سفر رئیس‌جمهوری ترکمنستان به ایران و انعقاد ۱۳سند همکاری از تکاپوی دو کشور برای گسترش و تعمیق روابط دوجانبه نشان دارد؛ تفاهم‌نامه‌هایی که به عنوان چراغ راهنما در مسیر اجرای سند راهبردی همکاری ۲۰ساله میان تهران و عشق‌آباد عمل خواهند کرد.به گزارش ایرنا، در ادامه رایزنی های دیپلماتیک تهران با کشورهای همجوار، ایران عصر سه شنبه ۲۴خرداد میزبان «سردار بردی محمداف» رئیس‌جمهوری ترکمنستان بود که در صدر یک هیات سیاسی – اقتصادی وارد تهران شد.در جریان این سفر دو روزه، دیدارهای خصوصی و عمومی دوجانبه، امضای اسناد بین دولتی و نشست خبری از جمله برنامه‌های سفر به شمار می‌رفت. محمداف در این مدت با رهبر معظم انقلاب، حجت الاسلام والمسلمین «سیدابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهوری و «محمدباقر قالیباف» رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار و آنها در ارتباط با مسائل دوجانبه و نیز موضوعات مهم منطقه‌ای همچون سرنوشت افغانستان و تبعات حضور بیگانه در منطقه گفتگو کردند.
بستری که با درایت فراهم شد
این نخستین سفر محمداف به تهران در مقام ریاست جمهوری ترکمنستان بوده است و پیش از این در ۱۹دی ۱۴۰۰به عنوان فرستاده ویژه رئیس جمهوری وقت این کشور به ایران آمده بود. وی که پیش از این معاون وزیر امور خارجه ترکمنستان بود، ۲۸اسفند سال گذشته به عنوان رئیس جمهوری این کشور برگزیده شد. همچنین «سیدابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهوری کشورمان هفتم آذرماه پارسال همراه با هیات عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی برای شرکت در پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، به عشق آباد سفر کرد؛ سفری پربار که در جریان آن همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان به ویژه در حوزه سوآپ گازی، ترانزیت و حمل و نقل رقم خورد.بنابراین در جریان آن دیدار، رئیس‌جمهوری ایران با سواپ (ترانزیت) دو میلیارد مترمکعب گاز سالانه ترکمنستان به آذربایجان از طریق خاک کشور خود توافق کرد. بر اساس این توافق، ترکمنستان روزانه ۵تا ۶میلیون مترمکعب گاز به جمهوری آذربایجان می‌فروشد. این گاز از مسیر ایران به جمهوری آذربایجان ترانزیت خواهد شد. ایران گاز مصرفی مورد نیاز خود در پنج استان شمالی کشورش را نیز از حق انتقال این گاز برداشت خواهد کرد.
امضای ۱۳ سند همکاری دوجانبه
در جریان سفر اخیر رئیس‌جمهوری ترکمنستان به ایران در مجموع ۱۳سند همکاری بین دو کشور امضاء شد اما در این میان ۹سند همکاری در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری، حمل و نقل، سرمایه‌گذاری، تکنولوژی‌های نوین، محیط زیست، ورزشی، انرژی، قضایی، آموزشی و تحقیقاتی و گردشگری در حضور روسای جمهور دو کشور تصویب شد.اگر بخواهیم جزئی‌تر به این اسنادی که به امضای وزرا، استانداران و مسئولان مربوطه در حضور رئیسی و محمداف رسید توجه کنیم، این توافقات عبارتند از:
«تفاهم تجاری – اقتصادی، علمی – فنی و فرهنگی بین استان خراسان شمالی و استان آخال ترکمنستان»،
«یادداشت تفاهم همکاری تجاری – اقتصادی، علمی – فنی و فرهنگی بین استان گلستان و استان بالکان ترکمنستان»
«یادداشت تفاهم همکاری تجاری – اقتصادی، علمی – فنی و فرهنگی بین استان خراسان رضوی و استان مرو ترکمنستان»
«یادداشت تفاهم همکاری بین صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و کمیته دولتی رادیو و تلویزیون ترکمنستان»
«برنامه مبادلات علمی فرهنگی، هنری و آموزشی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت ترکمنستان»
«یادداشت تفاهم تشکیل کارگروه مشترک سرمایه‌گذاری»
«تفاهم‌نامه جامع توسعه همکاری‌های حمل و نقلی و ترانزیتی» و«یادداشت تفاهم همکاری در زمینه حفاظت محیط زیست»
همچنین در حاشیه سفر رئیس جمهوری ترکمنستان به ایران فرصتی حاصل شد تا «علی نادری» مدیرعامل خبرگزاری «ایرنا» و «قزاقبایف مردان آماجانویچ» مدیرعامل خبرگزاری «تی دی اچ» به امضای توافق‌نامه‌ای اقدام کنند که بر مبنای آن، خبرها، عکس‌ها و ویدئوهای تولیدی خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و از اخبار دو خبرگزاری، به عنوان منابع موثق و دست اول در ایران و ترکمنستان استفاده کنند.
