به منظور استفاده مؤثر از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور، در سال ۱۳۹۷ تفاهمنامه اجرای فرصت مطالعاتی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی در وزارت نیرو بین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت نیرو مبادله شده و شیوه‌نامه اجرایی آن هم در سال گذشته به شرکت‌های صنعت آب و برق ابلاغ شده است.
هدف از انعقاد و اجرای تفاهمنامه مذکور، آشنایی عمیق اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها با نیازها و مسائل صنعت آب و برق و همچنین تعریف و انجام پروژه‌های تحقیقاتی و مطالعاتی بر اساس نیازهای وزارت نیرو است.
بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته اساتید طی مدت فرصت مطالعاتی در صنعت آب و برق، شناخت خوبی از وضعیت موجود صنعت کسب کرده و متعاقب آن توصیه‌های لازم به دانشگاه محل اشتغال خود برای هدایت برنامه‌های آموزشی و پژوهشی متناسب با نیازهای صنعت آب و برق ارائه خواهند داد. به منظور افزایش انگیزه اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها، امکان پرداخت حداکثر معادل حقوق اعضای هیات علمی توسط شرکت‌های صنعت آب و برق علاوه بر حقوق و مزایای پرداختی توسط دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی پیش‌بینی شده است.
اعضای هیات علمی علاقه‌مند به انجام فرصت مطالعاتی در صنعت آب و برق می‌توانند فرصت مطالعاتی خود را در شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو شامل شرکت‌های آب منطقه‌ای، برق منطقه‌ای، توزیع برق، آب و فاضلاب و تولید برق، فرصت مطالعاتی گذرانده و از تسهیلات و مزایای پیش‌بینی شده بهره‌مند شوند.
در همین راستا، وزارت نیرو بالغ بر ۷۰۰ ظرفیت مطالعاتی پیش‌بینی و به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اعلام کرده است که در سال گذشته حدود ۲۰ نفر از اساتید دانشگاه‌ها برای بهره‌گیری از این ظرفیت اقدام کرده‌اند.
وزارت نیرو و شرکت‌های زیرمجموعه آن طی سال‌های گذشته در زمینه جذب و آموزش دانشجویان دانشگاه‌ها در قالب برنامه کارآموزی فعالیت‌های چشمگیری داشته و از نظر کمی و کیفی در این حوزه نسبت به سایر دستگاه‌ها و صنایع پیشتاز بوده‌اند.
در زمینه توسعه کمی، ظرفیت کارآموزی شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو به حدود ۳۰۰۰۰ نفر افزایش پیدا کرده است. ضمناً تمامی مراحل انجام امور مرتبط با کارآموزی شامل اعلام ظرفیت شرکت‌ها، اطلاع‌رسانی به مراکز آموزشی و دانشجویان و ثبت نام دانشجویان در شرکت‌ها از طریق سامانه اینترنتی جایابی و پذیرش کارآموز انجام می‌شود. بدین ترتیب ارتباط دانشگاه‌ها و دانشجویان با شرکت‌های صنعت آب و برق به‌صورت مستقیم و برخط انجام می‌شود و این وزارتخانه ضمن تدوین و ارسال برنامة زمان‌بندی کارآموزی سعی کرده است نقش هدایتی و نظارتی خود در را ایفا کند.
براساس آخرین پیگیری های به عمل آمده میزان مشارکت واحدهای صنعتی وزارت نیرو فراتر از انتظار بوده و غالب شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو در سامانه کارآموزی فعال هستند.از سوی دیگر، وزارت نیرو اهتمام جدی در ایجاد مراکز پژوهشی مشترک با دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی داشته است که تأسیس “موسسه پژوهشی ماشین‌های آبی (توربوماشین‌های آبی)” و “موسسه منطقه‌ای آموزش عالی آب” به‌صورت مشترک با دانشگاه تهران نمونه‌ای از آن است.
