند معنای کل جمله یا پاراگراف را تغییر دهد. اگر خدمت تصحیح همین باشد که متنی نزدیک به حرف‌های مؤلف در اختیار ما قرار گیرد، به اعتقاد من خدمت بسیار بزرگی است.
همچنین در این مراسم فاطمه لاجوردی، استاد ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، نسبت به وضعیت نامعلوم علوم انسانی و بی‌اهمیت بودن جایگاه آن در مناسبات اجتماعی – سیاسی انتقاد کرد و در بخش دیگری از صحبت‌هایش به عنوان استاد راهنما توضیحاتی درباره پایان‌نامه ارسطو میرانی ارائه کرد و با تشریح وضعیت زندگی میلتون و همچنین توضیحی درباره «بهشت گمشده» اثر این نویسنده اظهار کرد: به اعتقاد من پژوهش ارسطو میرانی در بررسی تطبیقی دو متن مهم ادبیات جهان کار مهمی است، مخصوصا این‌که «بهشت گمشده» اثر میلتون در میان فارسی‌زبان‌ها ناشناخته باقی مانده است.
در پایان این مراسم سلمان ساکت و ارسطو میرانی از زحمات استادان‌شان و به انجام رسیدن رساله‌های‌شان تشکر کردند و با حضور فتح‌الله مجتبایی، ضیاء موحد، حسین معصومی همدانی و محمدجعفر یاحقی جایزه‌های برگزیدگان به آن‌ها اهدا شد. در این دوره علاوه بر اهداکنندگان جایزه، شهرام پازوکی و علی‌اصغر محمدخانی داوری رساله‌ها را برعهده داشتند.
اکبر عزیزی آرامش بهترین حربه