سه دهه بر مدار حُسن همجواری و توسعه همکاری
از سال ۱۹۹۱که در پی فروپاشی شوروی، ترکمنستان استقلال یافت تا به امروز تهران و عشق‌آباد همواره روابط حسنه‌ای را تجربه کرده‌اند. ایران از اولین کشورهایی بود که استقلال ترکمنستان را به رسمیت شناخت. از آن به بعد دو کشور به رغم برخی فراز و نشیب‌های کوتاه مدت روابط قابل قبولی در زمینه اقتصادی، حمل و نقل، زیربنایی و انرژی داشته‌اند .ایران در بین کشورهای حوزه اوراسیا بعد از روسیه بیشتر حجم مبادلات تجاری را با ترکمنستان دارد. خط راه‌آهن تاجان- مشهد- سرخس، لوله گاز ۱۳۹میلیون دلاری کورپیه-کردکوی در غرب ترکمنستان و سد دوستی ۱۶۷میلیون دلاری در جنوب این کشور در یک همکاری اقتصادی ساخته شد. خط انتقال برق بلخان‌آباد- علی‌آباد و چندین پروژه دیگر مانند گسترش برنامه ارتباطی فیبر نوری، ساخت انبارهای بزرگ و سایر پروژه‌ها در مرو و پالایشگاه ترکمن‌باشی، ساخت ترمینال گاز مایع، ساخت اتوبان مثال‌هایی از گسترش روابط دوجانبه دو کشور است. در سال‌های گذشته ده‌ها پروژه صنعتی در ترکمنستان ساخته یا در حال ساخت با کمک ایران بوده‌است.حال این پرسش به ذهن می‌رسد که حجم مبادلات بین ایران و ترکمنستان چقدر است و کالاهای صادراتی دو کشور شامل چه اقلامی است؟در سال‌های اخیر در خصوص مهمترین اقلام صادر شده از مبدا ایران به ترکمنستان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: لبنیات، محصولات باغی و کشاورزی، سبزی و صیفی‌جات، خشکبار، مواد غذایی، آب میوه، شیرینی و شکلات، مصالح ساختمانی، مواد معدنی، شوینده‌ها و محصولات بهداشتی و آرایشی، روغن‌های صنعتی، قیر، مواد شیمیایی، مشتقات نفتی، محصولات پتروشیمی، انواع اسانس، کف پوش ها، محصولات آهنی، محصولات صنعتی، لوازم خانگی، ظروف، وسایل آشپزخانه، پوشاک، کیف و کفش، کاغذ، پارچه، نخ، لوازم الکترونیکی، صنایع دستی، لوازم التحریر و لوازم بازی کودکان. در مقابل، عمده‌ترین کالاهای وارداتی از ترکمنستان به ایران عبارت بودند از: پارچه، پنبه، پشم، نخ، حبوب، کنجد، مواد معدنی، تسمه و اجزا و قطعات صنعتی.به گفته «مسقط خدا قولویف» رئیس کل خدمات دولتی گمرک ترکمنستان، در ۵ماهه اول سال جاری ایران جزو ۱۰کشور اول طرف معامله با ترکمنستان بوده است؛ آماری که نشانگر آن است ترکمنستان اهمیت ویژه‌ای به توسعه همکاری های اقتصادی با ایران قائل است.آمار ۵ماهه مبادلات غیرنفتی و بدون محاسبه انرژی حاکی از ۱۵۰میلیون دلار مبادلات تجاری دو کشور است که نسبت به سال گذشته ۸۳درصد افزایش داشته‌است و این موضوع از افزایش همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین دو کشور حکایت دارد که این همکاری فزاینده نیازمند همکاری‌های گمرکی دوجانبه است.