برخی به بد بودن سرشت انسان معتقدند و برخی نیز به خوب بودن آن. بعضی هم آن را لوح سفیدی می دانند که در طول زندگی انسان و با اعمال انسان، رنگ خوبی و بدی به خود می گیرد. برخی نیز وجود سرشت واحد را برای انسان انکار می کنند و معتقدند که انسان ها با هم متفاوت اند. همین کشاکش می  تواند دستمایه یک حکایت یا داستان و حتی فیلم سینمایی باشد.

فیلم جدید هومن سیدی،«جنگ جهانی سوم»، برچنین کشمکشی ساخته شده و جدالی را به تصویر می کشد که می تواند ذات پلید و سرشت درنده خوی آدمی را به خوبی آشکار کند. اگرچه وقتی که زندگی برای کسانی تلخ و سیاه شود، هر انسانی می تواند چنان درّنده خو و وحشی شود که هیچ چیز جلودارش نباشد. هیچ فرقی نمی کند در کجای دنیا باشید. چرا که قرار است دیگر انسان نباشید. اما قضیه به همین سادگی هم نیست. زمینه و زمانه چنان جفت و جور می شود، چنان در و تخته به هم جور درمی آید که قرار است که کسی تبدیل به چیزی می شود که می  تواند همه چیز را نابود.

کارگری که به ظاهر چهرۀ تکیده و درمانده ای دارد، گویی بخت بر او چنان سیاه گشته که مصیبت عالم بر سرش ریخته است. او از سر اتفاق برای کارگری به محل لوکیشن فیلمی می رود که قرار است دربارۀ زمانه هیتلر و جنایت های او باشد، اما اتفاق دیگری رقم می خورد و نقش هیتلر را به او می  دهند و او سر از دنیای بازیگری در می آورد. طی یک اتفاق و به دلیل شباهت عجیبش به هیتلر، به عنوان جایگزین بازیگر اصلی قبلی که بیمار شده و دیگر نمی تواند بازی کند، انتخاب می‌شود. او نه درکی از سینما و بازیگری دارد و نه اصلاً می داند که تاریخ چیست. شاید حتی اصلاً اسم هیتلر هم به گوشش نخورده باشد. اما همین کارگر بخت برگشته، قرار است نقش یکی از جنایتکاران مهم تاریخ را بازی کند.

هومن سیدی به مانند دیگر آثار خود، به خصوص سریال قورباغه، نشان داد که می تواند میان تخیل و واقعیت خطی بکشد که نه فیلمش را واقعی بدانیم و نه آن را تخیلی بشماریم. او با چنین ظرافتی، جهانی از پاکی و پلیدی را به هم ریخته تا داستانی که به ظاهر می تواند عاشقانه باشد، سر از تونل سیاه جنایت در بیاورد. تونلی که هر کسی در آن برای منفعت خود تلاش می کند و از استثمار دیگری و چشم پوشی از هر جنایت و ضرب و شتمی کوتاه نمی آید.

«محسن تنابنده» که نقش «شکیب» را ایفا می کند، به عنوان یک کارگر روزمزد میانسالِ بی‌خانمان است که همسر و پسرش را سال‌های پیش در یک زلزله از دست داده و گویی با این امر کنار نیامده و چهره مغموم و فلک زده ای دارد. او با یک زن ناشنوای جوان(و شاید روسپی!) به نام لادن رابطه برقرار کرده‌ و دلباخته او می شود. اما عشق او به لادن محوریت فیلم نیست، بلکه اتفاقی است که برای لادن رخ می  دهد و شکیب را به چهره مخوفی تبدیل می  کند که در حین تماشای فیلم، نمی توان حدس زد که او چه در سر دارد.

