با وجود اعلام آتشبس در غزه از دهم اکتبر و آغاز مرحله نخست عقبنشینی ارتش رژیم صهیونیستی تا آنچه «خط زرد» نامیده میشود، انفجار و تخریب منازل در مناطق خارج از این محدوده همچنان ادامه دارد و ساکنان را در فضای اضطراب و جنگ نگاه داشته است؛ اقدامی که تحلیلگران آن را تلاشی برای تحمیل واقعیت جدیدی بر زمین میدانند.
به گزارش ایسنا، با آنکه از دهم اکتبر آتشبس در غزه اعلام و مرحله نخست عقبنشینی رژیم صهیونیستی تا محدوده موسوم به «خط زرد» آغاز شده است، اما سیاست تخریب و ویرانی خانهها همچنان در مناطق خارج از این خط به صورت پراکنده ادامه دارد؛ صحنهای که نگرانی و وحشت را میان مردم دامن زده و خاطرات روزهای جنگ را زنده میکند، جنگی که قرار بود پایان یافته باشد. صدای انفجارهایی که ساکنان، بهویژه در مناطق شرقی و شمالی نوار غزه، شبها بهطور مکرر میشنوند، از سوی نیروهای اشغالگر با عناوینی چون «پاکسازی منطقه» یا «تخریب ساختمانهای نزدیک مرز به دلایل امنیتی» توجیه میشود، اما در واقع این انفجارها چهرهای دیگر از تداوم جنگ به شکلی غیرعلنی هستند.هر روز مناطقی در شرق و شمال غزه و شرق شهرهای خانیونس و رفح، شاهد تخریب خانهها و زیرساختها به دست ارتش اشغالگر است. با وجود نبود درگیری مستقیم یا بمباران شدید، ادامه این انفجارها حس ناامنی را در میان مردم تقویت کرده و نشان میدهد که آتشبس شکننده است و اشغالگر همچنان با زور تلاش میکند واقعیتی میدانی تازه را تثبیت کند. از منظر انسانی نیز این سیاست رنج مردم را دوچندان کرده و آنان را از بازگشت به خانهها یا آغاز بازسازی محروم ساخته است.
تلاش برای تحمیل واقعیت جدید
در همین زمینه، «شرحبیل الغریب» تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد است که تداوم تخریبها نشانهای آشکار از آن است که رژیم اشغالگر صهیونیستی واقعیت جدیدی در غزه تحمیل کرده مبنی بر اینکه اوضاع دیگر به حالت سابق بازنخواهد گشت؛ امری که در عمل، ترجمان سخنان نتانیاهو است که گفته بود «اسرائیل کنترل امنیتی در غزه را حفظ خواهد کرد». به گفته الغریب در گفتوگو با «العربی الجدید»، این واقعیت تازه با دیدگاه آمریکا همسو است؛ دیدگاهی که مسئولان آمریکایی در سفر اخیرشان به منطقه مطرح کردند و گفتند روند بازسازی از مناطقی پس از «خط زرد» آغاز خواهد شد و تخریبهای کنونی خود نشانه اجرای گامبهگام همین طرح در عمل است.الغریب ادامه میدهد که پیامدهای تداوم این سیاست «خطرناک» است، زیرا نهتنها واقعیتی جدید بر زمین تحمیل میکند بلکه نشانه از میان رفتن حقوق مالکیت شهروندان بر خانهها و زمینهایشان نیز هست. او این سیاست را نتیجه نارضایتی برخی محافل رژیم صهیونیستی از مفاد توافق میان رژیم اشغالگر و گروههای فلسطینی میداند و میگوید: «اشغالگر با این رفتار قصد دارد بگوید جنگ زمانی پایان مییابد که سلاح حماس جمع شود و نظام حاکم در غزه تغییر کند؛ این یعنی وجود جریانهایی در اسرائیل که با توافق تحت حمایت آمریکا مخالفاند و همچنان برای اشغال دوباره غزه فشار میآورند.»به گفته الغریب، هرچند عملیات تخریب ادامه دارد، اما تلاشهایی نیز برای جلوگیری از فروپاشی توافق جریان دارد و آمریکا در این میان فشار میآورد، چون میداند نتانیاهو در پی ناکامگذاشتن توافق است. او میافزاید: «تا کنون توصیههای واشنگتن روشن است؛ اجرای کامل مفاد طرحی که از سوی رئیسجمهور ترامپ تنظیم شده. دولت آمریکا تاکنون موفق شده جلوی بازگشت جنگ را بگیرد، اما با احتیاطی شدید؛ با این حال اوضاع ممکن است هر لحظه شعلهور شود، زیرا اسرائیل همچنان بر حق خود در کنترل امنیتی و اجرای دوباره مدل لبنان در غزه پافشاری میکند».
