فساد اقتصادی

سخن به دریافت پورسانت از شرکت‌های طرف قرارداد با ایران در بخش نفت و خرید تجهیزات نظامی رسید و اینک ادامه‌ مطلب:

همان نقشی را که رضا فلاح در امور نفتی داشت، ارتشبد محمد خاتم در زمینه خرید و قراردادهای نظامی بر عهده داشت. بعد از مرگ او در سال ۱۳۵۴ که در پی سقوط با کایت روی داد، ارتشبد حسن طوفانیان در این زمینه یکه‌تاز شد. درباره ثروت خاتم که شوهر فاطمه پهلوی ـ خواهر شاه ـ بود، در یادداشت‌های عَلم می‌خوانیم: «قدری راجع به ثروت مرحوم ارتشبد خاتمی مذاکره شد. ارقامی که در نظر مبارک بود، به نظر من خیلی مبالغه‌آمیز به عرض رسیده بود، حدود ۱۰۰میلیون دلار؛ ولی شاهنشاه معمولا بدون مطالعه و تعمق چیزی نمی‌فرمایند.» (علم، سال ۵۴: ۳۸۷). اسدالله علم که بعد از مرگ خاتم، تخمین شاه در باره ثروت وی را مبالغه‌آمیز می‌داند، دو سال پیشتر، در باره ثروت‌اندوزی وی چنین نوشته بود: «خاتم… مرد بسیار لایقی است؛ اگر استفاده هم می‌کند، نوش‌جانش باشد!» (علم، سال ۵۲: ۲۵).

ظاهراً بنا به دلایلی بخشی از ثروت ارتشبد خاتم در نزد ابوالفتح محوی نگهداری می‌شد. به همین خاطر دارایی‌های وی را بعد از مرگ به خانواده‌اش منتقل می‌کند‌. محوی در این باره می‌گوید: «به علم گفتم…: «مبلغ پولی که [تیمسار خاتم] پیش من داشته، در حدود ۲۰میلیون دلار بوده و من آن را تحویل خانمشان داده‌ام. پنج یا شش میلیون تومان دیگر هم به علت آنکه حساب‌ها را نبسته‌ام، باقی است. این پول را باید چه بکنم و به چه کسی بدهم؟… هویدا گفت: پول را به والاحضرت فاطمه همسر ایشان بده.» (لاجوردی، پیشین).

خاتم به دلیل توان اجرایی و سالها فرماندهی بر نیروی هوایی، به ثروت انبوهی دست‌یافت؛ ولی با مرگ مشکوکش که علم درباره‌اش می‌نویسد «صحبت در این باره چیزی نیست که بتوان آن را نوشت»، و به‌ویژه مطرح‌شدن نام ارتشبد حسن طوفانیان، ثروت خاتم در افواه عمومی به فراموشی سپرده شد.

به ‌جز خاتم که در زمینه خریدها و طرحهای نظامی در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، ارتشبد حسن طوفانیان نیز سالیان متمادی نفر اول و شخص مورد اعتماد شاه در این زمینه بود. این موضوع امری مخفی نبود. بنا به گزارش سفارت آمریکا: «طوفانیان ارتشبد نیروی هوایی است که مسئول خرید تمام تجهیزات نظامی خارجی و تولیدات نظامی داخلی است. او نیز باید گزارش کار خود را مستقیماً به شاه بدهد.» (دانشجویان پیرو خط امام ـ ۱۳۶۹ بخش اول: ۱۷۴).

در سال ۱۳۵۳ یک استوار ژاندارمری که مدتی در ایران زندانی شده بود و بعد از آزادی، به آمریکا رفت، در محاکم آمریکا علیه مقامات ایرانی به جرم رشوه شکایت کرد. علم می‌نویسد: «در محاکم آمریکا علیه همه‌ کس اقامه دعوا می‌کند و آنها را احضار می‌نماید و من‌جمله دکتر ایادی و ارتشبد طوفانیان را به محکمه احضار کرده است که در کار تعمیر تانک پول گرفته‌اند. به شاه عرض کردم، خیلی کسل شدند. فرمودند: هر اقدام قضایی لازم می‌دانید، توسط اردشیر و راجرز وزیر خارجه سابق آمریکا بکنید (راجرز حالا مشاور قضایی املاک پهلوی است). اسم آن پسره افشار قتلی است.» (علم، سال ۵۳: ۹۶).

نام طوفانیان در دهه ۱۳۵۰ با مسئله دریافت رشوه و پورسانت عجین شده بود؛ چنان‌که مطبوعات آلمان غربی گزارش دادند وی در یک معامله تسلیحاتی با شرکت‌های آلمانی، ۳میلیون مارک کمیسیون دریافت داشته است (فردوست ۱۳۷۳: جستارهایی از تاریخ معاصر ایران: ۴۶۹).

ابوالفتح محوی در باره دریافت‌های کلان طوفانیان می‌نویسد: در فاصله زمانی ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷، حجم خریدهای نظامی ایران از آمریکا به ۱۹میلیارد دلار رسید. این در حالی بود که مجموع خریدهای نظامی ایران در سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ حداکثر به یک‌میلیارد دلار بالغ می‌شد. طوفانیان که از ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ در جریان این خریدها کاملا حضور داشت، از محل این خریدها دریافت‌های کلانی داشت. بنا بر روایت‌های مکرر، او در این معاملات تنها مجری دستورات شاه بود و درصدهای بزرگ دلالی و پورسانت‌هایی را که فروشندگان می‌پرداختند، مستقیماً به ‌حساب شاه واریز می‌شد.

ادامه دارد