هدف از تأسیس موسسه پژوهشی ماشین‌های آبی در دانشگاه تهران، توسعه و ارتقاء فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی در زمینه‌های مختلف توربوماشین‌های آبی در سطح پیشرفته جهانی از طریق ظرفیت‌های موجود در دانشگاه تهران و وزارت نیرو است. مؤسسه منطقه‌ای آموزش عالی آب هم با حمایت وزارت نیرو و یونسکو در دانشگاه تهران راه‌اندازی شده که هدف از تاسیس آن، توسعه و ارتقاء دانش فرابخشی در زمینه فناوری‌های نوین و پاک و ارتقاء بهره‌وری و کیفیت ارائه خدمات و افزایش تبادلات و تعاملات منطقه‌ای و برون‌مرزی در محدوده آسیای مرکزی و غربی است.
علاوه بر موضوعات فوق، هر ساله حدود ۵۰۰ پروژه تحقیقاتی در شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو برای حل مسائل صنعت آب و برق تدوین و قریب به اتفاق این پروژه‌ها توسط اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی کشور اجرا می‌شوند. با توجه به رویکرد علمی و دانش‌محور حاکم بر مجموعه صنعت آب و برق، اجرای پروژه‌های تحقیقاتی منجر به حل مسائل و کشف افق‌های آتی صنعت آب و برق شده و زمینه لازم را برای تبدیل نتایج آنها به فناوری‌های مورد نیاز شود.
از طرف دیگر، طرح اعتبار سالانه تحقیقاتی اساتید دانشگاه (استاد) یک دیگر از طرح‌های مطرح در وزارت نیرو است که به منظور حمایت از فعالیت‌های تحقیقاتی مرتبط با صنعت برق و انرژی کشور در دانشگاه‌های و موسسات آموزش عالی کشور پایه‌ریزی شده است. عمده‌ترین اهداف این طرح که توسط پژوهشگاه نیرو هدایت و راهبری می‌شود، عبارتند از: انسجام‌بخشی در تحقیقات صنعت برق و انرژی کشور و دستیابی به اهداف پژوهش و فناوری این صنعت، همسوسازی مسیر تحقیقات دانشگاهیان با اولویت‌های صنعت برق و انرژی کشور، جهت‌دهی مسیر پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دوره‌های تحصیلات تکمیلی در راستای رفع نیازهای صنعت برق و انرژی کشور.
علاوه بر طرح استاد، برنامه دکترای مشترک وزارت نیرو و دانشگاه‌های کشور یکی دیگر از برنامه‌های در حال انجام وزارت نیرو در زمینه حمایت از طرح‌های تحقیقاتی و افزایش اثربخشی تحقیقات مرتبط با صنعت آب و برق در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور است. عمده ترین اهداف این برنامه عبارتند از: تشویق اساتید و دانشجویان برای انجام رساله‌های مرتبط با صنعت، شناسایی افراد مستعد برای جذب در صنعت و استفاده دوسویه از امکانات فنی و آزمایشگاهی دانشگاه و صنعت آب و برق کشور.
وزارت نیرو همچنین در مسیر بهره‌گیری از ظرفیت‌های ارتباط با دانشگاه با چالش‌هایی مواجه بوده است. در راستای برطرف‌کردن برخی از چالش‌ها، این وزارتخانه پروژه پیاده‌سازی هدفمندی پژوهش‌های کاربردی صنعت آب و برق را تعریف کرده و این پروژه را با دانشگاه شهید بهشتی (پردیس فنی شهید عباسپور) به صورت آزمایشی در دست اجرا دارد.
با توجه به برنامه‌های متعدد و متنوع وزارت نیرو برای جهت‌دهی برنامه‌های تحقیقاتی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور به سمت مسائل و چالش‌های صنعت آب و برق، انتظار می‌رود دانشگاه‌ها با انجام تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای و با عبور از نگاه کمیت‌گرا و مقاله‌محور، منابع و ظرفیت‌های خود را به سمت شناسایی و رفع مسائل و مشکلات واقعی و عملیاتی بخش‌های مختلف کشور و به ویژه صنعت آب و برق جهت‌گیری کنند.
حمیدرضا قجر
رئیس گروه راهبری آموزش و ارتباطات علمی
معاونت تحقیقات و منابع انسانی وزارت نیرو
اکبر عزیزی تصمیم گیری درست