نقشههای ریاض برای غزه پساجنگ
میدل ایست آی با افشای گزارشی از وزارت خارجه عربستان نوشت: پادشاهی عربستان به دنبال ایفای نقشی کلیدی و راهبردی برای غزه پس از جنگ با کمک به خلع سلاح حماس و تامین مالی و لجستیکی برای تشکیلات خودگردان است.میدل ایست آی در این گزارش مینویسد: عربستان سعودی به دنبال پشتیبانی استقرار هیات صلح بان بینالمللی در غزه است و به عنوان کشوری که میتواند در کنار سایر کشورهای عرب و مسلمان به چنین نیرویی کمک کند، پیشنهاد شده است. در این سند همچنین آمده است: هدف این کشور ارائه دیدگاه عربستان برای ثبات در نوار غزه و اراضی اشغالی است. این کار با به حاشیه راندن نقش حماس در کنترل غزه و اصلاح تشکیلات خودگردان به شیوهای که در خدمت آرمانهای مردم فلسطین برای یک کشور مستقل و دارای حاکمیت در مرزهای ۱۹۶۷، به پایتختی قدس باشد، انجام خواهد شد. عربستان مدعی است حماس در مانعتراشی در تلاشهای صلح و تعمیق اختلافات تاثیر دارد و بنابراین باید کنار گذاشته شود.در این سند همچنین آمده است، با خلع سلاح حماس از طریق توافقهای بینالمللی و منطقهای که بیطرفی آن را تضمین میکند، عربستان میتواند چنین برنامهای برای این گروه و غزه داشته باشد. درضمن، دادن کنترل غزه به دست تشکیلات خودگردان به صورت تدریجی به کاهش نقش حماس در منطقه کمک میکند و این تلاشها به راه حل ۲ دولتی مرتبط میشود.در این سند آمده است که این کار با مشورت مصر، اردن و تشکیلات خودگردان فلسطین انجام خواهد شد و به دستورالعملهای «منال بنت حسن رضوان» یکی از مقامات وزارت امور خارجه عربستان اشاره شده است.تشکیلات خودگردان از ۲۰۰۷ در غزه حضور نداشته است.بر اساس اعلام این سند ، این کشور در ادامه همچنین به دنبال اصلاحات بنیادین در تشکیلات خودگردان به منظور مقابله با فساد، بهبود کفایت و تضمین بهترین حضور از سوی تمامی جناحهای فلسطینی است.در بخش دیگری از این سند همچنین ذکر شده است، ایجاد اصلاحات در تشکیلات خودگردان یک ستون بنیادین برای دستیابی به وحدت ملی و تضمین حکومتی شفاف و موثر است. عربستان سعودی حمایت مالی و فنی را برای کمک به تشکیلات خودگردان در ارائه خدمات ضروری به مردم فلسطین فراهم خواهد کرد. اما میزان پولی که قصد کمک به آن را دارد، مشخص نشده است.در این گزارش همچنین گفتوگوی ملی فلسطینیان «برای ادغام جناحها زیر چتر تشکیلات خودگردان فلسطین و در نتیجه افزایش انسجام ملی» درخواست شده و گفته شده عربستان کارگروهها و کنفرانسهایی را برای حمایت از این گفتوگو سازماندهی میکند.البته در این گزارش اشارهای به این نشده که آیا حماس در آن حضور دارد یا خیر. همچنین در سراسر این سند اشارهای به رژیم صهیونیستی نیز نشده است.
تلاش دیپلماتیک
تاریخ این گزارش به ۲۹ سپتامبر یک روز پس از آن است که «فیصل بن فرحان» وزیر خارجه عربستان در سخنرانی سازمان ملل خواستار اقدام فوری بین المللی برای توقف نسل کشی رژیم صهیونیستی در غزه شد.عربستان و فرانسه در طول تابستان به دنبال سازش در جنگ غزه بودند که با جان باختن بیش از ۶۸ هزار فلسطینی در تهاجم رژیم صهیونیستی با توافق آتشبس متوقف شده است.اگرچه در نهایت «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا در اوایل اکتبر با کمک چندین کشور خاورمیانه، توافق آتشبس خود را به تصویب رساند، اما به نظر میرسد بسیاری از عناصر پیشنهاد عربستان و فرانسه در آن گنجانده شده است.به گفته یکی از منابع امنیتی مصر، ترامپ از تمامی کشورهای حاضر در امضای توافق، شامل اردن، امارات متحده عربی، اندونزی، پاکستان، ترکیه، عربستان، قطر و مصر خواست تا در هیات صلح بان بینالمللی برای غزه مشارکت کنند.پس از آغاز آتش بس، رئیس جمهور آمریکا در نشست مربوط به آینده غزه در شرم الشیخ با سران کشورها دیدار کرد. ولیعهد عربستان و رئیس امارات اما غایبان اصلی این نشست بودند.منابع مصری، سعودی و اماراتی به میدل ایست آی گفتند که غیبت دو مقام ارشد اماراتی و عربستانی نشان دهنده ناراحتی از این است که آنطور که میخواستند نقش برجستهای در این توافق ایفا نکردهاند.انتظار میرود عربستان وامارت به عنوان ثروتمندترین کشورهای منطقه در بازسازی غزه و ارسال کمکهای بشردوستانه به مردم در این باریکه کمک شایانی داشته باشند.
