کسب رتبه نخست منطقه‌ای و نهمین کشور دارنده چرخه کامل فضایی و همچنین ثبت بیش از ۳۰ نقطه مداری تنها بخشی از داشته‌های ایران در عرصه فضایی به شمار می‌رود اما اقتصاد فضا و بهره‌برداری از آن برای توسعه کشور آن گونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است.

در ایام دهه فجر پارسال مرتضی براری رئیس سازمان فضایی ایران اعلام کرد: ۱۲ کشور دارای چرخه کامل فناوری فضایی هستند یعنی در حوزه ماهواره، ایستگاه زمینی، پرتابگر و استفاده از شبکه ماهواره‌ای فعالیت می‌کنند که ایران هم در این بین صاحب عنوان است.

با تلاش‌های صورت گرفته برای ارتقای صنعت فضایی، رئیس سازمان فضایی ۲۹ خرداد امسال از دستیابی کشورمان به چرخه کامل فناوری فضایی خبر داد و گفت: ایران با پیوستن به جمع ۹ کشور دارنده این فناوری دهمین کشور فضایی جهان شد.

پرتاب ماهواره سیمرغ و در مدار قرار گرفتن آن و همچنین پرتاب کاوشگر پژوهش و علاوه بر آن پرتاب ماهواره فجر و قرار گرفتن آن در مدار زمین و ثبت بیش از ۳۰ نقطه مداری به نام کشورمان از مهم‌ترین اقدام‌هایی است که به گفته رئیس سازمان فضایی منجر به ارتقای جایگاه کشورمان در عرصه فضا شده است.

باید اشاره داشت: یکی از عرصه‌های نمایش اقتدار ایرانی، میدان فناوری فضایی است، همان‌جا که تلاش محققان‌مان سبب ارتقاء جایگاه ایران در عرصه فناوری فضایی دنیا شده به طوریکه ایران به جمع کشورهای دارای چرخه کامل فناوری فضایی پیوسته است.

دانشمندان علم فضایی کشورمان توانستند به دانش ساخت ماهواره‌های کوچک و دانشجویی، سنجش از راه دور و ماهواره‌برهای داخلی دست یابند به طوریکه بر اساس اعلام قبلی اتحادیه جهانی مخابرات، ایران در زمره پنج قدرت نوظهور فناوری فضا و جایگاه اول منطقه است. در حالیکه پیش از انقلاب اسلامی فقط توانایی پرتاب راکت‌هایی تا برد ۲۲کیلومتر را داشتیم حالا ایران جزو ۱۱کشوری است که این فناوری را دارد.

ما رتبه اول منطقه هستیم، در سال ۲۰۱۶ در مهندسی فضا رتبه ۱۴ دنیا بودیم که در سال ۲۰۱۷ سه پله افزایش رتبه پیدا کرده و به رتبه ۱۱ در دنیا رسیده‌ایم.

ایران همچنین در زمینه پرتاب و زیر ساخت‌ها رتبه دوم، در علوم اکتشافات رتبه دوم، در بخش سنجش از راه دور پنجم، در حوزه مخابرات رتبه هفتم، در بخش فناوری‌های ماهواره رتبه پنجم و در بخش ناوبری رتبه دوم در منطقه را از آن خود کرده است.

بدین ترتیب کشورمان در کنار امریکا، روسیه، اروپا و کانادا جزو ۹کشور برتر دنیا در ساخت ماهواره است و حالا خبر از پرتاب یک ماهواره دانشجویی شنیده می‌شود.

این خبر را مرتضی براری رئیس سازمان فضایی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام منتشر کرده و از آخرین تست‌های فرآیند تحویل‌گیری ماهواره پیام دانشگاه امیرکبیر خبر داده و نوشته است: هم اکنون متخصصان تیم پروژه ماهواره پیام پژوهشگاه فضایی و سازمان فضایی ایران در حال انجام تست‌های فرایند تحویل‌گیری هستند.

جوانان خلاق و متعهد کشور به صورت شبانه‌روزی در تلاش‌اند تا هرچه سریعتر پروژه‌های ماهواره‌ای تکمیل و به بهره‌برداری برسند تا علاوه بر توسعه فناوری بومی خدمتی کاربردی به جامعه ارائه کنند.

