نشست علمی «جستارهایی در باب ذهن، زبان و تخیل نظامی» توسط گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا و با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، روز دوشنبه یکم اسفند در تالار دکتر تورانی این دانشگاه برگزار شد.
به گزارش مهر، محمود شالوئی در ابتدای این نشست گفت: اگر چه در تقویم ملی ایران روز بیست و یکم اسفند ماه به نام حکیم نظامی نامگذاری شده است، اما از سال گذشته، ستادی برای تجلیل از این حکیم پارسی شکل گرفت و ترجیح داده شد که روز بزرگداشت به هفته گرامیداشت تبدیل شود و اکنون نیز هفته، به ماه تسری یافته و از آغاز اسفند ماه برنامه‌های ستاد آغاز شده است. این برنامه‌ها در تهران، استان‌ها و خارج از کشور در تمامی نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران با جدیت آغاز شده است.
شالوئی ادامه داد: از قرون ۵تا ۹قمری دوره‌ای را داریم که درآن حکمت و عرفان و ادبیات باهم ترکیب شدند و طرحی نو را درافکندند. ازجمله بزرگان ادبی این دوره بعد از حکیم سنایی، حکیم نظامی است. یکی از ویژگی‌های حکیم نظامی این است که یک تجربه عاشقانه با همسرش آفاق را پشت سر گذاشت و با پیشینه عاشقانه، نگاه و مباحث جدیدی را ارائه کرد. البته نظامی با عشق شاعر نشد، بلکه با این بن‌مایه وارد شعر گردید و البته توقف هم نکرد و سیر والاتری را پیمود.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در بخش پایانی سخنانی خود گفت: نظامی شاعری است که جز با حکایت‌های خسرو شیرین یا لیلی و مجنون شناخته نشده است و در میان پارسی‌زبانان نیز آنچنان که باید مورد عنایت نیست. علت اینکه ستاد بزرگداشت حکیم نظامی نیز تشکیل شد این است که در ایران و جهان او را بهتر بشناسانیم. حکیم نظامی در قلمرو فرهنگی تمدن ایران بزرگ زیست کرده و زیباترین اشعار خویش را به زبان فارسی سروده است. لذا ضروری است، این حکیم پارسی بیشتر و بهتر مورد توجه و تقدیر قرار گیرد و شعر و اندیشه او در سپهر فرهنگی ایران و جهان در سطح وسیع‌تری معرفی گردد.
در ادامه محبوبه مباشری، رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه الزهرا با موضوع «گفتاری درباب تخیل و زبان نظامی در خسرو و شیرین»، گفت: در حوزه تصاویر ذهنی، کلام و نوشتار، نویسنده یا شاعر در قالب یک متن یا مثنوی با نیروی تخیل و نیروهای بصری را کنار هم می‌گذرد و برای دیگران نوعی بیداری بالعرض را به ارمغان می‌آورد. همه اینها به مدد نیروی تخیل است و شاعر و هنرمند با قدرت تخیل از یکنواختی و تکراری بودن رهایی می‌یابد.
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در میان شاعران پارسی‌گویِ داستان‌سرا، حکیم نظامی در نوع خود بی‌نظیر است. او به مدد جادوی نبوغ و تخیل شگرف خویش و با استفاده از صعود ذهنی، تابلویی را منقش می‌کند که به نمایش صحنه‌های زنده منجر می‌شود. در خسرو و شیرین قدرت تصویرسازی او بسیار مهم است
رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه الزهرا تأکید کرد: نظامی هنرمندی است که در تشخص بخشیدن به سخنان رنگین نیز بی‌همتاست. او به ترکیبات جدید توجه دارد و لذا تشخص شعری او به‌ویژه در خسرو شیرین، قابل توجه است. نظامی هیچ وقت از سخن پیشینیان گرته‌برداری نمی‌کند و توصیفات او در بالاترین سطح از تنوع و عدم تکرار است.
مجید هوشنگی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا با موضوع «تحلیل روان‌کاوانه از قصه لیلی و مجنون» به ایراد سخن پرداخت و گفت: نظام روابط عاشقانه در تاریخ ادبیات بسیار متکثر است و نمادهای مختلفی چون شیرین و فرهاد و خسرو شیرین در آن به چشم می‌خورد. اما بیشتر عنصر عشق با داستان لیلی و مجنون به ذهن متبادر می‌شود. البته در این امر تا حدودی سنت‌های ادبی مؤثرند و اینکه شخصیت مجنون به نوعی حاکی از شیدایی یک شخص عاشق است.
وی تأکید کرد: بسامد استناد به عشق در «خسرو و شیرین» از سوی فرهاد هفتاد درصد بیشتر از شیرین است. یعنی فرهاد در روایت نظامی اولویت دارد. اما در «لیلی و مجنون» هر دو برجسته‌اند و توازن رابطه عاشقانه لیلی و مجنون باهم کاملاً آشکار است. از اینرو به عنوان الگوی عشق و عاشقی در ادب فارسی مطرح هستند. در داستان لیلی و مجنون، هردو عشق آرمانی دارند و هردو به این الگوی صحیح دست یافته‌اند. البته مراتب دیگری از عشق هم به‌تدریج در این رابطه آشکار می‌گردد.
در ادامه این نشست مریم حسینی، عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا با عنوان «معرفی کتاب خمسه نظامی، توصیف و تحلیل دست‌نویس‌های کتابخانه ملی فرانسه» سخنرانی کرد و گفت: حکیم نظامی را باید به عنوان نقطه عطف ادبیات و هنر دانست که موجب زایش آثار فراوانی در حوزه مینیاتور و خطاطی هم شده است.
او ادامه داد: حجم بالای مطالعات و تحقیقات روی شعر و اندیشه حکیم نظامی حاکی از آن است که نگاره‌ها و دست‌نویس‌های فراوانی بر اساس آثار او شکل گرفته که متأسفانه مجموعه منسجمی از این دست نویس‌های دارای نگاره در ایران موجود نیست، درحالی‌که در خارج از کشور درباره این دست‌نویس‌ها، پژوهش‌های فراوانی انجام شده و در حال انجام است.
اکبر عزیزی «اخلاق» بازیچه ورزش نیست