در همین پیوند می‌توان به اظهارات «سید روح الله لطیفی» سخنگوی گمرک ایران استناد کرد که همزمان با سفر رئیس جمهوری ترکمنستان به تهران، گفت: از ابتدای دولت سیزدهم بیش از یک میلیون و ۱۴هزار تن کالا به ارزش ۳۰۰میلیون دلار بین ایران و ترکمنستان تبادل شد که با رشد ۷۹.۴درصدی همراه بوده است. این افزایش حجم مبادلات بی‌ارتباط با رویکرد حاکم بر دولت سیزدهم نیست که همواره نگاه ویژه‌ای به همسایگان دارد و در نهایت به همکاری‌های فزاینده آنها در سطوح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای منجر می‌شود. از این رو رئیسی در دیدار با همتای ترکمنستانی، همکاری با کشورهای حوزه دریای خزر را از اولویت‌های سیاست خارجی ایران دانست و گفت: «تلاش خواهیم کرد گسترش همکاری‌های دوجانبه تهران و عشق‌آباد زمینه‌ای برای ارتقای سطح همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دو کشور باشد.»همچنین امضای تفاهم نامه همکاری تجاری، اقتصادی ، علمی، فنی و فرهنگی بین گلستان و استان بالکان جمهوری ترکمنستان آغاز حرکت در یک شاهراه بزرگ همکاری های راهبردی ایران و ترکمنستان و منطقه بوده که علاوه بر شکوفایی صادرات، ظرفیت های مرزی پویا خواهد شد. سفر «محمداف» به ایران و دیدار وی با رهبر معظم انقلاب و روسای قوه مجریه و مقننه و همچنین برگزاری نشست های مختلف تیم بلند پایه این کشور با وزرا و مسئولان ارشد کشور بیانگر عزم جدی ترکمنستان برای احیای دوره باشکوه تبادلات سیاسی، اقتصادی اجتماعی بین دو کشور دوست و برادر ایران و ترکمنستان در گذشته های نه چندان دور است. صاحبنظران بر این باورند که با رویکرد سیاسی جامع دولت سیاسی و توجه ویژه به ظرفیت های کشورهای همسایه افق روشنی فراروی موضوع افزایش تعاملات خارجی کشور قرار می دهد که در این بین سهم استان های مرزی مانند گلستان از سایر مناطق بیشتر خواهد بود.به اعتقاد علی محمد زنگانه استاندار گلستان امضای تفاهم نامه همکاری بین استان های گلستان و بالکان ترکمنستان در حاشیه این نشست، آغاز حرکت در یک شاهراه بزرگ همکاری های راهبردی بین این کشورها و منطقه و با چشم اندازی روشن و امیدآفرین برای دو ملت مسلمان همسایه خواهد بود. گلستان با بیش از ۲۰هزار کیلومتر مربع وسعت و جای دادن هفت اقلیم از ۱۳اقلیم دنیا در همسایگی سه استان مازندران، خراسان شمالی و سمنان و کشور ترکمنستان قرار دارد و در تولید محصولات کشاورزی از جایگاه ممتازی در کشور برخوردار است به طوری که بخش کشاورزی این استان با ۲۲۰هزار خانوار بهره بردار معادل ۳۸درصد اشتغال خالص را به خود اختصاص داده است.
زندگی حدود نیم میلیون ترکمن در استان مرزی گلستان و مشترکات فرهنگی، اجتماعی، مذهبی ترکمن های ایران با اهالی ترکمنستان فرصت مغتنمی است تا بتوانیم با همت مدیران جهادی در دولت مردمی سیزدهم به روند توسعه گلستان شتاب ببخشیم.
