شرح احوال برجسته‌ترین عرفای اسلام، به همراه مقدمه‌ای کوتاه در باب تصوف و ریشه‌های آن.
Mystics and Saints of Islamر Claud Fieldر Creates Pace 124 Pagesر ISBN: 14611867567
نویسنده معتقد است تصوف یک سنت معنوی در درون اسلام است که پیشینة آن به زمان پیامبر باز می‌گردد. صوفیان با تکیه بر این سخن پیامبر که همة آیات قرآن ظاهری دارند و باطنی، فقر داوطلبانه اختیار کردند. آن‌ها راه خود را طریقی به سوی خدا می‌دانستند که علت و انگیزة اصلی آن اشتیاق به خداست. آن‌ها معتقدند که جهان کتابی است آکنده از آیات الاهی و عناصر و نمادهای زیبایی که با هل فهم سخن می‌گویند.
در جایی از کتاب می‌خوانیم متصوفة نخستین به عنوان راهی برای عمیق‌تر کردنِ دینداری خویش به زهد و پارسایی روی آوردند. بعدها اعتماد کامل به خداوند و تسلیم بدو، در سیر و سلوک به یکی از مراحل اساسی بدل شد. درویش‌ها همانند سن یاسین‌های هندو انسان‌های مقدسی قلمداد می‌شدند اما زهد صوفی بیشتر بر شالودة اعتزال درونی استوار است تا کناره‌گیری از دنیا.
همچنین نویسنده متذکر می‌شود که صوفیان از شعر به عنوان ابزاری برای بیان ژرفناها و پیچیدگی‌های ارتباط با خداوند استفاده کردند. نمونة بارز این جریان مولانا جلال‌الدین رومی بود و هدفّ تصوف، پاک شدن از خود. شخص باید چنان از خویشتن پاک شود که آینة کامل صفات الاهی گردد. یکی از راه‌های پاکسازی ذکر است و محوری‌ترین ذکر صوفیانه لا اله الا الله: در این جهان گذرا هیچ چیز واقعی نیست الا خالق. دیگر چیزها ناپدار خواهد بود.
پس از اتمام مقدمه، نویسنده به شرح اصول قدیسین و عرفا می‌پردازد. نقطة آغاز او حسن بصری است و مکتب زهد و اعتزال. پس از آن در فصلی با عنوان رابعه، با نوی صوفی، زندگی رابعة عدویه صوفی مشهور قرن چهارم را به تصویر می‌کشد. ابراهیم ادهم، فضیل عیاض و بایزید بسطامی بخش دگیر کتاب را تشکیل می‌دهند و همان‌گونه که انتظار می‌رود، مبحث مربوط به بایزید از جذابیت فراوانی برخوردار است. ماجرای شطح گفتن بایزید به ذکر این داستان منجر می‌شود که روزی بایزید در بازار می‌رفت، ندایی شنید که مردم را به نماز فرا می‌خواند. از هوش رفت و هنگامی که به هوش آمد، تعجب کرد که چرا برخی از مردم با گفتن این عبارت نمی‌‌میرند. او در آرزوی فنای فی‌الله بود. پس از ذوالنون، نویسنده به حلاج و عشق پرشور او به ذات یگانة‌ پروردگار می‌رسد.
او زندگی خویش را بر سر فاش‌گویی اسرار عرفانی گذاشت و در واقع در جریان شطح‌گویی پیرو راستین بایزید بود. حبیب عجمی، ابن‌سینا، غزالی، عطار نیشابوری، سهروردی، مولانا جلال‌الدین رومی، ملاشاه و شعرانی مصری از جملة دیگر عرفا و قدیسینی هستند که نویسنده در اثر خویش بدان‌ها پرداخته و گنجاندن نام ابن‌سینا در این فهرست البته جالب است و قابل توجه. از جمله ضمایم کتاب یکی حضور عناصر مسیحی در ادبیات اسلامی است و دیگری نمونه‌هایی از حضور خود مسیح (ع) در سنت اسلامی.

code