زهره گردان در روزنامه اطلاعات نوشت: از 17 فروردین تا 20 مهر، ماهیگیری از دل دریا ممنوع است.
سکانس اول: بازار ماهی‌فروشان
روبه‌روی بازار ماهی‌فروشان فریدونکنار ایستاده‌ام. بوی زهم ماهی در هوای گرم و شرجی شمال می‌پیچد و مشامم را آزار می‌دهد. می‌دانم از 17 فروردین تا 20 مهر، ماهیگیری از دل دریا به دلیل تخم‌ریزی ماهیان ممنوع است و باید بازار خلوت باشد که هست.
صدای ماهی‌فروشان در هم می‌پیچد؛ انواع ماهی سفید، کفال، کپور، سوف بی‌استخوان، قزل و سالمون دریایی در تعداد کم روی تخته‌های هر مغازه خودنمایی می‌کنند. از وسط بازار قدیمی و سنتی جلو می‌روم و به یکی از فروشندگان سلامی می‌دهم: قیمت ماهی سفید چند است؟
- هر قطعه ماهی نر 300، ماده ۲۵۰ و بچه ماهی ۵۰ تا ۷۰ هزار تومان. همین امروز صید شدهاند. تازه تازه.
- صید ماهی که ممنوع است!
- (با خنده) قاچاقچی همیشه در صحنه حضور دارد.
- یعنی هیچ برخوردی با آنان نمیشود؟
- برخورد که می‌شود، با این حال صیادان مخفیانه با قایق تا عمق ۳۰ تا ۵۰ متری دریا جلو می‌روند و با قلاب ماهی می‌گیرند، اما تور نمی‌اندازند.
- صیادان چه زمانی محصول خود را برای فروش به بازار می‌آورند؟
- زمان مشخصی ندارد. بستگی به صید دارد.
- چطور می‌توانم آنها را پیدا کنم؟
- رودهای منتهی به دریاها را که دنبال کنید، آنها را خواهید دید.
ماهی موردنظرم را انتخاب می‌کنم. می‌دانم نیمه دوم سال که صید آزاد می‌شود، این بازار آن‌قدر پرمحصول و پرمشتری خواهد بود که فروش به صورت عمده انجام می‌شود و دیگر ماهی‌فروش به دنبال مشتری خرد نخواهد بود، سپس محل را در جستجوی صیادان غیرمجاز ترک می‌کنم.
سکانس دوم: صیاد
رودهای منتهی به دریا را در چند روز اقامتم در فریدونکنار می‌گردم، اما احتمالا زمان حضور من با آنان یکی نیست که قایق یا صیادی را نمی‌یابم. روز آخر به همان بازار برمی‌گردم تا شاید صیادی را تور کنم، همان مغازه و روبه‌روی همان مغازه‌دار.
- آیا صیادی اینجا حضور دارد که من بتوانم با او صحبت کنم؟
مرد کنار دستی‌اش را نشانم می‌دهد و می‌گوید: «ایشان همین حالا از دریا آمده‌اند.»
نگاهش می‌کنم. رنگ آبی چشمانش در چهره آفتاب سوخته‌اش گم شده است.
- شما صیاد هستید؟
تردید در مردمک نگاهش می‌چرخد و سؤالم را با سوال پاسخ می‌دهد: برای چه می‌خواهید بدانید؟
- صرفا محض کنجکاوی.
(کمی با مکث): بله.
نگاهش از من فرار می‌کند، ولی من حالا که صید کرده‌ام، بی‌توجه ادامه می‌دهم: چه زمان‌هایی برای صید می‌روید؟
- روزها.
- من اما شنیده‌ام صیادان شب‌ها دل به دریا می‌زنند.
- گفتم که روزها.
- معمولا روزانه چه تعداد ماهی می‌گیرید؟
دیگر پاسخ نمی‌دهد و خودش مثل نگاهش به سرعت از جلوی چشمانم فرار می‌کند.
ماهی‌فروش که او را به خوبی می‌شناسد، می‌گوید: «این صیاد، خودش مغازه‌دار است. از 4 تا 8 صبح به دریا رفته، ولی هفت هشت بچه ماهی بیشتر صید نکرده است؛ دوباره ساعت دو ظهر به دریا زده و اکنون که 7 غروب است با شش ماهی برگشته. در کل امروز به دلیل وضع نامناسب آب و هوایی صید خوب نبوده است.»
- پس داستان صید شبانه چیست؟
- برخی از صیادان شبانه دل به دریا می‌زنند. نان بربری را به همراه آجری داخل توری به آب می‌اندازند، بعد از شش هفت ساعت همان‌‌جا قلاب می‌اندازند و به راحتی تعداد زیادی ماهی و بچه ماهی صید می‌کنند.
- آیا اکثر صیادان از مغازه‌داران این بازار هستند؟
- خیر، فقط دو سه ماهی‌فروش، صیاد هستند. شغل مابقی صرفا صیادی است. ناچارند نان خود را از دل دریا بیرون بکشند.
