۱- درباره تقریب مذاهب اسلامی، ضرورت، اهداف، اسباب، موانع، شروط و الزامات آن به ویژه در چند دهه گذشته بسیار نوشته و بیش از آن گفته شده است اما واقعیت آن است که با وجود تلاش‌ها و مجاهدت‌های فراوان و قابل ستایش، مقوله تقریب در عمل، چندان محقق نشده و حتی گاه در بعضی زمینه‌ها پس‌رفت داشته است. این امر مسلماً دلایل عدیده‌ای دارد که نه در این مختصر می‌گنجد و نه راقم این سطور در پی تبیین آن عوامل است. با این حال چنانچه تقریب، پیشرفت‌ها و کامیابی‌هایی ولو اندک به خود دیده، مرهون و نتیجه مساعی و مجاهدت‌های بزرگانی است که در این وجیزه به نقش یکی از آنها اشاره خواهد شد.

۲- با وجود آنکه از دوران کودکی از طریق مجموعه کتابهای«‌قرآن و طبیعت»، دکتر عبدالکریم بی‌آزار شیرازی را می‌شناختم، اما اولین ملاقات حضوری با ایشان در سال ۱۳۷۸ میسر شد. زمانی که به مناسبت تدریس در دانشگاه مذاهب اسلامی در دفتر کار ایشان به عنوان رئیس وقت دانشگاه حاضر شدم.

در همان برخورد اول ایشان را مردی خوش‌سیما، متواضع و خوش‌برخورد و در عین حال موقر یافتم. هر اندازه که از آشنایی و ارتباط ما سپری می‌شد، بیشتر به صفات حمیده ایشان واقف می‌شدم، دیری نپائید که دریافتم ایشان دانشمندی فرهیخته و نیک‌سیرت هستند که علم و عمل را با هم در آمیخته و با عنصر تقوا و پرهیزکاری همراه ساخته‌اند به ویژه پس از آنکه به دلیل پذیرش مسئولیت گروه فقه شافعی و حضور در جلسات متعدد با ایشان، از روحیه مشورت‌پذیری، تسامح و درایت ایشان بیش از پیش آگاهی یافتم و اقدامات و تلاشهای صادقانه‌شان را در مسیر هدفی که با تمام وجود به آن معتقد بود، به عیان دیدم.

۳- تقریب مذاهب بیش از آنکه نیازمند سیاست‌زدگی، شعار، عوامفریبی و تظاهر باشد، محتاج کار فرهنگی، پژوهش علمی، صداقت و پایبندی عملی است. نگاه ابزاری به تقریب نه تنها کمکی به همدلی و همگرایی نمی‌کند که واگرایی و تنفر و احساس بازیچه بودن را ایجاد و تقویت می‌کند. تقریب از مقوله استراتژی نیست تا به هنگام نیاز از آن سود جست و در وقت بی‌نیازی آن را وانهاد. تقریب از جنس باور است و کسی می‌تواند آن را محقق سازد که عمیقاً به آن باور و در عمل بدان پایبند باشد. به گمان بنده دکتر بی‌آزار شیرازی از معدود افرادی است که این گونه‌اند. رفتار و گفتارشان در خفا و آشکار یکی است. در مواجهه با موافق و مخالف، صادق و یکرو و در تلاش برای هدف، مصّر و پیگیر است. نه ملامت ملامت‌گران و طعنه ریاکاران توانسته او را از راه به در برد و نه تهدید و تطمیع قدرت‌مداران و طمع‌کاران از مجاهدت او کاسته است.

۴- پیشبرد تقریب در عین حال که محتاج بصیرت و حکمت است؛ نیازمند شجاعت و جسارت نیز هست. تقریب بدون هزینه میسر نمی‌شود. هزینه شخصیتی، محرومیت، قرار گرفتن در معرض تهمت و افترا و حتی تعذیب روحی و جسمی، کمترین هزینه‌هایی است که مردان واقعی تقریب، متحمل می‌شوند‌. انتظار تحقق تقریب بدون هزینه‌، انتظاری است عبث.

۵- دکتر عبدالکریم بی‌آزار شیرازی که متأثر از افکار و ایده‌های طلایه‌دارانی چون آیت الله العظمی بروجردی، آیت الله محمد تقی قمی و آیت الله واعظ زاده خراسانی بود با تحصیل و تدریس در حوزه و دانشگاه و انجام پژوهش‌های ماندگار گامهایی استوار و عملی در مسیر تحقق تقریب مذاهب برداشته و ادامه دهنده مسیر پرتلاطم و البته مبارک تقریب بوده‌اند.

۶- پیشبرد تقریب جز با کمک و مساعدت باورمندان به آن ممکن و میسر نمی شود. تقریب نیازمند باور قلبی است، این باور باید در اعماق وجودی فرد ریشه دوانده باشد، اعتقاد به تقریب نه با دستور و بخشنامه ایجاد می‌شود و نه با تهدید و تطمیع، زایل می‌گردد. فردی می‌تواند داعی و مدعی تقریب باشد که آن را سابقاً در وجود خود نهادینه کرده باشد وگرنه نه دعوتش به تقریب مستجاب می شود و نه ادعایش مورد پذیرش قرار می‌گیرد. دکتر بی‌آزار شیرازی از جمله کسانی است که سوابق آموزشی، پژوهشی و مدیریتی‌شان به وضوح نشان می‌دهد که تقریب را با تمام وجود باور دارد و در راستای تحقق آن در شرایط و وضعیت‌های گوناگون کوشیده است. وجود نازنین چنین افرادی بیش باد.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران

code