بازی کردن یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌هایی‌ست که قبل از سن مدرسه، به رشد اجتماعی، هوش و خلاقیت کودک کمک می‌کند. از آنجایی‌که «بازی» پایه روانی افراد را شکل می‌دهد، کودکانی که اسباب‌بازی‌های مناسب و متنوع دارند می‌توانند مهارت‌ها و استعدادهای بیشتری را پرورش دهند. در این مقاله چند مدل از بازی‌های فکری و هوشی کودکان را در سنین مختلف معرفی می‌کنیم.
تولد تا ۳ ماهگی:
اولین چیزی که هر کودکی به آن نیاز دارد نوازش و محبت است. والدینی که بهاندازهی کافی به فرزندشان محبت می‌کنند، بچه‌هایشان اعتماد به نفس بالاتری خواهند داشت.
در این سن مراقبان کودک باید به‌صورت نوزاد نزدیک شوند، به چشم‌هایش نگاه کنند و با او با لحن کودکانه حرف بزنند. پژوهش‌ها نشان داده نوزادان به حرف‌های کودکانه والدین بیشتر واکنش نشان می‌دهند و سعی می‌کنند آن‌ها را تقلید کنند که این کار به مهارت‌های کلامی آن‌ها کمک می‌کند.
در این سن جغجغه‌های رنگی، کوچک و سبک بارنگ‌های شاد می‌تواند توجه کودک را به صدا و حرکات جلب کند. ترکیب صدا و تصویر باعث می‌شود بین حرکت‌ها و چیزی که می‌بیند ارتباط برقرار کند که این به رشد مغزی کودک کمک می‌کند. همچنین ازآن‌جایی‌که نوزادان به طور ناخودآگاه به موسیقی واکنش نشان می‌دهند، موسیقی‌های آرامش بخش و لالایی‌های آرام می‌توانند کودکان را آرام و هوشیارتر کنند. اما باید به این نکته توجه کرد که ممکن است استفاده بیش از حد از اسباب بازی‌های صدادار، کودکان را در صحبت کردن تنبل کند.
۳ تا ۶ ماهگی:
کودک در این سن کم‌کم دستانش را می‌شناسند. می‌توانید جغجغه‌ها را به دست خودش بسپارید. از آویزهای تخت استفاده کنید. گاهی آویز را پایین بیاورید و اجازه دهید فرزندتان با دست عروسک‌ها را تکان دهد.
می‌توانید بچه‌ها را روی شکم بخوابانید و یک توپ کوچک یا عروسکی که دوست دارد را مقابلش نگه دارید وقتی توانست آن را بگیرد تشویقش کنید. دست و پا زدن بچه‌ها به شروع سینه‌خیز رفتنشان و مهارت‌های حرکتی‌اش در آینده کمک می‌کند.
در این سن کودک به دلیل دندان در آوردن، لثه‌هایش خارش دارد بنابراین دوست دارد دائم شی‌یی را داخل دهانش ببرد و آن را بمکد. حلقه‌های قابل شستشو که بتواند در دست بگیرد و در دهان بگذارد می‌تواند به کودک کمک کند.
۶ ماهگی تا یک سالگی:
بعضی بچه‌ها در این سن از حمام رفتن ترس دارند و ممکن است در حمام بردن بچه‌ها با چالش مواجه شوید. اسباب‌بازی و عروسک‌هایی که قابل بردن در حمام هستند یا حباب بازی، کمک می‌کند که کودک در رفتن به حمام کمتر بهانه‌گیری کنند.
همچنین در این بازه سنی اسباب‌بازی‌های گوناگون از جنس، اشکال و اندازه‌های گوناگون را در اختیار نوزادتان قرار دهید تا حواس قسمت کف دست او تحریک شود و تمرین کند تا راه‌های گوناگونی برای در دست گرفتن اشیاء پیدا کند.
