عضو هیأت علمی پژوهشگاه با بیان‌اینکه در پژوهش میدانی بررسی کتیبه‌های فارسی بنگلادش، نزدیک به ۱۲۰کتیبه شناسایی و مستند شدند، تصریح‌کرد: ارائه نتایج این پژوهش می‌تواند بخشی از تاریخ بنگلادش را به‌عنوان دومین کشور پرجمعیت جهان اسلام، روشن و نقش زبان فارسی، عرفان ایرانی و هنرهای ایرانی در شکل‌گیری تاریخ دوره اسلامی بنگلادش را نمایان کند.

به گزارش ایلنا، مرتضی رضوانفر با اشاره به اینکه در دوران اسلامی کتیبه‌های بنایی از لحاظ کیفی و محتوایی به دلایلی از بسامد بسیار بیشتری نسبت به گذشته در کشورهای شبه قاره برخوردارند، به تشریح مهم‌ترین این دلایل پرداخت.

او گفت: بدون شک قدسی‌ترین هنر اسلامی، خوشنویسی و کتیبه‌نگاری است؛ نقشی که شمایل‌نگاری، نقاشی و مجسمه‌سازی برای عینیت بخشیدن به کلام الهی در معماری هندویی ایفا می‌کند، کتیبه و خوشنویسی نیز در معماری اسلامی ایفا می‌کند زیرا به دلیل کراهت و منع برخی هنرهای تصویری، در برهه‌ای از تاریخ دوران اسلامی، خوشنویسی این نقش را برعهده می‌گیرد و عطف به آن، زمینۀ پیدایش و تنوع خطوط و هنرهای تزئینی پس از اسلام فراهم می‌شود. رضوانفر افزود: فتوحات اسلامی و ساخت بناهای مختلف از جمله مسجد، خانقاه، مقبره، تکایا و مدارس دینی با معماری اسلامی یکی دیگر از دلایل رونق کتیبه در این دوران است. نهایتا دلایل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شامل گسترش عرفان و تصوف اسلامی و تاکید بر شناسنامه‌دار کردن بنا با کتیبه‌های بلاغی و اخلاقی برای تبلیغ دین با بهره بردن از متن یا ترجمۀ آیات، روایات، اذکار و اشعار را می‌توان نام برد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری اظهارکرد: هم‌اکنون هیچ محقق یا سازمانی به مشخصات فنی و محتوایی کتیبه‌های فارسی در جهان به‌ویژه بنگلادش، دسترسی ندارد و حتی یک فهرست ساده از این مواد پژوهشی موجود نیست. کتیبه‌ها به دلایل مختلف اقلیمی و حفاظتی در معرض خطر جدی قرار دارند و چه بسا اگر تصویری از آن‌ها تهیه و مشخصاتشان مستند نشود، مانند بسیاری دیگر نابود شوند و هیچ اثری از آن‌ها به آیندگان نرسد.

او با اشاره به اینکه برخی از دستاوردهای این طرح می‌توانند به عنوان اکتشاف فرهنگی معرفی شوند، گفت: با توجه به امضای تفاهمنامه میان رایزنی فرهنگی و گروه باستان‌شناسی دانشگاه جهانگیرنگر، تعداد زیادی از دانشجویان در شهرهای خود، محله به محله به جستجوی کتیبه‌های عربی، اردو و فارسی پرداخته بودند لذا آدرس‌های زیادی در اختیار داشتیم و باید اذعان کرد این پروژه یک کار گروهی و حرفه‌ای تلقی می‌شود.

این پژوهشگر تصریح‌کرد: نکته قابل توجه اینکه با وجود ارائه نشدن گزارش و مقاله درباره کتیبه‌های فارسی و معماری مشترک در ایران، خوشبختانه تعداد بسیار زیادی کتیبه‌های فارسی یافت شدند که برخی از آن‌ها کشف بسیار با ارزشی محسوب می‌شوند و می‌توانند زمینه پژوهش‌های بسیاری در حوزه ایرانشناسی در بنگلادش باشند.

رضوانفر افزود: بررسی کتیبه‌های مستندشده می‌تواند به روشن شدن برخی موارد تاریک در تاریخ مشترک ایران و بنگلادش نظیر تاریخ و نحوه ورود زبان فارسی و فرهنگ ایرانی به بنگلادش، تحلیل محتوای متون کتیبه‌ها به منظور تأثیر آراء و افکار عرفای ایرانی، نقش زبان فارسی در گسترش اسلام، طبقه‌بندی آثار ادبی، مذهبی، عرفانی، اجتماعی و سیاسی و وزن‌بخشی هریک از موارد، تحلیل هنری خطوط به کار رفته در کتیبه‌ها و معماری مشترک و گستردگی و پراکندگی آثار و شیوه زمامداری حکام مسلمان در مناطق مختلف کمک کند.

او گفت: بررسی و مستندنگاری کتیبه‌های موزه ملی، موزه رانگپور، موزه دانشگاه چیتاگونگ و موزه راجشاهی در این پژوهش انجام شد. همچنین در مجموع نزدیک به ۱۲۰کتیبه شناسایی و مستند شد.