سرویس شهرستان‌ها: برای اولین بار در روز ۱۹ و ۲۰ فروردین ماه امسال پدیده گرد و غبار ناشی از ریزگردها به آذربایجان شرقی و تبریز رسید. بر اساس گزارش صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، آذربایجان شرقی در پدیده گرد و غبار امسال در میان ۱۸ استان درگیر کشور قرار داشته است و با انتقال توده گرد و خاک از کشورهای غربی همسایه ایران به مناطقی از شمال غرب، غرب و جنوب غرب به‌تدریج در بخش‌هایی از مرکز و دامنه‌های جنوبی البرز کاهش کیفیت هوا و کاهش دید انتظار می‌رود.
طی روزهای دوم و سوم خرداد ماه نیز، گرد و غبار در تبریز با شاخص آلودگی بر اساس ذرات ۲٫۵ میکرون به ۵۰۰ رسید و برای دومین بار در سال جاری در حد شدیدی با این پدیده مواجه شد که نتیجه آن تعطیلی مدارس و ادارات تبریز و شهرهای جنوبی استان آذربایجان شرقی هر چند با تاخیر بود.
ناشناخته و جدید بودن پدیده گرد و غبار در تبریز و آذربایجان شرقی در عین حال که مردم را شگفت زده کرده، ناآگاهی مردم در مواجهه با این پدیده و حتی ترس از آن را نیز به دنبال داشته است.
احیای دریاچه ارومیه برای کاهش ریزگردهای نمکی
افشین ابراهیمی، مسئول روابط عمومی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار ما منشا توفان‌های گرد و غبار را به ۲ دسته محلی و فرامنطقه‌ای تقسیم می‌کند و می‌افزاید: آنچه که در روزهای گذشته در سطح استان شاهد بوده‌ایم، منشا فرامنطقه‌ای داشته و از سوی کشور عراق به طرف ما روان شده است.
ابراهیمی درباره نحوه تشکیل گرد و غبار اظهار می‌دارد: توفان‌های گرد و غبار فرامنطقه‌ای بر اثر شرایط همدیدی خاصی به وجود می‌آید و می‌تواند در مسیر انتقال خود در هر منطقه که شرایط خاک سطحی برای فرسایش مساعد باشد، تقویت شود.
وی با اشاره به مساعد بودن شرایط تشکیل گرد و خاک در دریاچه ارومیه، می‌گوید: با خشک شدن مساحت زیادی از دریاچه ارومیه، ریزگردهای نمکی آن نیز به همراه گرد و غبار فرامنطقه‌ای در سطح استان می‌تواند منتشر شود.
مسئول روابط عمومی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی برای کاهش ریزگردهای دریاچه ارومیه راهکاری ارائه می‌دهد و تاکید می‌کند: به احیای دریاچه ارومیه باید سرعت و سطح نمناک و خیس بستر را گسترش داد.
ضمن آن که به اقداماتی نظیر کاشت گیاهان شورپسند، سفالینه کردن سطح خاک با مواد خاص شیمیایی، حفظ پوشش گیاهی و باغات منطقه و توسعه فضای سبز و آبخیزداری باید توجه بیشتری کرد.
منشأ گرد و غبار فرامنطقه‌ای است
معاون پایش و نظارت اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی در خصوص منشأ گرد و غبار می‌گوید: براساس بررسی‌ها منشأ آلودگی‌های اخیر فرامنطقه‌ای است که از سمت عراق و ارمنستان بخش عمده غرب و شمال غرب کشور، استان‌های همجوار و تا حدی مرکز کشور را درگیر کرده است.
رضا فدایی ادامه می‌دهد: با تدابیری که اندیشیده شده است، دستگاه‌های اجرایی موظف به کمک برای کاهش میزان آلودگی و افزایش کیفیت هوا هستند.او درباره تصمیمات دیرهنگام اداره کل محیط زیست استان برای تعطیلی ادارات و مدارس، یادآور می‌شود: باتوجه به بررسی‌های انجام شده، شرایط و شاخص آلودگی هوا در روز دوشنبه ۱۸۰ بود که باتوجه به بررسی سامانه ملی و بین‌المللی پیش‌بینی کرده بودیم که شاهد کاهش آلاینده‌ها باشیم، اما به علت سکون هوا شاهد پایداری آلاینده‌ها شدیم که به محض اطلاع از شرایط درخواست جلسه کردیم تا دستورات و تدابیر لازم ارائه شود.فدایی توصیه می‌کند: باتوجه به اینکه قسمت عمده‌ای از آلودگی هوا مربوط به افزایش بار ترافیک است؛ توصیه می‌شود شهروندان از سفرهای غیر ضرور خودداری کنند و حداقل تردد را داشته باشند و بکوشند در محیط‌های بیرون از آن خانه حضور پیدا نکنند.
وارد دوره چندین ساله ورود گرد و غبارها شده‌ایم
رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز در خصوص آلودگی‌های ناشی از پدیده گرد و غبار می‌گوید: باتوجه به پدیده گرد و غباری که طی چند روز اخیر در اکثر شهرهای کشور ایجاد شده و به مرز خطرناک نیز رسیده است، شاید اگر ملاحظات سیاسی نبود، تعداد روزهایی که شهرهای کشور تعطیل می‌شد، افزایش می‌یافت.