ماهواره پیام امیرکبیر از سری میکرو ماهواره‌های توسعه فناوری فضایی سازمان فضایی ایران است که از سوی دانشگاه صنعتی امیرکبیر به منظور انجام مأموریت تصویربرداری طراحی و ساخته شده است.

وزن این ماهواره حداکثر برابر با ۱۰۰ کیلوگرم بوده و توسط ماهواره‌بر سیمرغ در مدار کم ارتفاع (LEO) و در ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین و با شیب مداری ۵۵ درجه قرار خواهد گرفت.

دقت ماهواره پیام امیرکبیر ۴۵متر و طول عمر عملیاتی پیش بینی شده برای این ماهواره ۳سال است.

ماهواره پیام امیرکبیر سه مأموریت اصلی تصویربرداری سه‌طیفی (سبز- قرمز و مادون قرمز نزدیک) و پانکروماتیک از محدوده ایران (به‌صورت نزدیک به زمان‌واقعی و ذخیره- ارسال)، ذخیره و ارسال پیام (S&F) و اندازه گیری تشعشعات فضایی را برعهده دارد.

ایستگاه‌های زمینی در نظر گرفته شده برای ماهواره پیام امیرکبیر در محل مرکز ماهدشت و ایستگاه زمینی قشم خواهد بود و این دو ایستگاه، قابلیت دریافت همزمان تصویر و داده‌های تله‌متری از ماهواره را خواهند داشت. همچنین مرکز کنترل مأموریت پروژه در مرکز ماهدشت مستقر خواهد بود.

محمد جواد جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم چند روز پیش از پایان عملیات تحویل این ماهواره خبر داده و گفت: تیم تحقیقاتی ماهواره پیام دانشگاه امیرکبیر تلاش‌های زیادی برای طراحی این ماهواره کردند.

مرتضی برابری رئیس سازمان فضایی هم گفته است: ایجاد و توسعه زیرساخت های ماهواره ای یکی از اولویت‌های سازمان فضایی ایران است که در این راستا قرارداد ساخت ماهواره سنجشی با قدرت تفکیک مکانی ۴۰متر به دانشگاه صنعتی امیرکبیر محول شد و خوشبختانه این ماهواره در توسعه فناوری و تربیت نیروی متخصص بوده که از سوی متخصصان دانشگاه امیرکبیر ساخته شده و تست‌ها موفقیت آمیز بوده است که در چند هفته آینده برای عملیات پرتاب تحویل داده خواهد شد.

براریدرباره کاربرد این ماهواره گفته است: ماهواره های سنجشی در راستای زیست محیطی، مدیریت بلایا و توسعه کشاورزی خواهد بود. پایش زمین های کشاورزی، و پایش سلامت محصولات کشاورزی مهمترین کاربرد این ماهواره خواهد بود.

سیدمصطفی صفوی همامی مدیر پروژه ماهواره پیام امیرکبیر هم گفته است: مشخصات ظاهری و ابعاد این ماهواره بین ۵۰تا ۶۰سانتی متردرهر بعد، وزن و ارتفاع ۵۰۰کیلومتر و دارای ۴دوربین در طول موج های مختلف و ذخیره اطلاعات و کاربرد عملی آن فعالیت رادیوآماتوریماهواره است.

به گفته وی، ۴دانشکده و ۱۶نفر از استادان در مقاطع مختلف در پروژه ماهواره پیام امیرکبیر فعال بودند.

در عین حال خبرِ خوب دیگر اینکه به جز پیام امیرکبیر، دو ماهواره دیگر ساخت محققان ایرانی در نوبت پرتاب قرار گرفته‌اند.

ماهواره دوستی که ماهواره دانشگاه شریف است هم مرحله سازگاری با پرتابگر را طی کرده و آماده پرتاب است. این ماهواره که در ابتدا شریف‌ست نام داشت، یک ماهواره دانشجویی است که باید با ماهواره‌بر بومی سفیر یک Bبه فضا پرتاب شود، این ماهواره کمتر از ۵۰ کیلوگرمی در مدار لئو و ارتفاع ۳۵۰ تا ۵۰۰ کیلومتری قرار می‌گیرد و وجه تمایز عمده این ماهواره باماهواره‌های پرتاب شده قبلی تهیه عکس رنگی با قدرت تفکیک بسیار بالا است.