اسموتریچ ایده کشور فلسطینی را رد میکند
واشنگتن مشتاق است که عربستان سعودی، همانطور که متحدان خلیج فارس، امارات و بحرین، در سال ۲۰۲۱ با اسرائیل روابط علنی برقرار کردند، به جدیدترین کشور عربی تبدیل شود که با رژیم صهیونیستی روابط علنی برقرار میکند.اما «بتسلئیل اسموتریچ» وزیر دارایی رژیم صهیونیستی گفت که اگر عربستان به دنبال توافق با اسرائیل در ازای یک کشور فلسطینی باشد، رژیم صهیونیستی باید هرگونه توافق با ریاض را رد کند.وی در نشستی گفت: «اگر عربستان سعودی به ما بگوید که این عادیسازی روابط در ازای تشکیل یک کشور فلسطینی است، ما نباید آن را بپذیریم».وی خطاب به ریاض گفت: «به همان شترسواری خودتان در بیابانهای عربستان ادامه دهید. ما هم به رشد اقتصادی، اجتماعی خودمان میرسیم»!.
مخالفت اسرائیل با حضور ترکیه در غزه
در حالیکه رئیسجمهور ترکیه از مشارکت کشورش در نیروهای بینالمللی ناظر بر آتشبس غزه ابراز خوشبینی کرده است، رژیم صهیونیستی بهطور قاطع با این حضور مخالفت کرده و واشنگتن را از پذیرش چنین نقشی برای آنکارا برحذر داشته است. مخالفت تلآویو با مشارکت ترکیه، بازتابی از تنشهای دیرینه میان دو طرف و تضاد منافع آنها در پرونده فلسطین و تحولات منطقهای است.شبکه الجزیره در گزارشی درباره نقش ترکیه در آینده نوار غزه نوشت: «رجب طیب اردوغان» رئیسجمهور ترکیه در نهم اکتبر سال جاری با ابراز خوشبینی نسبت به نقش کشورش در نوار غزه اعلام کرد که ترکیه در چارچوب طرح «دونالد ترامپ» رئیسجمهور آمریکا در نیروهای بینالمللی ناظر بر آتشبس مشارکت خواهد کرد.اردوغان این خوشبینی را بر پایه نقش آنکارا در میان کشورهای ضامن توافق پایان جنگ غزه شامل قطر، مصر و آمریکا و نیز روابط نزدیک خود با ترامپ ابراز کرد.اما آرزوی ترکیه برای ایفای نقش فعال در ترتیبات پس از جنگ غزه با مخالفت قاطع رژیم صهیونیستی روبهرو شده است. در ۲۷ اکتبر، «گدعون ساعر» وزیر خارجه این رژیم اعلام کرد که تلآویو به واشنگتن اطلاع داده است با حضور ترکیه در نیروهای بینالمللی مورد نظر برای استقرار در نوار غزه مخالفت میکند؛ مخالفتی که بر مواضع بسیار خصمانه آنکارا علیه رژیم صهیونیستی در طول جنگ استوار است.با وجود تقدیر دونالد ترامپ از نقش اردوغان در پیشبرد مرحله نخست طرح صلح غزه، هنوز مشخص نیست که آیا واشنگتن بر گنجاندن ترکیه در ترکیب نیروهای بینالمللی پافشاری خواهد کرد یا خیر.در همین زمینه، «مارکو روبیو» وزیر خارجه آمریکا طی سفر اخیر خود به اراضی اشغالی تأکید کرده است که مشارکت هر کشور در این نیروها باید به تأیید تلآویو برسد؛ اظهاراتی که نشانگر تمایل واشنگتن به در نظر گرفتن ملاحظات رژیم صهیونیستی و مخالفت آن با حضور ترکیه است.موضع رژیم صهیونیستی در قبال ترکیه امری تازه نیست. «بنیامین نتانیاهو» نخستوزیر این رژیم، طی ۲ سال گذشته از جنگ، همواره کوشیده است نقش ترکیه را در روندهای میانجیگری نادیده بگیرد و از مشارکت آنکارا در رساندن کمکهای بشردوستانه به غزه جلوگیری کند.این رفتار تا حدی ریشه در مواضع تند اردوغان در محکومیت رژیم صهیونیستی و حمایت آشکار از جنبش حماس دارد. همچنین ترکیه طی ماههای گذشته روابط تجاری خود با تلآویو را به حالت تعلیق درآورد و در محافل بینالمللی به ابتکاراتی برای محکوم کردن این رژیم پیوست.