صیاد اگر ماهی نگیرد، خرج خود و خانواده‌اش را از کجا بیاورد؟
سکانس سوم: شیلات
بی‌شک بخشی از اقتصاد فریدونکنار به دریا و ماهیگیری گره خورده است و بحث معیشت صیادان را نمی‌توان نادیده گرفت. برای جبران کسر درآمد صیادانی که در این فصل اجازه ماهیگیری ندارند، چه اقداماتی انجام شده است؟
برای دریافت پاسخ به سراغ سرپرست اداره شیلات شهرستان فریدونکنار می‌روم. میثم فخاری موضوع را این‌گونه واکاوی می‌کند: «قریب به اتفاق صیادان فریدونکنار، زمین‌دار هستند. این بخش را هم که ندید بگیرید، ما اخیرا تمهیداتی اندیشیده‌ایم تا صیادان عزیز در فصل ممنوعه صید، مشغول فعالیت در پروژه پرورش ماهی در قفس دریایی شوند. حتی می‌توانند در شش ماه بعد از آن هم این فعالیت را ادامه دهند.
هم‌اکنون در مراحل آخر اخذ مجوز این طرح هستیم و به امید خدا امسال یا سال آینده اجرایی خواهد شد.در این پروژه، قفس‌هایی به منظور تکثیر ماهی طراحی شده است. صاحبان قفس با قایق موتوری تا 8 کیلومتری داخل دریا پیش می‌روند و مسئولیت غذادهی ماهی را به عهده می‌گیرند و بعد از 6 ماه می‌توانند محصول خود را برداشت کنند. اجرای این طرح می‌تواند بخش مهمی از پروتئین جامعه را تأمین و از طرفی کسری درآمد صیادان را جبران کند.»
اخیرا مدیرکل شیلات مازندران هم در گفتگو با رسانه‌های خبری به سرمایه‌گذاران طرح پرورش ماهی در قفس‌های دریایی قول داده است برای هرقفس تا سقف دو و نیم میلیارد تومان تسهیلات دهد.
وی، سرمایه‌گذاری صیادان شرکت‌های تعاونی پره در طرح پرورش ماهی در قفس‌های دریایی را تحول مهمی در توسعه فعالیت‌های آبزی‌پروری استان دانسته و با بیان این که ظرفیت هرقفس دریایی تولید ۳۰ تا ۵۰ تن ماهی است، پیش‌بینی کرده امسال ۴۶۰ تن ماهی در این زمینه تولید و به بازار عرضه شود.
با این حال شواهد نشان می‌دهد صیادان به صید ممنوعه بیشتر تمایل دارند تا فعالیت در حوزه پرورش ماهی در قفس‌های دریایی.
سرپرست اداره شیلات شهرستان فریدونکنار معتقد است صیادان غیرمجاز، فعالیت را برای صیادان مجازی که به پروژه های پرورش ماهی در قفس رو آورده اند سخت کرده اند. صیادان به دنبال فعالیت زودبازده هستند؛ از این رو به صید بیشتر تمایل نشان می‌دهند، چون می‌توانند همان روز با فروش ماهی درآمدی به جیب بزنند اما پروژه قفس دریایی، دیربازده و زمانبر است.
فخاری معتقد است صید ماهی در ایام ممنوعه روی تکثیر ماهیان تأثیر منفی می‌گذارد و اداره شیلات مازندران برای جبران کمبود ذخایر آبزیان، هرساله از طریق مرکز بازسازی ذخایر دریایی شهید رجایی ساری تقریبا 20 دستگاه نیسان و 7 دستگاه کامیونت بچه‌ماهی در دهانه رودخانه فریدونکنار رهاسازی می‌کند و امسال هم تا تیرماه این پروژه اجرایی شده است.
اما چرا با صیادان متخلف برخورد نمیشود تا ذخایر آبزیان دریایی با کمبود مواجه نشود؟ فخاری می‌گوید: «یگان حفاظت از منابع آبزیان دریایی شیلات مازندران، مسئول نظارت و جلوگیری از صید غیرمجاز است و طی گشت‌های شبانه‌روزی با متخلفان برابر قانون برخورد می‌کند، ولی واقعیت این است که دریا وسعت دارد و توان یگان به اندازه‌ای نیست که بتواند با همه صیادان غیرمجاز برخورد کند.
کمبود نیرو و قایق و نگرانی از درگیری با صیادان و نزاع در دل دریا همگی موانع برخورد است. باید امکانات بیش از این باشد، همچنین بازرسان اداره کل شیلات مازندران و شیلات فریدونکنار به صورت محسوس و نامحسوس، بازار را کنترل و پایش کرده و اگر تخلفی مشاهده کنند، از طریق مراجع قانونی و قضایی برخورد می‌کنند.»