ماهواره مخابراتی ناهید یکهم کامل شده است، ناهید، ماهواره‌ای مکعب مستطیلی است که علاوه بر صفحات خورشیدی نصب شده بر روی بدنه آن، از دو صفحه خورشیدی بازشونده بهره می‌برد.

این ماهواره دارای ۵۰ کیلوگرم وزن و طول و عرض و ارتفاع ۵۰ در ۵۰ در ۶۰ سانتی متر و نوع مدار آن بیضوی ۲۵۰ در ۳۷۵ کیلومتر با طول عمر ۴۰ روز است.

سازه ماهواره از جنس آلومینیم سری ۷۰۰۰ بوده که فضای مناسب برای اجزای زیرسیستم‌های مختلف را فراهم می‌کند و از قطعات ماهواره در مقابل بارهای پرتابگر پشتیبانی سازه‌ای به عمل می‌آورد.

ناگفته نماند: این ماهواره‌های دانشجویی با ماهواره‌بر سیمرغ پرتاب می‌شوند.

براری رئیس سازمان فضایی گفته است: پرتابگر داریم و مشکلی نیست، ما سال ۹۲ کاوشگر پژوهش را پرتاب کردیم، سال ۹۳ ماهواره فجر پرتاب شد و مرداد ۹۶ یک پرتاب با پرتابگر سیمرغ داشتیم و در حال حاضر هم سه ماهواره آماده داریم که در حال پیگیری پرتاب آن هستیم.

گفته شده، ماهواره‌ پیام، نخستین پرتاب سیمرغ ایرانی است.

باید خاطرنشان کرد: عرصه فضا گرچه دستاوردهای درخشانی برای کشورمان به دنبال داشته و توانسته جایگاه ایران را ارتقا دهد اما این جایگاه هنوز از منظر اقتصادی برای کشور دستاوردی نداشته است، در حالی که می‌توان با توسعه این بخش که فارغ از هرگونه دست‌اندازی قدرت‌های جهانی است، توسعه اقتصادی را برای کشور به بار آورد.

آمارهای جهانی می‌گوید اقتصاد فضا در یک دهه گذشته رشدی ۱۳۹ درصدی داشته در حالی که متوسط رشد اقتصاد جهانی ۴ر۱۹ درصد بوده است و در عین حال ۷۶ درصد از اقتصاد فضا توسط بخش خصوصی مدیریت شده است.

صنعت اطلاعات مکانی که بخشی از اقتصاد نوظهور فضایی است، طبق آمارهای منتشر شده از سوی سازمان فضایی ایران در سال ۲۰۱۷میلادی با چرخش مالی مستقیم ۲۹۰میلیارد دلار مواجه بوده و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۰به ۴۳۹میلیارد دلار برسد.

سازمان فضایی ایران اعلام کرده است رشد سالانه ۶ر۱۳ درصد در جهان و ۶ر۱۷ درصد در خاورمیانه برای این صنعت وجود دارد. طبق آمار منتشر شده از سوی این سازمان در سال ۲۰۱۷اقتصاد صنعت ماهواره سنجش از دور در جهان ۴۰میلیارد دلار بوده است و پیش‌بینی شده این صنعت در ۲۰سال آینده رشدی یک هزار و ۳۰۰ درصدی داشته باشد؛ بنابراین اقتصاد نوظهور فضا یک ظرفیت و فرصت مهم برای خلق ثروت است که باید از آن به بهترین صورت ممکن

استفاده کرد.

رئیس سازمان فضایی ایران مهر امسال تلاش برای تدوین پروانه اپراتوری ماهواره‌های سنجشی و تدوین پروانه اپراتور مخابراتی برای بخش خصوصی را سرآغاز سهم‌گیری کشورمان از اقتصاد فضایی جهانی دانست.