ایجاد کارگروه پیگیری توافق نامه
در این پیوند، نایب رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان به خبرنگار ایرنا گفت: سفر رئیس جمهور ترکمنستان به ایران در بلندترین سطح سیاسی اقتصادی انجام شد که در نوع خودش بی نظیر است.رحمان قره باش اظهارداشت: دیدگاه های رهبر معظم انقلاب در دیدار با سردار بردی محمداف در خصوص ضرورت توسعه تعاملات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کشورهای هم مرز با ایران به ویژه ترکمنستان با استقبال رئیس جمهوری ترکمنستان واقع شد. وی خاطرنشان کرد: دیدار اخیر دولتمردان ترکمنستان با آقای رئیسی و وزرا و مدیران ارشد کشور یک ویژگی بسیار مهم داشت و آن هم ایجاد کارگروه پیگیری توافقنامه بود که تاکنون سابقه نداشته است، شاید بارها توافق های اینچنینی با کشورهای همسایه امضا شد ولی به علت عدم پیگیری ثمرات محسوسی به همراه نداشته است.عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی گلستان یادآور شد: از دیگر ویژگی های این سفر مهم می توان به شناخت کامل دو طرف از ظرفیت های طرف مقابل بود و در این راستا توافق ها و تفاهم نامه های امضا شده از مفاد متقن و با ارزشی برخوردار هستند. وی ادامه داد: چندی قبل کشور ترکمنستان محدودیت های کرونایی را کمتر کرده و به زودی سطح روابط و تعاملات بهتر هم خواهد شد.
روزهای نویدبخشی در پیش است
وی با اشاره به برنامه ریزی ترکمنستان برای افزایش تعداد پروازها و رفع محدودیت های کرونایی، گفت: اگر رفت و آمدها بیشتر باشد به طور قطع تعاملات هم افزایش خواهد یافت.قره باش اضافه کرد: اکنون برنامه‌ریزی شده است تا ماشین ها و کامیون های ترانزیتی بدون تعویض ارابه وارد خاک ترکمنستان شوند که این امر نویدبخش روزهای بهتر است. نایب رئیس کمیسیون تخصصی کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: سفر اخیر رئیس جمهوری جدید ترکمنستان به ایران نشان داد که عزم کشور دوست و هم مرز ترکمنستان برای توسعه تبادلات اقتصادی – سیاسی با ایران بسیار جدی است. امیر یوسفی در گفتگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی افزود: تیم های همراه و فعالان اقتصادی کشور ترکمنستان در سطح بسیار بالایی در ایران حضور یافتند و مذاکرات خوبی بین طرفین برگزار شد . وی تصریح کرد: در زمان حاضر مرز سرخس با ترکمنستان اکثر محدودیت های کرونایی را برداشته است و انتظار است به زودی در مرز اینچه برون هم شاهد رفع محدودیت ها بین دوکشور باشیم. یوسفی خاطرنشان کرد: با توجه به رویکرد مغرضانه و ظالمانه کشورهای غربی علیه ایران گرایش به سوی کشورهای همسایه یک اصل ثمر بخش است که خوشبختانه در دولت جهادی سیزدهم شاهد رونق تعامل با کشورهای همسایه به ویژه کشورهای حوزهcis هستیم.
اتحادیه کشورهای مستقل یا همسود (CIS) که در سال ۱۹۹۱توسط روسیه و ۱۱جمهوری دیگر که درگذشته بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بودند تشکیل شد. نماینده مردم شهرستان های بندرگز، ترکمن، کردکوی و گمیشان در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با ایرنا اظهارداشت: در نشست تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و رئیس قوه مقننه با رئیس جمهوری ترکمنستان بر گسترش مراودات پارلمانی دو کشور تاکید شد.عبدالجلال ایری افزود: به پیشنهاد رئیس جمهوری ترکمنستان و استقبال رئیس مجلس شورای اسلامی مقرر شد در ماه های آینده تیم های پارلمانی به همراه مدیران ارشد مرزی در استان های گلستان، خراسان شمالی و رضوی سفری به ترکمنستان داشته باشند و راهکارهای توسعه روابط بررسی و نقشه راه آن ترسیم شود. وی بیان کرد: برخی دست اندازها در توسعه روابط اقتصادی در مناطق مرزی وجود دارد که مقرر شد هر چه سریعتر از سوی دو کشور برای آن چاره اندیشی شود .ایری گفت: باید از ظرفیت های مرزی دو کشور حداکثر بهره برداری انجام شود، سطح فعلی تبادلات دو کشور همتراز با سابقه تاریخی دوستی دو کشور دوست و برادر ایران و ترکمنستان نیست.وی ادامه داد: رفع برخی موانع موجود در منطقه اقتصادی اینچه برون و شتاب بخشیدن در احداث بازارچه و پایانه مرزی در مرز گمیشان ایران و حسنقلی ترکمنستان از جمله مباحثی است که می تواند سطح مبادلات را افزایش دهد.
