تا اینجا به اختصار به این حقیقت پرداختیم که آنچه اثر ادبی را به شکل خاص و اثر هنری را به طور کلی، جهان مشترک احساس،ذهن و آمال آدمیان می سازد،ویژگی ذاتی اثر هنری است.
اگر شخصیت رمان بزرگ ابله و یا رمان ناتمام گوگول«نفوس مرده»را برای هر خواننده ‌ای قابل لمس می سازد،صرفاً قدرت توصیف گری داستایوسکی و یا گوگول نیست،بلکه زندگی خود خوانندگان است که داستایوسکی و گوگول با شناخت از زندگی انسان(انسانی فراتر از روسیه قرن نوزدهم که این آثار در آن عصر به رشته تحریر درآمده)چنین می تواند جهان مشترک میان آدمیان را محقق کند.
جهان مشترکی که بسیاری اوقات در آثار ادبی از طریق شخصیت هایی خیالی و ذهنی که در آن آثار حضور دارند،مدخل ورود ذهن و خیال و جستجوگری انسان را فراهم می ‌آورد. شخصیت ‌هایی خیالی که بسیار حقیقی هستند. شخصیت هایی که حقیقتاً وجود دارند و نه صرفاً در عرصه واقعیت بصری.
این شخصیت ها همچون شخص اول داستان یادداشت های یک دیوانه گوگول و یا شخصیت های نمایشنامه لیرشاه شکسپییرو یا آدم بس معمولی رمان تامس هاردی، جود گمنام؛در حقیقت حضور دارند و نه صرف واقعیت.اینان در تمام زندگی،در جای جای ذهن نویسنده،من،شما،ما و آنهایی نیامده به جهان در آینده، وجود دارند.
آنها برآمده از شناخت هر انسانی هستند که چند صباحی را در این دور آمدن و رفتن زندگانی می کند. شخصیت دغلباز و طرار و کاربلد و حقیر چیچیکوف(نفوس مرده) و ملاکین بی رحم روسیه نیمه قرن نوزدهم، مانند پیرزن طماع و حریصی که نفوس سرفه ‌های مرده خویش را می فروشد.و رایحه نان لواش کره اندود صبحگاهان پرغصه سرفه های پراز درد و نومیدی در دشت های مه آلوده روسیه عصر الکساندر دوم و نیکلای یکم و یا تنهایی هبوط گونه راسکولنیکوف (جنایت و مکافات) که یک قرن بعد در آثار فیلسوفان اگزیستانسیال،همچون هیدگر،گابریل مارسل،آلبرکاموو، و ژان پل سارتر،این هبوط آدمی در ناکجاآباد هستی تبیین می شود.
شخصیتی از راسکولنیکوف برای ما در ذهن مان نقش می زند که از تمامی آدمیان تنها، پراز افکار مغشوش،ناامید،در تبعید و آکنده از پوچی که با چشم می بینیم،حقیقی ‌تر و همیشگی تر است.مظلومیت از سر صداقت و آزادگی دختر سوم لیرشاه و استیصال زنی فرو رفته در گناه و تردید،لذت و نومیدی خیانت، وازدگی و ناچاری شخصیت آناکارنینای تولستوی و…صدها از این دست که بر ساختگان ذهن تابناک و نبوغ مشاهده گرانه و روایتگرانه کسانی است که بنای عظیم آثارشان را در نقطه ای بنا کرده اند که از هر نقطه ای از هر اکنونی در تاریخ که به آنها نگاه می شود، این منظره رو به ابدیت است.

code