وی معتقد است: تدوین این پروانه تسهیل‌کننده حضور بیشتر بخش خصوصی در این عرصه خواهد بود که تلاشی برای کاهش تصدی‌گری دولت در این عرصه هم به شمار می‌رود.

براری تدوین پروانه اپراتوری خصوصی مخابراتی که در ماه‌های گذشته توسط این سازمان انجام شد را گام مهم دیگری برای حضور هرچه بیشتر بخش خصوصی در صنعت فضایی برشمرد که بر این اساس به زودی نخستین اپراتور خصوصی هم معرفی و آغاز به کار

خواهد کرد.

معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به اینکه بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در هر بخشی به دنبال سود و زیان است؛ چه تسهیلاتی برای تشویق آنها به حضور در عرصه فضا در نظر گرفته شده است، ادامه داد: شاخص‌های رو به رشد جهانی صنعت فضایی می‌تواند بهترین مشوق حضور بخش خصوصی در این اقتصاد نوظهور باشد.

براری افزود: اقتصاد فضا، اقتصادی نوظهور است که در ۱۰ سال گذشته با بیش از ۱۰۰ درصد رشد مواجه شده و نرخ رشد آن از متوسط نرخ رشد اقتصاد بالاتر بوده است؛ چه مشوقی بهتر از این آمارهای رو به رشد می‌توان

ارائه داد.

رئیس سازمان فضایی ایران خاطرنشان کرد: پیش بینی‌ها بر این استوار است که شکاف میان اقتصاد نوظهور فضایی و اقتصاد جهانی تا ۲۰ سال آینده ادامه داشته باشد بنابراین بخش خصوصی می‌تواند از این وضع به نفع خود استفاده کند.

به گفته وی، اکنون سهم اقتصاد فضا ۴۵ صدم تولید ناخالص داخلی جهانی است و پیش‌بینی می‌شود این میزان با رشد تا ۴ درصدی مواجه شود.

براری ادامه داد: گردش اقتصاد فضا در سال گذشته ۳۴۵ میلیارد دلار بوده که بیش از ۷۵ درصد آن توسط بخش خصوصی محقق شده است؛ ضمن آنکه اکنون در جهان دولت‌ها بیشتر در بخش اکتشافات فضایی سرمایه‌گذاری

می‌کنند.

معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: اکنون زنجیره ارزش خصوصی بخش فضایی در جهان شکل گرفته است و ما هم در کشور باید کمک کنیم این زنجیره برای سرمایه‌گذاری و ورود بخش خصوصی هرچه زودتر

شکل بگیرد.

وی در ادامه بر ضرورت حمایت همه‌جانبه و جدی دولت برای تکمیل زنجیره ارزش خصوصی بخش فضایی و همچنین ایجاد صنعت و تضمین بازار برای حضور بیشتر بخش خصوصی تاکید کرد و مهم‌ترین دغدغه سازمان فضایی ایران را جذب حداکثری حمایت‌های دولتی برای حضور بخش خصوصی، تضمین بازار و ایجاد صنعت این بخش برشمرد و تاکید کرد: دولت مصمم است با حضور هر بیشتر بخش خصوصی در این عرصه تصدی‌گری خود را کاهش دهد.تمام تلاش ما در سازمان فضایی این است که داده‌های غیرحاکمیتی خود را عمومی کرده و در اختیار کسب‌ و کارهای کوچک و بزرگ بگذاریم و سعی داریم از دولتی شدن بازار فضایی جلوگیری کرده تا فضا برای حضور کسب ‌و کارهای نوین

فراهم شود.

معاون وزیر ارتباطات ادامه داد: هدف آن است که علاوه بر توسعه فناوری فضایی، به اقتصاد فضایی کشور دست یابیم.

ناگفته نماند: گرچه تلاش‌ها و گام‌هایی برای توسعه حضور بخش خصوصی در خصوص بهره‌گیری از اقتصاد نوظهور فضایی برداشته شده است اما به نظر می‌رسد به تلاش‌های بیشتر با همکاری سایر نهادها نیاز است تا بتوان به توسعه هر چه بهتر اقتصادی در سال اقتصاد مقاومتی دست یافت.

در تهیه این مطلب

از گزارش های خبرگزاری ایرنا

و فارس استفاده شده است