خریداران نفت ارزان قیمت اقلیم کردستان عراق بعد از توقف اجباری صادرات نفت این منطقه دچار بحران جدی خواهند شد ؛به ویژه اروپایی ها و اسرائیل که طی چند سال گذشته خریداران ثابت نفت این منطقه بوده اند.

حلیمه ملایی، کارشناس مسائل عراق در یادداشتی برای خبرگزاری مهر نوشت: با حکم دادگاهی در پاریس، پرونده صادرات نفت اقلیم کردستان عراق به نفع دولت بغداد بسته شد. این حکم، اربیل و خریداران نفت ارزان قیمت کردستان عراق؛ از جمله اسرائیل را درگیر تنش های سیاسی و اقتصادی گسترده کرده است. اربیل ۹ سال پیش در واکنش به پرداخت نکردن سهم اقلیم از بودجه عمومی کشور عراق و خودداری بغداد از واریز حقوق کارمندان این منطقه، بدون توجه به دولت مرکزی اقدام به استخراج مستقل نفت، بازاریابی، عقد قرارداد با مشتریان، فروش و صادرات نفت و گاز کرد. این تصمیم چالش برانگیز سر آغاز یکی از جدی ترین اختلافات میان دولت مرکزی و حکومت اقلیم کردستان عراق شد. اگرچه طبق رای دادگاه فدرال عراق و قانون نفت و گاز تصویب شده در پارلمان این کشور، منطقه اقلیم کردستان عراق موظف است نفت خود و میدان های مناطق مورد مناقشه در کرکوک را به شرکت بازاریابی و فروش نفت دولت عراق (سومو) تحویل دهد اما در این مدت، نفت اقلیم کردستان عراق طبق یک توافق بلند مدت به ترکیه صادر و از بندر جیحان توسط شرکت های بزرگ فعال در حوزه انرژی مانند پتراکا، ترافیگورا، ویتول، گروه انرژی مرکوریا به کشورهای اروپایی و چند کشور آسیای شرقی و از طریق دلال ها و قاچاقچی های بین المللی به اسرائیل فروخته می شد.

بعد از اعلام حکم دادگاه فرانسه در پرونده شکایت عراق که صادرات نفت به بندر جیحان ترکیه را متوقف و دولت آنکارا به جرم تسهیل در فروش غیر قانونی نفت اقلیم کردستان به پرداخت ۵ر۱ میلیارد دلار خسارت محکوم کرد؛ اوضاع در هم پیچیده اقلیم کردستان عراق با فشارهای ترکیه و دولت مرکزی عراق بیش از پیش مبهم و تنش زا شده است. از یک سو تمام قراردادهای نفتی اقلیم کردستان عراق با شرکت های خارجی مستقر در اقلیم که در زمینه های استخراج، فروش و صادرات نفت و گاز فعالیت داشته اند غیرقانونی و فاقد اعتبار خواهد بود. این در حالی است که پنج شرکت نفتی خارجی دی ان او، جنل انرژی، گولف کی ستون،NKN و شاماران سرمایه گذاران در زمینه نفت و گاز اقلیم کردستان به حکومت اقلیم کردستان عراق اولتیماتیوم داده اند اگر صادرات و فروش نفت استخراجی آنها در کوتاهترین زمان از سر گرفته نشود تمام مطالبات خود را به اجرا خواهند گذاشت و اربیل موظف است خسارت ناشی از لغو قراردادهای سرمایه گذاری را در اسرع وقت و تماما به آنها پرداخت کند.

طی یک ماه گذشته حزب حاکم بر اقلیم کردستان عراق به رهبری بارزانی ها توانست در یک توافق نیم بند با محمد شیاع سودانی نخست وزیر عراق در خصوص سهم اقلیم از بودجه جاری کشور و شایعه پراکنی های رسانه ای در مورد صادرات دوباره نفت اقلیم در کوتاهترین زمان، تا حدودی افکار عمومی اقلیم کردستان عراق را از شکست در پرونده صادرات نفت دور کند؛ اما پیامدهای منفی توقف صادرات نفت اقلیم کردستان عراق که فقط در سال ۲۰۲۲ مبلغ ۱۲میلیارد و ۷۸۴ میلیون و ۳۵۳ هزار و ۹۵۶ دلار برای حکومت اقلیم درآمد داشته است جدی تر از آن است که بشود با وعده های رسانه ای پنهان کرد. در حالی که رسانه های وابسته به حزب حاکم اقلیم اعلام کرده بودند فقط چند روز بعد از توافق با سودانی صادرات از سر گرفته می شود تاکنون و بعد از گذشت چند هفته هیچ اقدام عملی صورت نگرفته است و سه کشتی از پنج کشتی حمل ونقل نفت خام اقلیم کردستان که در بندر جیحان ترکیه پهلو گرفته بودند بعد از ناامیدی از صادرات دوباره نفت اقلیم، بندر را ترک کردند و این نشان می دهد که به این زودی صادرات نفت اقلیم کردستان از سرگرفته نخواهد شد. کارشناسان حوزه اقتصاد خسارت ناشی از توقف صادرات نفت برای اقلیم کردستان عراق را فقط در مدت یک ماه گذشته رقمی بیش از ۸۵۰ میلیون دلار تخمین زده اند که اگر این روند ادامه پیدا کند احتمال بحران برای اقلیم کردستان دور از انتظار نخواهد بود.

