سرویس شهرستان ها: رئیس اداره احیای تالاب‌های اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان با اشاره به خشک شدن ۶۰درصد از مساحت تالاب‌های کشور، گفت: تقریبا تمامی تالاب‌ها در پایین دست منابع تغذیه‌کننده آن‌ها یعنی رودخانه‌ها قرار دارند که حق‌آبه تالاب‌ها در بالادست رودخانه، با مدیریت غیر صحیح آب در بخش کشاورزی و یا صنعت، پیش خور شده و یا بلعیده شده است.
موسی مدحجی، اظهار داشت: تالاب‌ها بخش مهمی از دارایی‌های هر کشور محسوب می‌شوند اما متاسفانه در ایران هنوز ارزش این عرصه‌ها مغفول مانده و حداکثر دلیلی که ممکن است برای حفظ تالاب‌ها در نظر گرفت ترس از ایجاد منبع ریزگرد و توفان‌های نمکی است؛ در حالی که جلوگیری از ایجاد منبع ریزگرد، ممکن است در اولویت چندم و حتی شاید اولویت هشتم ارزش‌های تالاب‌ها قرار بگیرد.
وی افزود: ارزش اول تالاب‌ها به دلیل کاهش مخاطرات مانند کنترل سیلاب است. سایر ارزش‌های یک تالاب به ترتیب کاهش و کنترل آلاینده‌های آب، تامین آب، تفرج و توریسم، تنظیم و حفظ تنوع زیستی، تولید مواد غذایی و صنایع دستی، ارزش‌های فرهنگی، تعدیل گازها مانند کربن و تعدیل کنندگی گرمایش اقلیم و برخی موارد دیگر هستند.
رئیس اداره احیای تالاب‌های اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان اظهار داشت: از نظر جهانی، میانگین ارزش اقتصادی قابلیت‌های هر هکتار تالاب در سال حدود ۱۵هزار دلار برآورد شده است. برای این که بزرگی این ارزش اقتصادی را بدانیم کافی است آن را با ارزش اقتصادی یک هکتار زمین کشاورزی در سال مقایسه کنیم که میانگین آن کمتر از یکهزار دلار است. به طور کلی و بسته به نوع تالاب ارزش هر هکتار تالاب، حداقل ۵ برابر و حداکثر ۲۰برابر یک هکتار زمین کشاورزی است، این در حالیست که متوسط مصرف آب سالانه هر ۲ تقریباً یکسان است.
وی گفت: بنابراین حتی از نظر ارزش اقتصادی هم دغدغه کشور برای پاسداری و حراست از تالاب‌ها باید بسیار بیشتر از توسعه کشاورزی باشد، در حالی که تاکنون این گونه نبوده است و تالاب‌ها به عنوان دارایی و ثروت فراموش شده قلمداد شده‌اند.
۶۰ درصد از مساحت تالاب‌ها خشک شده است
مدحجی با بیان این که اکنون ۳۰درصد از ۲.۲میلیون هکتار سطح تالابی ثبت شده کشور در خوزستان قرار گرفته است که جزو با ارزش‌ترین تالاب‌های کشور محسوب می‌شوند، به وضعیت آبگیری تالاب‌های کشور اشاره کرد و در گفتگو با ایسنا تاکید کرد: در مجموع ۶۰درصد از مساحت تالاب‌های کشور خشک شده است که دریاچه ارومیه، تالاب‌های جازموریان، هورالعظیم، شادگان، هامون و گاوخونی از مهمترین این مساحت‌ها هستند. مسلم است این وضعیت فقط می‌تواند به دلیل ثمره نداشتن شناخت از ارزش واقعی تالاب‌ها، دست‌اندازی به محیط تالاب‌ها و یا کوتاهی در تامین حق‌آبه زیست محیطی آن‌ها پدید آمده باشد.مدحجی افزود: باید توجه شود که فقط حق‌آبه تالاب هامون به آب‌های ورودی مرزی وابسته است و سایر تالاب‌ها از آب‌های درون سرزمینی تغذیه می‌شوند اما سئوال اول اینجا است که این حق‌آبه کجا رفته است؟
تامین نشدن حق آبه ،مهمترین چالش تهدید کننده تالاب ها
وی یادآور شد: تقریبا تمامی تالاب‌ها در پایین دست منابع تغذیه‌کننده آن‌ها یعنی رودخانه‌ها قرار دارند بنابراین حق‌آبه تالاب‌ها در بالادست رودخانه، با مدیریت غیر صحیح آب در بخش کشاورزی و یا صنعت، پیش خور شده و یا بلعیده شده، بنابراین خواسته یا ناخواسته تامین حق‌آبه تالاب‌ها در اولویت آخر قرار گرفته است.
