استقرار صنایع آب بر به ویژه در مناطق مرکزی و خشک با توجه به کمبود آب و بدون در نظر گرفتن معیارهای ضروری ایجاد واحدهای نظیر حمل و نقل ، منابع ارزان و نزدیکی به مراکز صادراتی سبب شد تا این مراکز صنعتی با مشکلاتی مواجه شوند .

به تاکید صاحب نظران امر در زمان حاضر کلید توسعه پایدار اقتصادی ایران در بخش صنعت، معدن و گردشگری با افزایش بهره وری به ازای آب مصرفی است. برآیندها نشان می دهد که آمایش سرزمین مناسب برای استقرار صنایع از نظر منابع آبی و تراکم جمعیت در استان ها در نظر گرفته نشده است.

کارشناسان امر بر این باورند خشکسالی واقعیت اقلیم ایران است. این پدیده به دلیل رشد نیازهای آبی کشور در بخش های مختلف در سال های آتی شدت خواهد یافت. بر اساس آمارهای رسمی میزان منابع آب تجدیدپذیر کل ایران ۱۳۰ میلیارد مترمکعب است که از این مقدار حدود ۸۳ میلیارد مترمکعب آن (۹۳ درصد) به بخش کشاورزی، ۵ر۵ میلیارد مترمکعب (۶ درصد) به بخش خانگی و بقیه به بخش صنعت و نیازهای متفرقه دیگر اختصاص دارد.

ایران دارای رتبه چهارم از بین ۴۵ کشوری است که در معرض خشکسالی شدید قرار دارد. در بازه ۱۲۰ ماه اخیر منتهی به تیر امسال ۹۷ درصد مساحت ایران به خشکسالی “انباشته و بلندمدت”دچار شده است و همین موضوع وضعیت ذخیره آبی کشور را در مناطق مختلف نشان می‌دهد.

بر این اساس، حدود ۹۷ درصد از مساحت کشور با درجات مختلف خشکسالی بلند مدت مواجه هستند که از این میان ۵ر۵ درصد خشکسالی خفیف، ۵ر۲۸ درصد دچار خشکسالی متوسط ،۵۰ درصد خشکسالی شدید و ۱۳ درصد با خشکسالی بسیار شدید را تجربه می‌کنند و فقط سه درصد از مساحت کشور دارای ترسالی ضعیف و یک درصد ترسالی متوسط و بقیه نواحی از شرایط نرمال هستند.

در واقع میزان آب تجدید پذیر کشور ۸۸ میلیارد متر مکعب و میزان مصرف ۹۷ میلیارد متر مکعب است که این زنگ خطری برای منابع آبی کشور است. خشکسالی کشور بنا به اظهارات مسئولان امر در ۷۰ سال اخیر بی سابقه است و ایران همچنان در مرحله خشکسالی آب و هوایی قرار دارد، در این نوع خشکسالی با کم شدن نزولات جوی و کمبود آب های زیرزمینی و سطحی مواجه می شویم.

بر اساس گزارش موسسه بین المللی مدیریت آب، کشور ایران باید بتواند برای حفظ وضع فعلی خود تا سال ۲۰۲۵ بالغ بر ۱۱۲ درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید. تحقق این مهم نیازمند مدیریت هوشمندانه مصرف آب در بخش آشامیدنی، کشاورزی، خانگی و صنعت است.

این در حالی است که بنا به اظهار کارشناسان، نیمی از صنایع بزرگ در نقاط خشک ایران واقع شده‌اند؛ اگرچه بخش صنعت نقش کمتری در بروز و تشدید بحران آب کشور دارد اما مهم ترین مشکل در این بین استفاده غیر اصولی از ذخایر آبی کشور است.به گفته مسئولان، ۴۳۰ خوشه صنعتی در کشور شناسایی شده که از این تعداد ۳۶ خوشه در حال اجرا، ۱۶ خوشه امکان سنجی و کار ۹۰ خوشه به اتمام رسیده است.

بر اساس آمار موجود، بالاترین سهم مصرف آب در میان گروه های فعالیت صنعتی در بخش “صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی” است و پس از آن “صنایع مواد غذایی و آشامیدنی” و “تولید فلزات اساسی” در مجموع بیش از ۴۰ درصد آب مصرفی صنعت را استفاده

می کنند. همچنین صنایع کاغذسازی، پالایشگاه ها، صنایع مرتبط با تولید سوخت هسته ای و تولید زغال کک در ردیف های بعدی قرار دارند.

صاحبنظران معتقدند مکان یابی غیر کارشناسی ، احداث غیر اصولی و نسنجیده واحدهای صنعتی در برخی نقاط کشور، تشدید کمبود آب را به دنبال داشته است. آنان نبود تکنولوژی به روز در صنایع آب بر، احداث این صنایع در مناطق خشک و کویری ایران بدون برنامه ریزی برای تامین آب و اعمال فشار بر مسئولان برای برداشت از سهم آب مصرفی مردم و کشاورزان را از دیگر مشکلات این بخش بر شمرده اند.

این در حالی است که در سال های اخیر بزرگ ترین صنایع فولاد و آهن کشور در بسیاری از نقاط خشک مانند اصفهان، یزد و کرمان استقرار یافته اند که به دلیل مصرف بالای آب بر بحران آب این مناطق تاثیر مستقیم گذاشته اند، از این رو احداث چنین تأسیساتی در فلات مرکزی کشور به مساله چالش بر انگیز تبدیل شده است.