کارگردان با دقت و توجه ویژه ای که دارد، توانسته هر صحنه از فیلم را با چالشی اخلاقی رو به رو سازد که منطق قصه فرو نریزد و درامی پر احساس و حتی توأم با نتیجه گیری ها و قضاوت های آنی برای مخاطب شود. فارغ از قصه فیلم که می تواند هر مخاطبی را سرگرم کند، کارگردان با زیرکی تفکری را آشکار می کند که می توان فیلم هومن سیدی را از زوایای مختلف فکری و حتی فلسفی هم مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.

فیلم بر دو نیمه بنا شده است. نیمه اول که زندگی سیاه شکیب را می بینیم که چگونه درد و رنج روح او را خورده و از درون متلاشی اش کرده؛ اما در نیمه دوم فیلم که با مرگ لادن حرکت می  کند، ما با شکیبی رو به رو می شویم که شکیبایی اش را از دست می دهد و منطق فکر و گفت و گو را کنار می گذارد و هر ستم و جفایی که به او می شود را با درّنده خویی پاسخ می دهد.

هرچه قدر که فیلم جلوتر می رود، او درّنده تر و درّنده تر می شود، تا جایی که دست به کشتاری می زند که منطق آن را باید در کلّ فیلم جست و جو کرد. در کلیّت فیلم جنگ جهانی سوم موقعیت‌هایی نظیر فرستادن کارگران به داخل اتاق که تداعی‌گر اتاق گاز زندان‌های آشویتس است، به همان اندازه جالب است که عوامل فیلم هیچ درکی از شکیب ندارند و حرف های او را گزافه می دانند و حتی او را کتک می زنند.

چرا که مسأله اساسی کارگردان در فیلم این است که نشان دهد افراد زیادی مانند هیتلر وجود دارند و این تعداد، نه ظالم بودند و نه بیمار روانی، بلکه بسیار عادّی بودند و عادّی هم رفتار می کردند. هنوز هم مانند آنها بسیار زیاد هستند. نمونه آشکارش نیز شکیب است که بی پروا مرگ غم انگیز یک انسان(لادن)را نادیده می‌گیرد و هر طور شده، می  خواهد آن را یا نادیده بگیرند یا اساساً تحت تاثیر اغوای ایدئولوژی شیطانی خود شوند و مدام ذهن شان آنها را به سمت خودخواهی‌های کوچک و منافع شخصی هدایت کند.

بی گمان با تماشای فیلم می توانیم مفاهیم بسیاری ازجمله سیاسی و اخلاقی و اجتماعی به دست آوریم. داستانی تراژیک که دچار تحولی شگرف و دراماتیک می‌شود. اما کارگردان به خوبی نشان داده که آشویتس را انسان ها خود درست می  کنند و قربانیانش را انتخاب می کنند. به هیچ عنوان قصد این را ندارم که فیلم هومن سیدی را فیلمی فیلسوفانه قلمداد کنم که چرا در این قد و قواره ها نیست؛ اما کارگردان به خوبی نشان می دهد که شکیب با آن شمایل عصبی و درعین‌حال کم‌حرف، به راحتی می  تواند هیتلر شود و هیتلر شدن هم چندان سخت نیست.

جنگ جهانی سوم، فیلمی ایرانی به تهیه‌کنندگی و کارگردانی هومن سیدی و نویسندگی سیدی، آرین وزیردفتری و آزاد جعفریان است. محسن تنابنده در نقش اصلی، در کنار مهسا حجازی، ندا جبرائیلی، نوید نصرتی و مرتضی خانجانی، دراین فیلم ایفای نقش می‌کنند. جنگ جهانی سوم برای نخستین بار در ۷ سپتامبر ۲۰۲۲ در هفتاد و نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز نمایش داده شد و دو جایزه در بخش افق، ازجمله بهترین فیلم برای هومن سیدی و بهترین بازیگر مرد برای محسن تنابنده را به ارمغان آورد.

این فیلم در ۱۹ سپتامبر به عنوان نماینده رسمی سینمای ایران برای حضور در نود و پنجمین دوره جوایز اسکار، از سوی کمیته انتخاب معرفی شد.

code