بحران اوکراین خطر جنگ در ابعادی گسترده تر و اگر نگوییم جنگ جهانی سوم را بیش از پیش افزایش داده است.در این میان برخی کشورها مثل کره شمالی که سال هاست به تسلیحات اتمی دست یافته اند، نیاز به وجود جنگ افزار های اتمی را اینگونه توجیه می کنند که اگر جنگی در مقیاس جهانی روی دهد و ما مورد حمله قرار گیریم، باید توان پاسخ داشته باشیم.در این میان برخی کشورها هم که از حمله یک قدرت اتمی به همسایه خود وحشت زده شده اند، یا خواستار تجهیز ارتش های خود به تسلیحات اتمی شده اند یا به دنبال راهی برای حمایت کشورهای دارای جنگ افزارهای هسته ای از خود هستند.
عناوین روزنامه‌ها در سئول هشدارهای تازه‌ای درباره وقوع یک آزمایش احتمالی هسته‌ای از سوی کره شمالی منتشر کردند. لی جائه سانگ، یک کارمند ۲۸ ساله، در مورد چگونگی واکنش به ظرفیت رو به رشد کره شمالی برای حمله با بمب‌های هسته‌ای در سراسر مرزها و اقیانوس‌ها اظهار نظر کردو گفت: کشور ما نیز باید برنامه هسته‌ای خود را توسعه دهد و برای یک جنگ هسته‌ای احتمالی آماده شویم.به گزارش ایسنا، خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی نوشت:در حالی که بر اساس نظرسنجی ماه فوریه ۳ نفر از ۴ نفر در کره جنوبی نظری مشابه با لی داشتند، او گفت: کشور ما نیز باید برنامه هسته‌ای خود را توسعه دهد و برای یک جنگ هسته‌ای احتمالی آماده شویم.این نکته‌ای است که اکنون مردم و سیاستمداران قدرت‌های غیرهسته‌ای در سطح جهان بیشتر از قبل آن را مطرح می‌کنند، آن هم در لحظه‌ای بی ثبات در بیش از نیم قرن تلاش‌های جهانی برای منع اشاعه هسته‌ای و در وضعیتی وخیم شده از بابت حمله روسیه به اوکراین غیر هسته‌ای.این تجدید نظر توسط کشورهای غیرهسته‌ای در آسیا در حال بروز است. این منطقه محل استقرار کره شمالی، چین و روسیه است که از آن نوع چتر حمایتی هسته‌ای و ائتلاف دفاعی گسترده چند دهه‌ای محافظت کننده از کشورهای ناتو برخوردار نیستند.کارشناسان امنیتی می‌گویند کشورهای آسیب‌پذیر به درس‌های مربوط به اوکراین توجه می‌کنند به ویژه به اینکه آیا روسیه در تصرف مناطق بزرگی از اوکراین در ضمن به رخ کشیدن زرادخانه هسته‌ای خود برای عقب نگه داشتن دیگر کشورها موفق می‌شود یا نه.آنها می‌گویند به همان اندازه مهم است که آمریکا و متحدانش چگونه سایر شرکای خود را در اروپا، خلیج فارس و آسیا متقاعد کنند تا به سپر برآمده از زرادخانه‌های هسته‌ای و تسلیحات متعارف تحت رهبری آمریکا اعتماد کنند و به دنبال دستیابی به بمب‌های هسته‌ای خود نروند.
ماریانا باجرین، محقق پروژه مدیریت اتم در مدرسه دولتی کندی وابسته به دانشگاه هاروارد گفت: رهبرانی که نگران همسایگان غیردوست و مسلح به سلاح هسته‌ای خود هستند، به مخاطبان داخلی خود خواهند گفت، لطفا از تسلیح ما به سلاح هسته‌ای به این دلیل که می‌بینید چه اتفاقی برای اوکراین افتاده حمایت کنید، باشد؟!باجرین به عنوان یک دختر دانش آموز در اوکراین دهه ۱۹۸۰ در دوران شوروی سابق، در زمینه نحوه پوشاندن سوختگی‌های ناشی از تشعشعات و سایر آسیب‌های احتمالی جنگ هسته‌ای آموزش دید، در زمانی که آن کشور حدود ۵۰۰۰ سلاح هسته‌ای مربوط به اتحاد جماهیر شوروی را در خود جای داده بود. کشور او پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از توسعه سلاح‌های هسته‌ای صرف نظر و به جایش کمک‌های اقتصادی و همگرایی با غرب و تضمین‌های امنیتی را انتخاب کرد.باجرین گفت: در نهایت، من فکر می‌کنم خیلی مسائل وابسته به نتیجه این جنگ به لحاظ چگونگی درک ما از ارزش تسلیحات هسته‌ای است.در سراسر جهان، ارتش آمریکا به شرکای استراتژیک خود که با رقبایی برخوردار از پشتیبانی هسته‌ای روبرو هستند مشغول اطمینان بخشی است.در نزدیکی مرز کره شمالی در ماه جاری میلادی، همچنان که آمریکا به کره جنوبی برای اجرای اولین پرتاب‌های آزمایشی موشک بالستیک مشترکشان در پنج سال اخیر پیوست، موشک‌های بالستیک در آسمان شب پرتاب شدند.