یک تا ۲ سالگی:
کودک در این سن قدم برداشتن را یاد می‌گیرد و اولین وسیله بازی جذاب که می‌تواند به او کمک کند، واکر است. وقتی کودک واکرهای کودکانه را در دست می‌گیرد، انگار کسی همراهی‌اش را به عهده دارد. بچه‌ها از راه رفتن با واکرها لذت می‌برند و صدای غژغژ و حرکت چرخ‌های رنگی آن را دوست دارند.
گاهی با هم به کتاب فروشی بروید و اجازه دهید بچه‌ها خودشان کتاب‌هایشان را انتخاب کنند. فراموش نکنید کتاب‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت آینده بچه‌ها دارند بنابراین در این سن قصه‌گویی را به‌طور جدی برای کودک شروع کنید.
مثلا شب‌ها قبل خواب برای فرزندتان داستان بگویید یا یکی از کارهای تشویقی که می‌کنید قصه گویی برای او باشد تا به‌صورت ناخودآگاه این کار برای کودک ذوق آورد. هنگام تعریف کردن هر داستان صدای شخصیت‌ها را تقلید کنید. گاهی هم کتاب‌های شعر کودکانه را برایش بخوانید و اجازه دهید آخر بیت‌ها را بگوید. این کار به حافظه و یادگیری کلامی کودکان کمک می‌کند.
۲ تا ۳ سالگی:
در این سن توجه بچه‌ها کم‌کم به محیط زندگی و اتاق‌شان بیشتر می‌شود. بهترین چیزی که کودک از غرق شدن در آن لذت می‌برد، رنگ‌ها هستند. رنگ‌های انگشتی که ضرری برای پوست کودک ندارند و به راحتی پاک می‌شوند گزینه خوبی به حساب می‌آیند. می‌توانید کاغذ بزرگی به دیوار اتاق کودک بچسبانید و از او بخواهید با مداد رنگی یا بقیه وسایل نقاشی‌اش روی آن کاغذ که به دیوار است نقاشی بکشد. که این کار به دلیل عدم محدودیت فضایی، برای کودک بسیار دل‌چسب است.
یک پازل یا جورچینی با قطعات بزرگ به بچه‌ها کمک می‌کند اشکال را یاد بگیرند. تحقیقات نشان داده که جورچین‌ها برای هماهنگی حرکات و حل کردن مسئله‌های کوچک توسط بچه‌ها مفید است. این بازی‌ها را می‌توانید دو نفری یا سه نفری انجام دهید تا کودک در این سن آرام آرام فرآیند بازی گروهی را هم یاد بگیرد.
اگر توجه کرده باشید، متوجه شده‌اید که در این سن وسایل بازی آشپزخانه هم برای تمام بچه‌ها جالب است. بازی با این وسایل در عین حال نقش‌های پدر و مادری را به کودک می‌آموزد.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که برای کودکان، اسباب بازی‌های ساده بخرید. اسباب بازی هرچه ساده‌تر باشد، کودک در استفاده از آن نقش بیشتری بازی می‌کند که این امر منجر به خلاق شدن او می‌شود. برای درک این موضوع، نوع بازی‌یی که یک بچه با لگو یا خمیر می‌کند را با بازی کردن با ماشین کنترلی مقایسه کنید.
در بازی با لگو و خمیر، کودک ساعت‌ها به ساختن چیزی جدید مشغول می‌شود. به همین دلیل اسباب بازی‌های ساختنی و سازمان نیافته مانند لگو، نقش مهمی در تقویت و پرورش خلاقیت کودکان در تمام رده‌های سنی از دو سالگی و دوره مهد کودک تا دوره دبستان و دانش آموزان دارد. در حالی که در بازی با ماشین کنترلی یا وسایل الکترونیکی مثل تبلت، کودک بیشتر تماشاگر است و کمتر نقش بازی می‌کند. همچنین اسباب‌بازی‌های الکترونیکی، توسعه مهارت‌های زبانی را در کودکان تضعیف می‌کنند.
code
اکبر عزیزی «اخلاق» بازیچه ورزش نیست