سرویس شهرستان ها: اصفهان بدترین وضعیت منابع آبی و بزرگ ترین تهدید در زمینه فرونشست در کشور را دارد و انکار آثار فرونشست زمین بر بناهای تاریخی این شهر توجیه سهل انگاری در حفظ میراث فرهنگی است.

علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان به تازگی در اظهارنظری اعلام کرده است که بر اساس پایش‌ها و بررسی کارشناسان فرونشست به فاصله یک کیلومتری بناهای تاریخی شهر اصفهان رسیده است.

وی فرونشست زمین را از دغدغه‌های اصلی در مدیریت شهری و میراث فرهنگی خوانده و افزوده است که با این حال بر اساس پایش‌ها، تاکنون فرونشست به بناهای تاریخی اصفهان آسیبی وارد نکرده و به عنوان مثال ترک‌هایی که در مسجد جامع دیده می‌شود، به دلیل اشتباه در حوزه کف‌سازی آن ایجاد شده است.

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان، ترک‌های موجود در برخی از بناهای تاریخی با توجه به بافت خشتی و آجری آن‌ها جزو ترک‌های طبیعی هستند و بررسی‌ها نشان می‌دهد که ترک‌های مسجدسید و مسجد جامع به دلیل فرونشست نیست. درمورد سازه مسجد امام هم نگرانی‌هایی وجود داشت که پس از پایش مشخص شد فعلاً از نظر فرونشست مشکلی آن را تهدید نمی‌کند و درمورد پدیده‌های نگران‌کننده در کف رودخانه زاینده‌رود برای پل‌های تاریخی به ویژه سی‌وسه‌پل و پل خواجو هم با بررسی‌های بیشتر و تزریق اعتبارات، برای استحکام‌بخشی آن‌ها اقدامات مؤثری خواهد شد.

ایزدی گفته است این بدان معنا نیست که بناهای تاریخی در خطر نیستند. چون در نواحی شمالی اصفهان شواهدی از فرونشست وجود دارد و با توجه به فاصله کم آن با آثار تاریخی اصفهان، هیچ تضمینی وجود ندارد که فرونشست به بناهای تاریخی نرسد و قرار است طی یکی دو ماه آینده تعدادی دستگاه جی‌پی‌اس در بناهای تاریخی نصب شود تا وضع آن‌ها شبانه‌روزی رصد شود.

علت ترک خوردن بناهای تاریخی اصفهان چیست؟

در همین باره بهرام نادی، دکترای عمران و ژئوتکنیک و عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان در گفتگو با مهر در واکنش به اظهارات مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان، با بیان این که دشت اصفهان سال گذشته در عرض یک سال ۱۸.۲سانتیمتر نشست داشته است، افزود: حدود ۲۷دستگاهGPS(موقعیت یاب جهانی) توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی در اصفهان نصب و اندازه‌گیری‌ها با دقت میلیمتری انجام شد.

وی با بیان این که دشت اصفهان فرونشست دارد و مسجد جامع عباسی و مسجد عتیق و سایر بناهای تاریخی در همین دشت قرار دارند و در معرض فرونشست هستند، افزود: زمانی که تأثیر اُفت آب زیرزمینی را در میدان نقش جهان مدلسازی می‌کنم این میدان در خوشبینانه ترین حالت حدود ۴۶سانتیمتر پتانسیل نشست دارد.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد ادامه داد: نصب دستگاه جی‌پی‌اس در ساختمان نظام مهندسی استان اصفهان در سال گذشته نشان داد که این ساختمان حدود ۱۰سانتیمتر در یک سال فرونشست داشت در حالی که نه ساختمان ترک خورده و نه چرخش آشکاری داشته است،لذا این که بنایی را با چشم ببینیم و بگوئیم فرونشست ندارد این امکان پذیر نیست و با چشم نمی‌توان نشست زمین را تشخیص داد.

نادی تاکید کرد: اگر قرار باشد که نتیجه‌گیری کنند ترک خوردن بنایی به دلیل قدمت آن است باید گفت از بین پل‌هایی که در اصفهان وجود دارد قدیمی ترین پل، پل شهرستان است که قدمت آن به دوره ساسانیان و بیش از ۲هزار سال می‌رسد اما چون این پل روی بستر سنگی زمین قرار گرفته است، هیچ ترکی روی این سازه مشاهده نمی‌کنید درحالی که قدیمی تر از پل شهرستان در شهر اصفهان نیست لذا اگر قرار بود قدمت یک بنا سبب ترک شود پل شهرستان تاکنون باید فروریخته باشد اما سی و سه پل که مربوط به دوره صفویه است و قدمتی حدود ۴۰۰سال دارد ترک خورده است زیرا روی بستر آبرفتی و خاک شنی و رس قرار گرفته است و سطح آبرفت بستر زمین در این منطقه حدود ۵۰متر است .

