جمهوری اسلامی در سالی که گذشت در حوزه دیپلماسی و روابط بین‌الملل با برخی مشکلات جدی مواجه بود در حوزه هسته‌ای و به دنبال به بن بست رسیدن مذاکرات مربوط به لغو تحریم‌ها که با خروج آمریکا از برجام در دوران ریاست جمهوری ترامپ کلید خورد مذاکرات جدیدی با کشورهای عضو برجام به جز آمریکا تدارک دیده شد اما به نتیجه لازم نرسید و هر کدام از دوطرف اصلی مذاکره یعنی آمریکا و ایران یکدیگر را متهم به نبود اراده سیاسی لازم برای به نتیجه رساندن مذاکرات کردند لیکن این جمهوری اسلامی بود که همچنان برپایبندی به برجام اصرار داشته و ارتباط خویش را با بقیه اعضای برجامی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از یکسو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حفظ کرده است. به این ترتیب ایران دست برتر در عرصه جانه زنی سیاسی برای پیشبرد اهداف خود به همراه سایر اعضای برجامی در فرآیند مذاکرات رفع تحریم‌ها دارد. در این میان چند حرکت ابتکاری از سوی ایران به انجام رسید تا حسن نیت خود را مبنی بر وجود اراده سیاسی به منظور بازگشت به میز مذاکرات نشان دهد از جمله اهتمام به انجام مذاکرات برای آزادی زندانیان آمریکایی و غربی در ایران و همچنین برقراری تماس‌های متعدد با طرف‌های سوم از سویی با اتفاقاتی که د ر چارچوب سیاست همگرایی و نزدیکی بیشتر جمهوری اسلامی به همسایگان به ویژه کشور مهم عربستان به دنبال میانجیگری رئیس جمهوری چین رخ داد می‌توان امیدوار بود که این مسأله چنانچه به نتیجه نهایی برسد و دو کشور مهم منطقه و جهان اسلام بار دیگر روابط سیاسی تهران ـ ریاض از سرگرفته شود روی موضوع مذاکرات رفع تحریم‌ها هم اثر جدی و مطلوب خواهد داشت و بن‌بست به وجود آمده را خواهد گشود. در سال‌های اخیر و به همگام برگزاری مذاکرات هسته‌ای برخی کشورهای منطقه به ویژه عربستان با حساسیت بالااین موضوع را دنبال می‌کردند و همواره گوش به زنگ بودند که از قبل این مذاکرات چه پیامی را دریافت خواهند کرد و آینده منطقه با وجود ایران هسته‌ای چه خواهد شد و به همین دلیل شاهد برخی اتفاقات در روابط ایران با کشورهای همسایه بودیم. بدون تردید برقراری روابط میان ایران و عربستان تأثیر شگرفی در منطقه و جهان خواهد گذاشت.
در عرصه منطقه و همسایگان منجر به تلطیف روابط با کشورهایی که به خاطر همسویی با عربستان جبهه‌بندی‌هایی داشتهاند خواهد شد و از طرف دیگر تنش و بحران‌هایی که در منطقه بر اثر دوری دو کشور مهم منطقه از یکدیگر به وجود آمده است، از بین خواهد رفت و آرامش به منطقه باز خواهد گذشت.
اکنون صورت دیگری از دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی رخ نموده و به دنبال سفر موفق رئیس جمهوری کشورمان به چین و اجرای توافق جامع همکاری‌های ایران و چین و نیز سفر علی شمخانی به پکن و برگزاری نشست سه جانبه تهران ـ پکن ریاض برای بازگشت روابط ایران و عربستان به شرایط عادی و همچنین سفر مهم شمخانی به امارات که در واقع ادامه دیپلماسی‌ای است که از عربستان آغاز شده است، می‌تواند چشم‌انداز روابط با کشورهای منطقه را دچار تحول اساسی کند و فضای آرامش و امنیت را به منطقه بازگرداند.
چشم‌انداز اقتصادی
درحالی که در سال ۱۴۰۱مشکلات متعدد اقتصادی گریبانگیر مردم بود، امانگاهی به وضعیت کنونی برخی شاخص‌های اقتصادی نشان می‌دهد که چشم انداز، به طور نسبی امیدبخش و رو به بهبود است.