افزایش روابط تجاری در آینده نزدیک
رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در استان گلستان هم معتقد است : روابط تجاری بین کشور ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران، به خصوص گلستان نسبت به دوره اوج کرونا افزایش یافته اما قابلیت های صادراتی بیشتر از آن است. ذوالفقار امیرشاهی افزود: با توجه به کاهش ویروس کرونا رابطه تجاری بین ۲کشور ایران و ترکمنستان نسبت به دو سال گذشته افزایش یافته و به سقف ۳۰۰میلیون دلار رسیده است. رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در گلستان با بیان اینکه قابلیت های صادرات و واردات کشور بسیار بالاتر از این رقم است، افزود: کشور ما بیشترین تراز صادرات را به ترکمنستان دارد و از این کشور هم کالاهای مصرفی ما همانند پارچه و سایر اقلام مور نیاز وارد خاک ایران می شود.وی تصریح کرد: با توجه به رابطه خوب بین کشور دوست و برادر ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران، پیش بینی می کنیم که رابطه تجاری بین طرفین در آینده ای نه چندان دور بیش از پیش خواهد شد.امیرشاهی با بیان اینکه مبادلات اقتصادی ما به یک میلیارد دلار هم افزایش خواهد یافت، اضافه کرد: با رفع کامل کرونا و رفع معضلات موجود در حوزه صادرات زمینی اتفاقات خوبی در صادرات و واردات کشور رخ خواهد داد.
رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در گلستان با تاکید بر رابطه خوب دو کشور ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران، گفت: با تمهیداتی که در وزارت امور خارجه، سفارت ایران در عشق آباد و نمایندگی وزارت امور خارجه در استان گلستان اندیشیده شد، سعی در افزایش تعامل با کشور ترکمنستان داریم و اکنون در بخش ریلی و زمینی صادرات کالاهای مصرفی، از جمله صیفی جات و مرکبات به این کشور انجام می شود.امیرشاهی افزود: خوشبختانه در گذرگاه راهبردی اینچه برون بحث تبادل کالا از طریق ترانزیت وجود دارد و کامیون های ترکمن کالاهای تجار را از یدک کش ها و کامیون ها ما تحویل گرفته و به داخل کشور خود منتقل می کنند.وی بیان کرد: این محدودیت ها موجب افزایش هزینه های ما خواهد شد و امیدواریم به زودی حوزه ترانزیت زمینی ما، همانند بخش ریلی به جایگاه مناسب خود دست یابد.
گسترش همکاری ها به نفع ۲ ملت
علی‌محمد زنگانه اوایل ماه جاری در دیدار با احمد قربان‌اف (سفیر ترکمنستان در ایران) در گرگان اظهارداشت: گسترش همکاری‌ها میان ایران و ترکمنستان، هم به نفع هر ۲ ملت و هم منطقه است.وی خاطرنشان کرد: در چارچوب اسنادی از جمله سند سازمان اکو، پیمان شانگ‌های و مسائل مشابه زمینه همکاری‌های دو کشور می‌تواند تقویت شود. استاندار گلستان یادآور شد: اشتراکات بسیار عمیقی که به لحاظ فرهنگی بین استان گلستان و استان همجوار مرزی وجود دارد، ما را به هم نزدیک‌تر می‌کند. زنگانه افزود: شرایط بسیار خوب امنیتی سمت شرق خزر به نسبت سمت غرب، یک فرصت طلایی برای دو کشور ایجاد کرده تا در راستای کریدور شمال – جنوب بتوانیم از این مسیر به عنوان مرز صلح و دوستی استفاده کنیم.به گزارش ایرنا برخورداری از چند صد کیلومتر مرز خشکی با کشور ترکمنستان و ارتباط از طریق زمینی و ریلی، وجود فرودگاه های گرگان و کلاله و گمرک اینچه برون گنبدکاووس، از جمله ویژگی های گلستان است که می تواند زمنیه تعامل بیشتر با کشور دوست و همسایه ترکمنستان را مهیا کند. استان گلستان یک میلیون و ۹۰۰هزار نفر جمعیت دارد که اقتصاد بیشتر اهالی آن بر پایه کشاورزی است.
اکبر عزیزی اقدامی دیر، اما باارزش