بهروز ساری صراف در خصوص منشأ آلودگی هوا خاطرنشان می‌کند: بر اساس مطالعات اساتید و دانشجویانی که چندین سال پیش آغاز کردند، به این جمع بندی رسیدند که از سال ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۰ شاهد فعالیتهای کم سیستم‌های گرد و غبار در کشور بودیم که این فعالیتهای کم و بحرانی سیستم‌ها دوره‌ای است یعنی در یک دوره، فعالیت آنها کم و در یک دوره هم شدید بوده است.
او می‌گوید: متاسفانه دوره فعالیتهای کم این سیستم‌ها تمام شده است و وارد فعالیت شدید شده‌ایم؛ فعالیت سیستم‌های زاینده گرد و غبار در مقیاس منطقه‌ای یا خاورمیانه‌ای از سال ۱۴۰۰ به بعد تا حدود سال ۱۴۰۷ شدید خواهد بود.
صراف متذکر می‌شود: سیستم‌های سینوتیک تولید کننده هوای آلوده فعال شده‌اند که عمر فعالیت آنها دوره‌ای و ۷ یا ۸ ساله است.
او تاکید می‌کند: اکوسیستم ایران ناپایدار است و باتوجه به مجموع فعالیتهای مطالعه نشده عمرانی و غیر محیط زیستی اکثر سازمان‌ها، دچار مشکلات محیط زیستی شده‌اند که آتش سوزی‌های طبیعی، خشکسالی، پروژه‌های عمرانی بدون مطالعه و فرهنگ نادرست مصرفی دست به دست هم داده‌اند، مشکلات زیست محیطی مانند خشکی تالاب‌ها را ایجاد کرده‌اند تا ایران در شرایط خطرناک قرار بگیرد.
رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز یادآور می‌شود: ناپایداری اکوسیستمی در کشورهای عراق و سوریه نیز تحت تاثیر جریانات هوا به کشور ما می‌رسد و مدیریت آن نیز آرزوی طول و درازی است که دسترسی به آن سخت است.او ادامه می‌دهد: اکوسیستم‌های ناپایدار یا اراضی بیابانی و خشک که مقداری از آن مربوط به بیابان‌های ایران و عراق و سوریه است که عامل اصلی ریزگردهای اخیر محسوب می‌شود.
صراف خاطرنشان می‌کند: باتوجه به تحلیل نقشه‌های سینوپتیک هواشناسی، توده هوای بوجود آورنده گرد و غبار با منشأ بیابان‌های عراق و سوریه، کشور را تحت تاثیر قرار داده، البته یک ماه قبل نیز علاوه بر توده هوای کشورهای همسایه، مقداری نیز مربوط به طوفان‌های نمکی دریاچه ارومیه هم بوده است.
او اضافه می‌کند: منشأ هوای آلوده، اکوسیستم ناپایدار کشور و عمدتاً بیابان‌های کشورهای همسایه است و تا زمانی که اراضی پوشیده از شن و گرد و غبار این بیابان‌ها تثبیت نشود و باتوجه به مشکلات زیست محیطی که داریم، این ریزگردها ادامه‌دار خواهند بود.او متذکر می‌شود: مدیران کشور ادعا می‌کنند که اگر خشکسالی‌ها تمام شود، مشکلات مربوط به مدیریت آب برطرف می‌شود، اما خشکی این سرزمین تا ابد وجود دارد؛ اگر در طول یک سال، آمار بارش‌های کشور از میانگین دراز مدت آن کمتر باشد، خشکسالی‌بوجود می‌آید، اما ایران در مجموع کشور خشکی است و برخی از مدیران به‌گونه‌ای سخن می‌گویند که انگار بعد از چندین سال خشکی و خشکسالی تمام می‌شود.
رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز ادامه می‌دهد: مدیریت سیستم‌های آبرسانی، افزایش میزان بهره وری و راندمان محصول و کشت، کشت بهینه و کاشت گیاهان کم مصرف آب و کاهش میزان تبخیر و تعرق آب از جمله موارد اساسی است که مدیران باید به آنها توجه کنند و صرفاً آسمان را مقصر ندانند.او می‌گوید: تا زمانی که مدیریت اکوسیستم‌ها ناپایدار باشد و بیابان‌های کشورهای همسایه با عوامل مکانیکی تثبیت نشود، هوای آلوده، مهمان همیشه تاریخ اکثریت شهرهای ما خواهد بود.
او در خصوص راهکارهای مراقبت از محیط زیست اظهار می‌کند: باتوجه به اینکه منشأ آلودگی هوای ایران بیابان‌های کشورهای همسایه است، برای حفاظت از محیط زیست کشور باید با محیط زیست کشورهای همسایه نیز همکاری کنیم، باید به سیستم توده هواهایی که فعال شده است و از جانب غرب و جنوب غرب به کشور می‌آید، توجه کنیم، چراکه این توده هواها، حیات اقتصادی و اجتماعی کشور را تحت تاثیر
قرار می‌دهد.
او تاکید می‌کند: مدیریت ریزگرد صرفاً مربوط به سازمان محیط زیست نیست و دیگر دستگاه‌های مسئول مانند وزارتخانه‌های امور خارجه، جهادکشاورزی و کشور، صدا و سیما، سازمان جنگل‌ها و مراتع و وزارتخانه‌های نیرو و علوم باید مدیریت دقیقی در این عرصه داشته باشند و آنها هم مدیریت اکوسیستم را بر عهده بگیرند، چراکه فردا برای این کار واقعا دیر است.
کمال‌الدین نیک رفتار خیابانی خبرنگار اطلاعات در تبریز
اکبر عزیزی اندر احوال سازمان لیگ