مروری بر برخی شاخص‌های مهم اقتصادی دریک ماه‌های اخیر نشان از آغاز روند رو به بهبوداقتصادی دارد که به نظر می‌رسدسال آینده سالی نسبتا امید بخش باشد که گشایش‌هایی درآن رخ خواهدداد.
از آن رو که حل مشکلات اقتصادی یک زنجیره است،حلقه‌های آغازین این زنجیره درماه‌های اخیر درحال شکل گرفتن است واگر شرایط همین‌گونه پیش برود، به احتمال زیاد سال آینده سال تکامل زنجیره رونق ودرآمدافزایی کشور است که مشکلات مردم را کاهش خواهدداد. نمونه‌های متعددی را در این خصوص می‌توان سراغ گرفت.پس از مدتی تنش ارزی که باافزایش قابل توجه بهای ارز همراه بود،اکنون ۱۵ روزی می‌شود که نرخ ارزدروضعیت کاهش باثبات قراردارد و انتظارات تورمی که حول آن شکل گرفته بود نیز به نسبت،فروکش کرده که البته تداوم تحولات مثبت وامیدآفرین درسیاست خارجی درسال آینده،این روند را تداوم می‌بخشد.
از سوی دیگر،درآمد ارزی کشور از محل‌های گوناگون رو به افزایش است.همین دیروز وزارت صنعت پیش بینی کرد که صادرات غیرنفتی از ۵ر۴۷ میلیارد دلار درسال گذشته به ۵۲ میلیارددلار تاپایان امسال برسد که این موضوع به گشایش ارزی و تداوم ثبات کاهشی قیمت ارز منجر خواهدشد.
همزمان، وزارت نفت از افزایش درآمدهای نفتی خبر می‌دهد. به گفته این وزارتخانه،درحالی که کل درآمد ارزی کشور درسال۱۴۰۰بالغ بر ۴۳ میلیارددلار بوده، این درآمد در۱۰ ماهه امسال ۴۰ درصد افزایش یافته وتاپایان سال بیشتر هم خواهدشد که این موضوع هم به افزایش عرضه ارز وثبات بهای آن کمک می‌کند.
دربخش تولید غذا که افزایش آن باعث جلوگیری از جهش قیمتی می‌شود، هم نشانه‌های خوبی بروز کرده است.
براساس گزارش سازمان خواربارملل متحد(فائو) از وضعیت تولید انواع غلات، مرکبات وگوشت ومرغ درسال گذشته میلادی، نه تنها رشد تولید غلات مهم چون گندم وجو وبرنج درایران افزایش یافته وبه مرز ۲۱ میلیون تن رسیده،بلکه درسال جاری میلادی این افزایش بیشتر هم خواهدشد. به عنوان مثال تولید گندم ایران درسال ۲۰۲۲میلادی ۲۸ درصد افزایش یافته که درسال جاری میلادی افزایش خواهدداشت.
همچنین بارندگی‌های بسیارمناسب ۲ ماه گذشته وچشم انداز بهارپربارشی که سازمان هواشناسی برای کل کشور پیش بینی کرده علاوه برکاهش مشکل کم آبی وخشکسالی،چشم انداز سال پرمحصول کشاورزی رانوید می‌دهد.
مروری کوتاه بربرخی آمارهای رسمی هم نشان می‌دهد وضعیت به آرامی درحال ثبات رو بهبود است. نرخ بیکاری از۶ر۹ درصد درتابستان ۱۴۰۰ به۲ر۸ درصد درپاییز امسال کاهش یافته، رشد تولید ناخالص داخلی درسه ماهه سوم امسال ۳ر۵ درصد،رشد بخش صنعت هشت درصد وآمار تولید تقریبا درتمام رشته‌های صنعتی افزایش یافته تاجایی که میزان رشد درصنایعی چون غذایی۵۴ درصد،لوازم خانگی ۹ر۶۴ ونساجی ۳ر۶۵ درصد به عنوان مشتی از خروار بیشتر شده است.
