قرآن کریم می‌فرماید: «ولیَعفوا ولیَصفَحوا ألا تُحبّونَ أن یغفرَ الله لکم: باید ببخشند و بگذرند. مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید؟» (نور، ۲۲). پیامبر(ص) می‌فرماید: اگر قهر دو مسلمان سه روز طول بکشد و آشتی نکنند، از دایرۀ اسلام بیرون‌اند و اسمشان را نمی‌شود مسلمان گذاشت! اما کارمان به آنجا رسیده که پدر و پسر با هم قهرند؛ به خاطر مسائل عروس و مادرشوهر، پسر با مادرش کینه‌توز شده و مادر کینۀ پسر را به دل دارد. اینها در قیامت نمی‌توانند مورد عفو خدا واقع شوند و لیاقت شفاعت ندارند. کار ما به آنجا رسیده که برادر با برادر به خاطر هیچ، قهرند و کینۀ یکدیگر به دلشان است. به خاطر مال دنیا نمی‌توانند همدیگر را ببخشند. این دو برادر که فضیلت عفو و بخشش را فراموش کرده‌اند، هر چقدر هم خوب باشند، نمی‌توانند به بهشت بروند. هرچند اهل نماز و روزه و خدمت به خلق باشند، اما مؤمن کینه‌توز مورد شفاعت واقع نمی‌شود.
سیرۀ اهل‌بیت(ع) سرشار از عفو، گذشت و ندیده گرفتن است. شخصى از اهل شام به مدینه آمد، چشمش که به امامحسن مجتبی(ع) افتاد، تحت تاثیر تبلیغات سوء دشمنان، به ایشان و پدرش امیرالمؤمنین(ع) ناسزا گفت. خودش می‌گوید: هر چه گفتم، حسن بن علی خاموش بود و پاسخی نمی‌داد. وقتی کلام من تمام شد، حسن بدون اینکه خشمناک شود و اظهار ناراحتى کند، با نگاهى پرمهر و عاطفه گفت: «ظاهراً از شام آمده‌ای و در شهر ما غریبی! با من بیا تا اگر نیازی داری، رفع کنم، اگر جا نداری، در منزل ما استراحت کن، اگر بدهکاری، پولی در اختیارت می‌گذارم، اگر گرسنه‌ای به تو غذا می‌دهم، ما براى خدمت و کمک به تو آماده هستیم.» مرد شامی می‌گوید: «من از این خوشرویی و برخورد کریمانۀ خجالت کشیدم و از آن پس، هیچ کس به اندازۀ حسن بن علی در نظرم محبوب نبود.»
سیرۀ زندگانی هر کدام از معصومین(ع) را که بررسی کنیم، از این دست گذشت‌ها و ندیده گرفتن‌ها فراوان می‌یابیم. از امام‌صادق(ع) روایت شده: «إنّا أهل بیت مروتنا العفو عمَن ظلمنا: ما خاندانى هستیم که روشمان بخشیدن کسانى است که به ما ستم کرده‌اند.»
مشرکان مکه از هیچ‌گونه آزاری نسبت به پیامبر(ص) دریغ نکردند. حتی اراذل و اوباش را واداشتند که ایشان را سنگباران کنند و دستور داده بودند سنگها را به ساق پای حضرت بزنند که درد شدیدی داشته باشد. گاهی که پیامبر گرامی(ص) به خانه برمی‌گشتند، آنها خانه را سنگباران می‌کردند. این آزار و اذیت‌ها ادامه داشت تا مسلمان‌ها به مدینه هجرت کردند؛ باز مشرکان جنگهای متعددی به آنها تحمیل کردند. در جنگ احُد که جنایات آنها اوج گرفت، گروهی از مسلمان‌ها از پیامبر اکرم(ص) درخواست نفرین کردند تا کفار نابود شوند، اما حضرت از خدا خواست: «اللهم اغفر لقومی فإنّهم لایعلمون: خدایا! قوم مرا ببخش، آنان نمی‌فهمند چه می‌کنند!» بعد از فتح مکه نیز با اعلام عفو عمومی تمام افراد تسلیم‌شده را بخشیدند و فرمودند: «فاذهبوا فأنتم الطلقاء: بروید که شما آزادشده‌اید.»
این شیوۀ پیامبر و خاندانش است، ولی ما که پیرو ایشان هستیم، چندین سال است که با رفیقمان یا با خویشان قهریم، غیبت می‌کنیم، بدگویی می‌کنیم و تازه می‌خواهیم که به بهشت هم برویم! پیامبری که ما باید پیروش باشیم، عفو و گذشت دارد. کینه‌توز و بی‌گذشت، لایق شفاعت نمی‌شود، از عفو خدا نیز برخوردار نخواهد شد. پس خودمان را فریب ندهیم و نگوییم: «ما غرق گناهیم و پیمبر شافع» و به بهشت می‌رویم، نگوییم: «همه غرق گناهیم و یک حسین داریم»! چطور می‌شود آدم بی‌نماز مورد شفاعت امام‌حسین(ع) قرار بگیرد در حالی که در زیارت ایشان می‌خوانیم: «أشهد أنّک قد أقمتَ الصلاه و آتَیتَ الزکاه و أمَرت بالمعروف و نَهیتَ عن المنکر: گواهی می‌دهم که تو نماز را بر پا داشتی، زکات دادی؛ به کار نیک دستور دادی و از کار بد نهی کردی.» شما شهید شدید که نماز زنده شود، قانون تعاون زنده شود و قانون تعاون همین است که ما دشمن همدیگر نباشیم. اگر دشمن همدیگر باشیم، به تعبیر پیامبر اکرم(ص)، بدترین بندگان خدا هستیم!
روایت شده رسول خدا(ص) به اصحاب فرمود: «آیا می‌خواهید شما را از بدترین مردم خبر دهم؟» گفتند: «آری یا رسول‌الله.» فرمودند: «من أبغض الناس و أبغضهُ الناس: کسى که مردم را دشمن دارد و مردم نیز او را دشمن دارند.» سپس فرمود: «آیا شما را از بدتر از این خبر ندهم؟» گفتند: «چرا یا رسول‌الله»، فرمود: «الذی لا یقیل عثره و لا یقبل معذره و لا یغفر ذنبا: کسى که از هیچ خطائى چشم‌پوشى نمی‌کند، عذرى را نمىپذیرد و گناهى را نمىبخشد.»
قرآن از مردم می‌خواهد که از خطا و گناه هم بگذرند و رفتار بد را ندیده بگیرند، به‌خصوص راجع به خانه و بین اعضای خانواده. اگر زن و شوهر به همدیگر و نسبت به فرزندان، مهر و محبت و عفو نداشته باشند، دوست‌یابی غلط پیش می‌آید و ممکن است منجر به فساد اخلاقی شود. ارتباط دختر و پسر نامحرم که گناه بسیار بزرگی است، ریشه در کمبود محبت و فراموشی فضیلت عفو در خانه دارد. زن باید شوهرداری کند و نمی‌کند؛ مرد باید درست زن‌داری کند و نمی‌کند. وقتی محبت زن و شوهر از میان برود و اختلاف پیش بیاید، فساد اخلاقی هم می‌آید. وقتی به اسلام عمل نشود و به جای بخشیدن همدیگر، سرسختی می‌کنند، دیگر نباید از آمار بالای طلاق تعجب کنیم.
اکبر عزیزی آرامش بهترین حربه