این پاسخی مشخص به پرتاب حداقل ۱۸ موشک بالستیک از سوی کره شمالی طی سال جاری میلادی محسوب می‌شود .در اروپا و در خلیج فارس، جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا و ژنرال‌ها، دیپلمات‌ها و سربازان آمریکا به کشورهای همسایه با روسیه و کشورهای تولیدکننده نفت همسایه ایران سفر می‌کنند. بایدن و دستیاران ارشدش وعده میدهند که آمریکا به جلوگیری از تهدیدات هسته‌ای از سمت ایران، کره شمالی و دیگران متعهد است. در چین شی جین پینگ، رئیس جمهوری این کشور در حال تطبیق یک سیاست خارجی تهاجمی با یکی از بزرگترین پیشروی‌های کشورش در زمینه تسلیحات هسته‌ای است.برخی از مقامات ارشد سابق حوزه آسیا با استناد به اوکراین گفته‌اند که زمان آن رسیده کشورهای غیرهسته‌ای بیشتری به فکر دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای یا میزبانی از تسلیحات هسته‌ای آمریکا باشند.بیلاهاری کاوسیکان، وزیر خارجه سابق سنگاپور در جریان یک مجمع دفاعی گفت: من فکر نمی‌کنم ژاپن یا کره جنوبی مشتاق تبدیل شدن به کشورهای دارای سلاح هسته‌ای باشند. از نظر سیاسی چنین چیزی برای آنها بسیار دردناک و دامن زننده به شکاف‌ها در داخل خواهد بود. اما راه‌های جایگزین چیست؟
ترنس روهریگ، استاد امنیت ملی در کالج جنگ نیروی دریایی آمریکا، در اجلاسی دفاعی که در ماه آوریل برگزار شد، اظهار داشت: برای کسانی که امیدوارند کره شمالی تسلیحات هسته‌ای خود را کنار بگذارد، مثال ارائه شده توسط حمله روسیه به اوکراین میخ دیگری بر تابوت آن است. روهریگ گفت: اوکراین از نظر کره شمالی نمونه‌ای مشابه با کشورهایی مانند عراق و لیبی خواهد بود؛ این که توانایی هسته‌ای خود را کنار گذاشتند و ببینید چه بر سر آنها آمده است. اوکراین هرگز بمب‌های هسته‌ای آماده انفجار نداشته است و دست کم هیچ‌کدام از آنهایی که داشت را نمی‌توانست به تنهایی شلیک کند.فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باعث شد اوکراین سومین زرادخانه بزرگ هسته‌ای جهان را در اختیار داشته باشد. اما اوکراین کنترل عملیاتی بر آنها نداشت.
در دهه ۱۹۹۰ هنگامی که اوکراین با آمریکا، روسیه و دیگران در مورد جایگاه خود در جهان پسا شوروی و سرنوشت زرادخانه شوروی مذاکره کرد، وضعش باعث شد که دست ضعیف در آن مذاکرات داشته باشد. باجرین گفت که اوکراین اطمینان بخشی‌هایی دریافت کرد،اما هیچ تضمینی در مورد امنیتش نداشت. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین از یکی از این اطمینان بخشی‌ها که در سال ۱۹۹۴ امضا شد، به عنوان یک تکه کاغذ‌اشاره کرد .آمریکا به کشورهای هسته‌ای و دیگر کشورهایی که متمایل به داشتن سلاح هسته‌ای هستند دلایل زیادی برای نگرانی در مورد دست کشیدن از مرگبارترین سلاح‌های جهان ارائه کرده است .غرب در سال ۲۰۰۳، معمر قذافی، دیکتاتور سابق لیبی را وادار کرد تا از برنامه اولیه تسلیحات هسته‌ای کشورش دست بردارد. چند سال بعد، سیف الاسلام، پسر قذافی به مالفرید برات هگهمر، یک محقق، درباره بزرگترین نگرانی پدرش در این مورد صحبت کرد – اینکه کشورهای غربی از قیام علیه او حمایت خواهند کرد.برات هگهمر، که اکنون استاد استراتژی هسته‌ای و امنیت در دانشگاه اسلو است، گفت: ببینید، چند سال بعد، در سال ۲۰۱۱ چه اتفاقی افتاد. آنچه رخ داد این بود که ناتو به اصرار آمریکا در جریان قیام داخلی سال ۲۰۱۱ علیه معمر قذافی مداخله کرد. یک هواپیمای جنگی ناتو کاروان او را بمباران کرد. شورشیان این رهبر لیبی را دستگیر و او را شکنجه کردند و کشتند .