تامین مالی جامعه توسط سیستم بانکی هم افزایش یافته به گونه‌ای که تسهیلات پرداختی بانکها در۱۱ماهه امسال ۱ر۳۸درصد افزایش یافته که از این میزان ۶ر۱۶درصد آن به خانوارها تعلق گرفته است.گذراززمستان سخت امسال با مدیریت مناسب تولید ومصرف انرژی وکمترین قطعی به جز در تربت جام وتجربه‌های به جامانده از آن، افزایش تولید بنزین کشور از روزانه ۱۰۵ به ۱۱۵میلیون لیتر در روز و جلوگیری از واردات بنزین به کشور از دیگر نشانه‌هایی است که چشم انداز اقتصادی کشور را امیدبخش کرده واین گزاره را تقویت می‌کند که: همه چیزسیاه نیست.
چشم‌انداز فرهنگ
عرصه فرهنگ و هنر کشورمان، یک سال سخت دیگر را بعد از دو سال سیاه کرونایی سپری کرد. حوزه نشر کتاب و رسانه، از ابتدای سال با کمبود کاغذ دست و پنجه نرم می‌کردند و تحریم‌های ظالمانه عرصه را برای نشر کتاب تنگ کرده بود ولی آغاز تولید کاغذ داخلی با حمایت‌های دولت، نور تازه‌ای را بر حوزه نشر و رسانه کشور تابانید.
برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب، فروش این کالای ارزشمند فرهنگی را رونق داد و همچنین طرح‌های مختلفی برای تشویق مردم به خرید این کالای فرهنگی و بالا بردن میزان آگاهی آنان اجرا شد. تنها در سه ماهه نخست سالی که گذشت، انتشار کتاب‌های چاپ اول ۲۵ درصد رشد داشت که بیانگر آن است که در کشور، توانایی تألیف کتاب و تولید علم بالا رفته و با اتکا به قلم و دانش جوانان کشور، چشم‌انداز خوبی در این زمینه پیش روی میهن عزیزمان است.
هنرمندان امسال هم سال سختی را پشت سر گذاشتند اما تولیدات هنری از رونق نیفتاد و هنرمندان در این زمینه اهتمام فراوانی از خود نشان دادند. برای مثال میزان طرح‌هایی که در سال ۱۴۰۱ در بنیاد سینمایی فارابی ارائه شد، نسبت به سال پیش از آن ۱۰۰ درصد رشد داشت و آثار تولید شده در مرکز گسترش سینمای مستند نیز در جشنواره‌های بین‌المللی حضور یافتند. جشنواره بین‌المللی فیلم فجر نیز با موفقیت برگزار شد و با ظهور کارگردان‌های فیلم‌اولی، این چشم‌انداز وجود داردکه سال آینده، سال پرفروغی در سینمای ایران باشد.
در زمینه آموزش، سال پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشتیم. وزارت آموزش و پرورش به رغم همه انتقادها سال ۱۴۰۱ را با بازگشایی مدارس آغاز کرد تا بچه‌ها دوباره آموزش را در فضای حقیقی از سر بگیرند و به هدف آموزش باکیفیت و عادلانه برای همه کودکان سرزمین ایران، نزدیک شوند هرچند که مدارس کشور روزهای زیادی به دلایل گوناگون، از سردی و آلودگی هوا گرفته تا حتی ماجرای مسمومیت برخی دانش‌آموزان در برخی مدارس، تعطیل شدند.
با وجود این، وزارت آموزش و پرورش در بیانیه‌هایی بر ضرورت آموزش حضوری تأکید کرد و از مسئولین خواست تا تعطیل کردن مدارس را به عنوان آخرین راه‌حل در نظر داشته باشند.
رتبه‌بندی معلمان با وجود مشکلات فراوان در اجرا، بالاخره به سرانجام رسید و فرهنگیان از مزایای رتبه‌بندی برخوردار شدند و امید آن می‌رود که رضایت بیشتر معلمان، به کیفیت بالاتر آموزش در کلاس‌های درس در سال آینده منجر شود.
نکته قابل توجه در حوزه آموزش و تولید علم، رتبه برتر ایران در زمینه تولید مقالات علمی پژوهشی در منطقه است و در رقابت تنگاتنگی با عربستان و ترکیه قرار دارد. مقالات علمی پژوهشی ایرانی در این سال از نظر کیفی هم رشد داشتهاند و حدود ۹ میلیون استناد داشته‌ایم و امید آن می‌رود که با حمایت بیشتر از چرخه تولید علم، در این زمینه پیشرفت‌های بیشتری در سال پیش‌رو داشته باشیم.
اکبر عزیزی اندر احوال سازمان لیگ