تنشی که باز و بسته شدن آب بر پل‌های تاریخی وارد می‌کند

وی با اشاره به ترک‌های موجود در بنای پل سی و پل تاکید کرد: پتانسیل نشست سی و سه پل از مسجد و میدان نقش جهان کمتر است اما در هر دوره باز و بسته شدن آب در رودخانه حدود ۲۰متر اختلاف ارتفاع آب زیرزمینی در این نقطه اتفاق می‌افتد که عدد کمی نیست، زمانی که ۲۰متر ارتفاع آب پایین می‌رود و دوباره ۲۰متر آبگیری می‌کند عین این است که یک ساختمان ۲۰طبقه را روی خاک می‌سازند و دوباره ساختمان را خراب می‌کنند؛ مگر می‌توان با این همه اختلاف تنش گفت ترک‌ها مربوط به قدمت بناست؟! این یک حرف غیر تخصصی است زیرا مدل‌های ریاضی و محاسبات ما افزایش تنش ساختمانی را نشان می‌دهد و پتانسیل نشست وجود دارد.

استاد دانشگاه و عضو کارگروه تخصصی فرونشست زمین اصفهان اظهار داشت: برای اثبات این مدل‌ها باید دستگاه جی پی اس در بناهای تاریخی اصفهان نصب شود؛ ۲ سال قبل سازمان زمین شناسی به میراث فرهنگی پیش پیشنهاد کرد که جی پی اس روی سازه‌های تاریخی نصب شود زیرا این بناهای میراثی را باید حفظ و نگهداری کنیم.

نادی افزود: زمانی که میراث فرهنگی دستگاه جی پی اس نصب نمی‌کند با حدس و گمان نمی‌تواند نظر دهدترک ها باید با اندازه‌گیری دقیق اثبات شود اما متأسفانه به دلیل این که فرونشست اصفهان کتمان می‌شود، حدس می‌زنند که ترک‌ها از قدمت بناها است و ابراز دقیق هم نصب نمی‌شود.

۲سال انتظار برای اندازه‌گیری نشست بناهای تاریخی

عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان تاکید کرد: انکار آثار فرونشست بر بناهای تاریخی اصفهان به نظر من سهل‌انگاری نسبت به حفظ میراث فرهنگی است و اداره میراث فرهنگی و گردشگری باید وظیفه خود را بدرستی انجام دهد و ابراز دقیق اندازه‌گیری را زودتر نصب کند، زیرا بیش از ۲سال است که سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی پیگیر نصب جی‌پی اس بر بناهای تاریخی است اما انجام نشد و این بی مبالاتی میراث فرهنگی توجیهی ندارد.نادی با اشاره به اینکه از دو سال قبل قرار بود پل‌های تاریخی، میدان نقش جهان، میدان عتیق و مسجد قطبیه به صورت شبکه،دارای دستگاه جی‌پی اس شوند تا بتوان میراث تاریخی مرکز شهر را کنترل کرد، افزود: تاکنون جی پی اس نصب نشده است؛ اداره میراث فرهنگی نمی‌تواند بگوید فرونشست اصفهان برای بناهای تاریخی خطر ندارد و سهل‌انگاری را اینگونه توجیه کند که ترک‌ها بخاطر تاریخی بودن بناهاست.

وی تاکید کرد: پل شهرستان ترک نمی‌خورد زیرا آن منطقه پتانسیل نشست ندارد اما محدوده سی و سه پل و خواجو پتانسیل نشست دارد و باید جی پی اس نصب شود تا در نهایت به این اتفاق نظر خواهیم رسید که علت ترک‌ها قدمت بوده یا از فرونشست؛ مدل‌های محاسباتی و مطالعاتی حاکی از فرونشست بوده و میراث فرهنگی موظف به نصب دستگاه و بررسی شرایط است.

دکترای عمران و ژئوتکنیک و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد با بیان این که حبیب آباد در شمال شهر اصفهان سالانه ۱۸سانتیمتر نشست می‌کند، ادامه داد: مدل‌های ما پیش بینی آینده را هم نشان می‌دهد که مدل عددی این منطقه در صورت تداوم روند کنونی تخلیه آبخوان، در آینده حدود ۲متر نشست تجمعی خواهد داشت که عدد بزرگی است .

به نا به این گزارش استان اصفهان با بیش از ۲۲هزار بنا و اثر تاریخی که ۱۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و ۷ اثر آن به نام‌های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع و سه قنات به نام‌های “وزوان”، “مزدآباد” و “مون” به ثبت جهانی رسیده، کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی است.