مدحجی تاکید کرد: از مجموع چالش‌های تهدیدکننده تالاب‌ها در ایران، اولین و مهمترین مساله تامین نشدن حق‌آبه است؛ البته مشکل تالاب‌های کشور فقط در حد تامین حق‌آبه نیست و مشکلات دیگری نظیر ساخت و سازهای توسعه‌ای مثل جاده و یا ایجاد مراکز کشف و استخراج نفت و گاز، آلودگی ناشی از ورود پساب‌ها و فاضلاب‌های کشاورزی و صنعتی، تعدی و تجاوز به حریم تالاب‌ها و تغییر کاربری اراضی تالابی هم از مشکلات بعدی هستند که باید مورد توجه
قرار بگیرند.
وی گفت: متاسفانه با تصمیم‌های غلط و به طمع استفاده بهتر از آب، همان بلایی را که شوروی سابق از سال ۱۹۶۰تا ۱۹۸۷بر دریاچه آرال (چهارمین دریاچه بزرگ دنیا) آورد و هزار و یک مشکل زیست محیطی، معیشتی و بهداشتی بر مناطق مجاور دریاچه آرال واقع در کشورهای استقلال یافته قزاقستان و ازبکستان تحمیل کرد، از سال ۱۹۹۲به بعد بر سر دریاچه ارومیه و تالاب‌های هورالعظیم، شادگان، جازموریان و گاوخونی آوردیم تا تصمیم‌های مسئولان عالی رتبه ما در کنار تصمیم‌های مسئولان شوروی سابق درس عبرتی برای دانش‌آموزان جهان باشد تا با محیط زیست و تالاب‌ها این گونه رفتار نکنند.
مدحجی با اشاره به تجربه ناموفق احیای دریاچه ارومیه، افزود: اکنون هم با وجود این که حق‌آبه تالاب‌ها دقیقا مشخص و دستگاه متولی آب موظف به تامین حق‌آبه شده، اما پس گرفتن حق‌آبه تالاب‌ها از حق‌آبه‌داران نسبتا جدید، بسیار سخت و دشوار و بلکه غیرممکن
شده است.
توسعه کشاوری آب‌بَر در بالادست تالاب‌ها
رئیس اداره احیای تالاب‌های اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان همچنین گفت: اکنون در ایران مشکل اساسی‌تر این است که توسعه فعالیت‌های آب‌بَر از نوع کشاورزی در بالادست رودخانه‌های منتهی به تالاب‌ها، هنوز به شدت ادامه دارد و در بالادست رودخانه‌ها، ساختن سازه‌ها و بذل و بخشش حق‌آبه تالاب‌ها به بخش‌های دیگر رواج دارد و هیچ چشم‌اندازی از تغییر رویکردها و مدیریت زیست محیطی دیده نمی‌شود، بنابراین متاسفانه همچنان باید نگران تالاب‌های کشور و آینده آن‌ها باشیم و تا تغییری در این رویکرد مشاهده نشود، رفتن به سراغ راهکارهای دیگر بی‌معنا است.