اگر چه برخی صاحبنظران، استقرار صنایع بزرگ کشور در طول دهه های اخیر در فلات مرکزی را به امنیت آن مرتبط دانسته اند، اما پیامدهای بلند مدت استقرار این صنایع مانند تنش ها و بحران های آبی و مطرح شدن راهکارهای نو مانند انتقال آب از جنوب کشور به این صنایع یا انتقال صنایع به حاشیه نقاط پرآب، به اعتقاد متخصصان امر، این پرسش را در ذهن تداعی می کند که آیا هزینه تامین امنیت این صنایع از چنین هزینه های کنونی بیشتر بود؟

بنابراین نخست چرایی تمرکز صنایع سنگین فولاد و ذوب آهن کشور در فلات مرکزی و سپس ضرورت انتقال این صنایع به سواحل خلیج فارس با توجه به تشدید مستمر بحران آب و سیطره تبعات آن بر ساکنان شهرهای فلات مرکزی ۲ مساله مهم است که کارشناسان و صاحب نظران نسبت به آن هشدار داده اند.

به عقیده آنان، کاهش منابع آب مورد نیاز این صنایع، مصرف گسترده آب آشامیدنی شهری بدون توجه به هزینه های سنگین تامین آن و نبود استفاده اصولی و هدفمند از پساب پیامدهای خطرناک تمرکز صنایع در نقاط خشک کشور است.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که نبود برنامه ریزی دقیق و اتخاذ تصمیمات غیر کارشناسی بخش صنعت در طول سال های

متمادی بر مشکل کم آبی دامن زده است، به طوری که امروز توسعه بدون

برنامه ریزی این صنایع بر دوش فلات مرکزی سنگینی می کند.

در این میان، تصویب قانون تعیین تکلیف چاه های آب فاقد پروانه در دولت پیشین راه را برای قانونی شدن و پروانه دار

شدن ده ها هزار چاه غیرقانونی که در شهرک های صنعتی حفر شده باز کرد که این امر افت شدید سطح سفره های زیر زمینی همچنین بر هم زدن تعادل اکو سیستم محدوده جغرافیایی استقرار صنایع را به دنبال داشته است.در این میان ، اصفهان پس از یزد، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان یکی از استان هایی است که در سال جاری بطور جدی با پدیده خشکسالی روبروست. بررسی گزارش های وضعیت آب و خشکسالی بیانگر این است که استان اصفهان بدترین روزهای خشکسالی در مقایسه با میانگین ۴۰ سال اخیر را تجربه می کند.

شدت این پدیده در مرکز، شرق و جنوب شرقی اصفهان بیشتر از دیگر نقاط این استان است، به گونه ای که ۶۴ درصد از مساحت استان دچار خشکسالی و ۵ر۲۲ درصد گرفتار خشکسالی شدید و بسیار شدید است.

اصفهان علاوه بر خشکسالی با چالش زیست محیطی هم مواجه بوده و به وجود آمدن کانون های تولید ریزگرد در اطراف اصفهان، این کلانشهر را به یکی از آلوده ترین

و غبارآلوده ترین مناطق کشور تبدیل کرده که این تنها گوشه ای از تبعات استقرار صنایع بزرگ در اصفهان است.

اکنون از یک هزار و ۴۰۰ میلیون مترمکعب حجم سد زاینده رود تنها ۱۳۵ میلیون مترمکعب یعنی ۹ درصد آن آب دارد، همچنین علاوه بر طرح هایی که برای احیای زاینده رود مطرح شده اما تغییرات اقلیم و کمبود بارش ها احیای این رودخانه را با مشکلاتی مواجه کرده است.

به باور کارشناسان امر، اصفهان درست در بدترین شرایط کم آبی، به دلیل استقرار صنایع بزرگ آب بر با تهدیدهای جدی رو به روست، به طوری که به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اصفهان، در حالی که آب های زیرزمینی از منابع راهبردی (استراتژیک) کشور است اکنون حدود ۴۰۰ میلیون متر مکعب از این ذخیره راهبردی در استان برداشت می شود که نقش صنعت هم دراین مقوله بسیار پر رنگ است.

در این زمینه معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در همایش تخصصی امکان سنجی بهره گیری از ظرفیت های دریای عمان در تامین آب کشور در این خصوص اظهارداشت: برخی صنایع آب بر را در فلات مرکزی و مناطق کم آب مستقر کردیم که ادامه این روند کشور را در زمینه منابع آبی به قهقرا می برد.

برات قبادیان با اشاره به اینکه وقتی منابع آب بر و انرژی بر در فلات مرکزی و استان های کم آب مستقر می شود، این نشان از بی دقتی ما در مدیریت دارد،ادامه داد: در دنیا آب به آب معدنی، آشامیدنی ،

بهداشتی، کشاورزی و صنعت تقسیم

می شود، در حالی که تعریف ما از آب فقط همان آب است و هر وقت هم که مشکل کم آبی مطرح می شود می گوییم ایران کشوری کم آب است بدون اینکه تلاشی برای جبران آن بکنیم.

وی گفت: نزولات آسمانی ۴۰۰ میلیارد متر مکعب در سال است که از این میزان ۷۰ درصد آن تبخیر می شود و فقط ۳۰ درصد را در اختیار داریم که استفاده کنیم؛ بنابراین باید با مدیریت صحیح به درستی از این میزان آب در اختیار

بهره برداری کنیم.معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه میزان مصرف آب در ایران ۹۶ میلیارد متر مکعب و ذخیره پشت سدها ۳۸ میلیارد متر مکعب است، افزود: اکنون مدیریت منابع آبی به روش های

سنتی جواب نمی دهد.

ادامه دارد