در عراق، آمریکا نقش اصلی را در وادار ساختن صدام حسین به دست کشیدن از برنامه توسعه هسته‌ای خود ایفا کرد. سپس آمریکا در سال ۲۰۰۳ صدام را با طرح این ادعای جعلی که در حال برپایی مجدد یک برنامه مربوط به تسلیحات هسته‌ای است، سرنگون کرد. سه سال بعد از آن در حالی که عراق هنوز تحت اشغال آمریکا بود، صدام به بالای چوبه دار رفت.مشاهده سقوط و مرگ بی رحمانه رهبران خاورمیانه، تلاش‌ها برای خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی را مختل کرده است. مذاکرات کم سابقه آمریکا و کره شمالی بر سر این مساله در سال ۲۰۱۸ پس از آنکه دولت ترامپ بارها صحبت از الگوی لیبی‌کرد و مایک پنس، معاون رئیس جمهوری وقت، کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی را به دچار شدن به سرنوشت قذافی تهدید کرد، شکست خورد. دولت کره شمالی در پاسخ به آنها گفت: جاهل و احمق.برات هگهمر اعلام کرد: حمله روسیه به اوکراین در حال حاضر حداقل به برخی کشورها نشان می‌دهد که اگر برنامه تسلیحات هسته‌ای دارید و تا حدودی آن را به پیش برده‌اید، دست کشیدن از آن ایده وحشتناکی است .
۹قدرت هسته‌ای جهان شامل آمریکا، روسیه، فرانسه، چین، انگلیس، پاکستان، هند، اسرائیل و کره شمالی – حدود ۱۳۰۰۰ سلاح هسته‌ای در اختیار دارند. اسرائیل به داشتن برنامه هسته‌ای خود اذعان نمی‌کند.بزرگترین قدرت‌های هسته‌ای از نظر تاریخی به دنبال کنترل این که کدام کشورها بتوانند به طور قانونی به این باشگاه بپیوندند، بوده‌اند؛ کشورهایی شامل ایران و کره شمالی که بدون توجه به این روند به کارشان ادامه میدهند، تحریم شده‌اند. کارشناسان هسته‌ای از کره جنوبی و عربستان سعودی به عنوان کشورهایی با بیشترین احتمال اینکه به دنبال سلاح هسته‌ای هستند یاد می‌کنند. محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در سال ۲۰۱۸ متعهد شد که در صورت دستیابی ایران به بمب هسته‌ای فوراً به این سلاح‌ها دست یابد .
جسیکا کاکس، رئیس اداره هسته‌ای ناتو، در نشستی در ماه آوریل گفت، این شگفت‌آور است که هنوز کشورهای بیشتری به بمب دست پیدا نکرده‌اند.او خاطرنشان کرد: اگر از منظر تاریخی به آن نگاه کنید، در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ اصلاً مشخص نبود که ۷۰ سال بعد کمتر از ۱۰ کشور مجهز به سلاح هسته‌ای در جهان وجود داشته باشد.
کاکس گفت، آنچه که تفاوت را در اروپا ایجاد کرد، بازدارندگی هسته‌ای ناتو بود؛ اینکه ۳۰ کشور در یک مسئولیت و تصمیم‌گیری برای زرادخانه‌ای هسته‌ای که جلوی حملات علیه همه آنها را بگیرد، شریک شدند.بسیاری بر این باورند که اوکراین زمانی که از دچار شدن به انزوای احتمالی با چشمپوشی از یک آینده مجهز به سلاح هسته‌ای اجتناب کرد، تصمیم درستی گرفت. این کار به اوکراین سه دهه فرصت داد تا با اقتصاد جهان ادغام شود و با کشورهای قدرتمندی که اکنون به دفاع از آن در برابر روسیه کمک می‌کنند، اتحاد ایجاد کند.باجرین به عنوان یک زن جوان در اوکراین در مقطعی پس از توافقات دهه ۱۹۹۰ متوجه شد که شغل او که در آن زمان مربوط به حوزه توسعه تجارت، توسط دولت کلینتون، به عنوان بخشی از پاداش غرب به اوکراین از بابت این توافق هسته‌ای، تامین شده است.او گفت: اگر اوکراین پیروز شود، آنگاه اعلام خواهد کرد که سلاح‌های هسته‌ای بی‌فایده هستند. اما اگر اوکراین سقوط کند، داستان بسیار متفاوت به نظر خواهد رسید.
دکتر فریبا شکوهی - عضو هیأتعلمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی خیام در آسیای صغیر