وی اظهار داشت: در سال آبی گذشته (اول مهر ۱۴۰۰تا ۳۱شهریور ۱۴۰۱) بیشتر تالاب‌های کشور تجربه بدی پشت سر گذاشتند و در بدترین شرایط به سال آبی جدید وارد شدند. سال آبی جدید هم در حالی آغاز می‌شود که نوید فرا نرمال بودن بارندگی‌ها در آذرماه به گوش رسیده و امید سالی نرمال از نظر آبی در بیشتر نقاط کشور به جز حوضه کرخه، شدت یافته، بنابراین اکنون لب تشنه تالاب‌های کشور منتظر تصمیم‌های حکمرانان آب است که آیا در سال آبی جدید حق‌آبه تالاب‌ها در اولویت قرار می‌گیرد یا همچنان باید در ته صف باقی بمانند.وی افزود: امید دوستداران محیط زیست و متخصصان آب کشور این است که بر اساس معیارهای پذیرفته شده جهانی برای همیشه اولویت تخصیص آب زیست محیطی رودخانه‌ها و تالاب‌ها بر نیاز بخش‌های کشاورزی و صنعت چیره شود و با این نگرش علمی، این ثروت‌ها و جاذبه‌های طبیعی کشور بتوانند حق‌آبه طبیعی و مصوب خود را دریافت کنند.مدحجی ادامه داد : بعد از حل این مساله است که توجه به دیگر مشکلات و حل تدریجی آن‌ها اهمیت پیدا می کند و رفع این مسائل می‌تواند نفسی تازه به تالاب‌های کشور بدمد و درد تالاب‌ها را ترمیم کند و تسکین دهد.
وضعیت آب زیرزمینی شرق کشور اسفبار است
خبر دیگر این که مشاور رئیس سازمان محیط‌زیست کشور با تاکید بر این که وضعیت آب زیرزمینی در شرق کشور اسفبار است، افزود: در دهه ۵۰حدود ۱۵هزار حلقه چاه در کشور وجود داشت که اکنون تعداد چاه‌های کشور به ۸۰۰هزار چاه رسیده است که ۴۰۰هزار چاه غیرمجاز است.
احمدرضا لاهیجان‌زاده در شورای توسعه و برنامه‌ریزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به سیاست‌های کلی سازمان محیط زیست کشور از سوی رهبر معظم انقلاب اظهار دشت: طی ۲۰سال گذشته شاهد کاهش چشمگیر بارش باران هستیم و این مساله بسیاری از نقاط کشور را با بحران آب مواجه کرده که ناشی از تغییر اقلیم است.
مشاور رئیس سازمان محیط زیست کشور با بیان این که ۳۰میلیارد متر مکعب در منابع آب تجدیدپذیر کشور کاهش داریم، تاکید کرد: منابع آب تجدپذیر کشور از۱۳۰میلیارد متر مکعب در سال ۷۳به ۱۰۳میلیارد متر مکعب در سال ۹۹رسیده است، اکنون هم با تنش آبی در کشور مواجهیم.
وی با بیان اینکه از سال ۸۷وارد مرحله تنش آبی و در برخی استان‌ها بحران آبی شده‌ایم، ادامه داد: در سال ۱۴۰۰بالغ بر ۳۰۴شهر و مرکز استان در کشور با تنش آبی مواجه بودند که در سال ۱۴۰۱این تعداد بیشتر شده است و در مجموع کسری آب به ۱۳۰میلیارد مترمکعب در کشور رسیده است.لاهیجان‌زاده در ادامه درباره وضعیت فرونشست زمین در کشور، گفت: فرونشست زمین ناشی از افت آبخوان‌ها است، در اغلب کشورها فرونشست یک سانتی‌متر زمین را وضعیت قرمز اعلام می‌کنند، اکنون میانگین آمار فرونشست در دشت‌ها ۲۵سانتی‌متر است.مشاور رئیس سازمان محیط‌زیست کشور افزود: اکنون پدیده تولید گرد و غبار گریبان بسیاری از استان‌ها و شهرها از جمله شهرکرد را گرفته است، ۵۶میلیون هکتار از اراضی کشور مستعد غبارخیزی هستند که از این میزان ۳۴میلیون هکتار تبدیل به کانون گرد و غبار شده است.وی با اشاره به این که ایران جزو ۱۰کشور اول جهان در تولید گازهای گلخانه‌ای است، تاکید کرد: شدت مصرف انرژی در ایران بالا است و همین مساله سبب افزایش تولید گاز گلخانه‌هایی شده است به نحوی که طبق آمار سال ۹۵سالانه ۵۳۵میلیون تن گاز گلخانه‌ای در کشور تولید و وارد جو می‌شود و در کنار غول‌های اقتصادی قرارداریم.
اکبر عزیزی آرامش بهترین حربه