دلایل عمیقتر مخالفت تلآویو
علاوه بر اختلافات سیاسی اخیر، روابط پرتنش ترکیه و رژیم صهیونیستی در ۱۵ سال گذشته زمینه مخالفت شدید تلآویو با مشارکت آنکارا را فراهم کرده است. در دوران اردوغان، ترکیه به پناهگاهی برای شماری از رهبران حماس بدل شد و اختلافات دو طرف در پرونده سوریه، بهویژه پس از سقوط نظام بشار اسد، شدت گرفت.نتانیاهو معتقد است دادن نقشی به ترکیه در ترتیبات غزه بهمنزله پاداشی برای مواضع ضدصهیونیستی آنکارا و حمایت مستقیم اردوغان از حماس خواهد بود. به باور او، چنین اقدامی موجب افزایش نفوذ ترکیه در مسئله فلسطین میشود و اردوغان را قادر میسازد از مشارکت در طرح ترامپ برای تقویت مواضع خود در مذاکرات با واشنگتن درباره موضوعاتی چون سوریه، خرید تسلیحات و روابط نظامی استفاده کند.
نگرانی رژیم صهیونیستی از نفوذ ترکیه
از دید تلآویو، مشارکت ترکیه در ترتیبات غزه با سیاست سنتی این رژیم مبنی بر بهحاشیهراندن نقش آنکارا در پرونده فلسطین در تضاد است. تلآویو همچنین نگران است که حضور ترکیه تلاشهایش برای حذف حماس از معادله غزه را تضعیف کند، زیرا آنکارا روابطی مستحکم با این جنبش دارد.علاوه بر این، طرح ترکیه مبنی بر تشکیل کشور فلسطینی در ازای خلع سلاح حماس، چالشی مستقیم برای سیاست تلآویو محسوب میشود که خواستار نابودی توان نظامی حماس بدون هیچ امتیاز سیاسی است.از این رو، مخالفت رژیم صهیونیستی با حضور ترکیه در نیروهای بینالمللی امری طبیعی تلقی میشود و تلآویو در عوض میکوشد از طریق تلاشهای دیپلماتیک عربی و هماهنگی با طرح ترامپ، پروژه تشکیل کشور فلسطینی را احیا کند، اما بدون نفوذ آنکارا.
محاسبات ترامپ و نقش ترکیه
در مقابل، دونالد ترامپ دلایل متعددی برای بررسی نقش ترکیه در ترتیبات پس از جنگ دارد. از جمله آنکه واشنگتن امیدوار است روابط آنکارا با حماس بتواند به پیشبرد طرح صلح کمک کند.ترامپ همچنین میخواهد از این مشارکت برای کاهش تنش میان ۲ متحد اصلی آمریکا در غرب آسیا، یعنی ترکیه و رژیم صهیونیستی، استفاده کند؛ تنشی که مانعی جدی در برابر سیاستهای منطقهای او از جمله در سوریه به شمار میرود.علاوه بر این، پاسخ مثبت به بخشی از خواستههای اردوغان در موضوع غزه، میتواند انگیزهای برای همکاری بیشتر او با آمریکا در پروندههایی چون جنگ روسیه و اوکراین و کاهش روابط با مسکو باشد.طرح ترامپ درباره غزه نشان داده است که رئیسجمهور آمریکا نفوذ چشمگیری بر رفتار بنیامین نتانیاهو در طول جنگ دارد. اردوغان نیز امید خود را بر سه عامل بنا کرده است: توان ترامپ در متقاعد کردن نتانیاهو به پذیرش مشارکت ترکیه، اصرار حماس بر نقش ترکیه در طرح صلح و همکاری سهجانبه ترکیه، قطر و مصر که پیشتر زمینه پایان دو سال جنگ را فراهم کردهاند.با این حال، نگرانیهای عمیق رژیم صهیونیستی از حضور ترکیه در معادله غزه همچنان بزرگترین مانع در برابر جاهطلبی اردوغان باقی مانده است و بهنظر میرسد این نگرانیها در نهایت بر نفوذ ترامپ و روابطش با رئیسجمهور ترکیه غلبه کند.
شما چه نظری دارید؟