یوزف مارکوارت (Marquart: ۱۸۶۴ـ۱۹۳۰) خاورشناس نامدار آلمانی، رشته شرق‌شناسی را در دانشگاه وورتمبرگ به ‌پایان رسانید و از دانشگاه توبینگن دکتری گرفت. سپس در کتابخانه همین دانشگاه به‌کار پرداخت و چندی بعد به موزه مردم‌شناسی لیدن نیز رفت و مشغول تدریس شد. وی از سال ۱۹۱۰ تا پایان عمر، استاد فقه‌اللغة ایرانی و ارمنی در دانشگاه برلین بود.

تألیفات او بیشتر دربارۀ فرهنگ و تاریخ و زبان سرزمین‌های ایران، ارمنستان، اقوام خراسان بزرگ (آسیای مرکزی) و شرق اروپاست. افزون بر این، به جغرافیا نیز تسلط کامل داشت و آثارش برای محققان بعدی به‌ صورت مرجع درآمده است؛ همچون: گاهشماری کتیبه‌های ترکی قدیم (۱۸۹۸)، ایرانشهر (برلین، ۱۹۰۱) به آلمانی که مبنای آن جغرافیای موسی خورنی است؛ پژوهش‌هایی در تاریخ اران در ۲ جلد (گوتینگن، ۱۸۹۶ـ۱۹۰۵)؛ خاستگاه و تجدید حیات ملت ارمنی (۱۹۱۹)؛ شهرستان‌های ایران، متن پهلوی با شرح و ترجمۀ انگلیسی (رم، ۱۹۳۱) که صادق هدایت آن را به فارسی ترجمه کرده است (۱۳۲۱ش)؛ ویهروت و آرانگ که تحقیق در جغرافیای اساطیری و تاریخی ایران شرقی است (برلین، ۱۹۳۸).

علامه قزوینی در یادداشت‌هایش (۱۶ربیع الثانی ۱۳۴۳ مطابق ۱۴ نوامبر۱۹۲۴) آورده است: «در این مدت اقامت در برلین، با بعضی از مستشرقین آلمان نیز آشنا شدم و از ثمرات علوم ایشان ذخیره اندوختم؛ از جمله پروفسور مارکوارت از مشاهیر مستشرقین آلمان، صاحب تالیفات جلیله از قبیل کتاب ایرانشهر در جغرافیای قدیم ایران و غیره و غیره؛ و فی‌الواقع درجه احاطه و تبحر و دامنه بسیار وسیع اطلاعات او از عجایب روزگار است. دریایی است متلاطم از معلومات و محفوظات. السنة پهلوی و فارسی و عربی و ارمنی و سُریانی را به‌خوبی می‌داند. ارامنه پیرامون او را گرفته‌اند و برای استفاده سیاسی از معلومات او فوق‌العاده نسبت به او احترام می‌کنند؛ ولی ایرانیان چون او را نمی‌شناسند و تقدیر نمی‌نمایند، از وجود او استفاده نمی‌کنند!»

ایرانشهر کتاب منحصر به فردی است که در واپسین سده‌های عصر ساسانی به زبان پهلوی و به دست نویسنده‌ای ناشناس نوشته شده و به بیان تاریخ، نام و ساختار سیاسی شهرهای «ایرانشهر» و بیان ویژگی آنها می‌پردازد و ممکن است همان کتاب «یادگار شهرها» باشد که در بُندهش آمده به دستور قباد اول تدوین شده است. گرچه اصل پهلوی این کتاب از بین رفته‌، اما خوشبختانه موسی خورنی (موسس خورناتسی) مورخ ارمنی عصر ساسانی، آن را به ارمنی ترجمه کرده ‌است و بدین جهت «جغرافیای موسی خورنی» هم نامیده ‌می‌شود.