زمانی در محافل مجازیِ به‎اصطلاح روشنفکرانه در ایران، این بحث درگرفت که لفظ «افغانی»، نام واحد پول کشور افغانستان است و اگر برای مخاطب قراردادن اهالی کشور همسایه استفاده شود، توهین‎آمیز به‎حساب می‎آید و به‎جای آن باید گفت «افغان».
حتی وقتی عده‏ای از اهالی آن کشور گفتند ما اهل افغانستان و افغانی هستیم و با این واژه اذیت نمی‎شویم و به‎جای این حرف‏‎ها مشکلات مهاجران ما را در کشورتان حل کنید، بعضی‎ها زیر بار نرفتند، کاسه‏های داغ‎تر از آش.
وقتی یک عزیز همسایه، هنوز نمی‎تواند سندی به نام خود بزند یا حتی یک خط تلفن به اسم خودش داشته باشد، وقتی فرزندانی که نتیجه ازدواج هموطنانمان با اتباع افغانستان بودند تا همین چندهفته پیش اجازه نداشتند شناسنامه ایرانی داشته باشند، وقتی خیلی جاها به دیده تحقیر به آن‏ها نگاه می‏شود و برای کار و تحصیل و زندگی دچار مشکلات متعدد هستند، چه‎جای صحبت از افغان و افغانی و بازی با این واژگان است؟
همین بساط را در داستان معلولیت هم می‎بینیم. زمانی یک عده دلسوز آمدند و گفتند استفاده از واژه «معلول» برای توصیف افراد، نادیده گرفتن توانایی‎های آن‎هاست و بهتر است به‎جای آن بگوییم «توان‎‏یاب». کمی بعدتر به این نتیجه رسیدند که از «توان‎خواه» و «توان‎جو» و واژگان مشابه آن‎ها چنین برداشت می‏شود که فرد، هیچ توانایی ندارد و در جستجوی آن است، پس بهتر است بگوییم «فرد دارای معلولیت».
از آن‎طرف بر سر واژه‎های «نابینا» و «روشن‏دل» هم بحث بود. عده‎ای می‏گفتند نابینا، واژه قشنگی نیست و عده‎ای می‎گفتند روشن‏دل بودن، صفتی است که هر کسی می‎تواند داشته باشد، پس توصیف دقیقی از وضعیت یک فرد نابینا نیست.
نکته‏ای که در این میان مغفول می‎ماند، اولویت‏های واقعی افرادی است که به هردلیل دچار معلولیتی هستند. آیا آن‎ها ترجیح می‎دهند معلوم شود با چه اسم و صفتی باید مخاطب قرار داده شوند یا دوست دارند کسی به فکر حل مشکلات آن‎ها در زندگی روزمره باشد؟
وقتی برای حضور کارآمد آن‎ها در جامعه کمترین تمهیداتی اندیشیده نشده است و برای انجام کارهای معمولی خود به کمک اطرافیانشان نیاز پیدا می‎کنند، این برایشان اولویت نیست که معلول نامیده شوند یا توان‎خواه، نابینا یا روشن‎دل.
بی‎تردید استفاده از ادبیات مؤدبانه و درست، کار پسندیده‎ای به‏حساب می‎آید. خیلی خوب است که واژه «علیل» از ادبیات روزمره تقریبا حذف شده و شاید روزی واژه‎های بسیار بهتری نیز جایگزین «معلول» یا «توان‏یاب» شوند، اما مهم‏تر از یافتن واژگان قشنگ و درست، ارائه خدمات درست و درمان به همه اقشار جامعه، از جمله اقلیت‏هایی مانند معلولان است.

code