یکی دیگر از تنش های سیاسی و اجتماعی اقلیم کردستان عراق اختلافات داخلی و حزبی و به ویژه تقابل ریشه دار و عمقی میان اتحادیه میهنی و حزب دمکرات دو شریک استراتژیک روزگار گذشته و دشمنان کنونی است. این اختلافات تا جایی پیش رفته است که چند ماه گذشته قباد طالبانی معاون نخست وزیر اقلیم و وزرای کابینه که عضو اتحادیه میهنی هستند در هیچ یک از جلسات شرکت نکردند و حکومت را تحریم کرده اند، مسئولان و رهبران دو حزب حاکم بر اقلیم آشکارا در رسانه های خود دست به تهدید و تخریب و رسانه ای کردن فسادهای مالی یکدیگر به ویژه در پرونده های نفتی زده اند. این تنش ها که بیشتر مردم اقلیم کردستان عراق به مثابه جنگ زرگری به آن می نگرند و بر این باوراند که دو حزب حاکم فقط برای سهم خواهی بیشتر از ثروت و منابع اقلیم اختلاف دارند و نه برای احقاق حق ملت؛ می تواند مانند یک بمب ساعتی موجودیت سیاسی اقلیم کردستان عراق را تهدید کند، مسأله ای که بارها کارشناسان و ناظران سیاسی عراق در مورد آن هشدار جدی داده اند.

تنش اجتماعی دیگری که اقلیم کردستان عراق در آینده نزدیک با آن دست به گریبان خواهد شد آشکار شدن فسادهای مالی در پرونده های صادرات و فروش نفت است که بارها نمایندگان وابسته به احزاب اپوزیسیون اقلیم کردستان عراق از آن پرده برداشته اند؛ چون دولت بغداد اعلام کرده است تمام پرداختی ها، بدهی و درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز اقلیم کردستان عراق در ۹ سال گذشته باید توسط بازرسان وزارت نفت و اقتصاد عراق مورد بازبینی و بررسی کارشناسی قرارگیرد و نتایج آن شفاف سازی شود.

این پیامدهای منفی فقط برای اقلیم کردستان عراق نبوده است و خریداران نفت ارزان قیمت اقلیم کردستان هم دچار بحران خواهند شد به ویژه اروپایی ها و اسرائیل که طی چند سال گذشته خریداران ثابت نفت این منطقه بوده اند. براساس اطلاعاتی که شرکت حسابرسی «دیلویت» منتشر و رسانه های کردی بازنشر داده اند دولت اقلیم کردستان در سال ۲۰۲۲ مقدار ۱۴۵ میلیون و ۵۱۱ هزار بشکه نفت از طریق لوله‌های نفتی کردستان و در بندر جیحان ترکیه فروخته است. دولت اقلیم نفت خود را ۱۳دلار کمتر از قیمت جهانی فروخته است. این ارزان بودن نفت اقلیم کردستان عراق برای قاچاقچی ها و دلالان بین المللی حوزه نفت وسوسه انگیز است و مشتری های ثابت اقلیم بوده اند.

اطلاعات دریافتی مربوط به فروش نفت اقلیم کردستان طی سال‌های ۲۰۱۸-۲۰۲۳ نشان می‌دهد که مجموع صادرات روزانه نفت اقلیم کردستان به اسرائیل ۲ میلیون و ۹۳۵ هزار بشکه بوده است . کشورهای اروپایی ۷۶ درصد از خریداران نفت اقلیم هستند ایتالیا ۳۴ درصد، یونان ۲۰ درصد و اسرائیل ۱۲ درصد و کشور چین ۷ درصد نفت از اقلیم کردستان خریداری کرده اند. صادرات متوقف شده نفت اقلیم کردستان نیم درصد از کل صادرات جهان است و اگرچه هیچ کدام از خریداران نفت اقلیم کردستان عراق با این توقف دچار بحران جبران ناپذیر نخواهند شد، اما کشورهای اروپایی که به علت حمایت از جنگ اوکراین و تحریم روسیه به نفت و گاز روس ها دسترسی آسان ندارند و همچنین تل آویو که دچار بحران داخلی و به فروپاشی اقتصادی و سیاسی نزدیک شده است از این توقف نگران و تا پیداکردن جایگزین برای نفت ارزان اقلیم کردستان با بحران جدی سوخت روبرو خواهند بود.