عاصفه اله وردی در یادداشتی در ضمیمه خانواده امروز روزنامه اطلاعات نوشت: مادر و پدرها اغلب انتظار دارند که با یک حرکت دست، کودکشان متوجه شود آنها چه می‌خواهند و تمام اشتباهات او به یکباره حذف شود. غافل از اینکه حتی تشویق و تنبیه به جا و به موقع هم نمی‌تواند در اکثر موارد رفتارهای کودک را به صورت معجزه وار تغییر دهد. برای اینکه رفتاری در کودک تغییر کند، پدر و مادر باید هزینه‌های زمانی و روانی بدهند.وقتی والدین با این شکایت به دفتر مراجعه می‌کنند که از رفتارهای کودکشان خسته شده‌اند و به دنبال تغییر آنها هستند، معمولا از آنها می‌خواهم در وهله اول با کمک بازیِ‌خلاق، قصه و داستان موضوع را با کودک مطرح کنند و اگر بتوانند از راه حل مسئله به موضوع نگاه کنند، می‌توانند از کودک توقع داشته باشند که در دراز مدت مسائل و موضوعات ناراحت‌کننده، هیجان آور و فشارآور را حل و فصل کنند.
لیست انتظارات
معمولاً از والدین می‌خواهم به صورت جداگانه هر یک دو لیست از رفتارهای کودک را تهیه کنند لیست اول مواردی است که از او انتظار دارند انجام دهد (سبز)و لیست دوم مواردی که توقع دارند کودک این موارد را دیگر انجام ندهد(قرمز). علت اینکه از پدر و مادر به طور جداگانه می‌خواهم این لیست‌ها را تهیه کنند، این است که بتوانم آنها را در قوانین خانه با هم هماهنگ کنم. آنها وقتی لیست‌های همدیگر را می‌بینند، متوجه می‌شوند که در چه مواردی با هم اتفاق نظر ندارند و کدام یک سخت‌گیرتر و کدام یک سهل‌گیرتر است.
والدین متفاوت
به همین ترتیب والد غرغرو، والد وسواسی و والد امر و نهی کن هم مشخص می‌شود. بارها و بارها به والدین یادآوری می‌کنم که باید دستوراتشان کوتاه و واضح باشد. طوری که کودک توان انجام آنها را داشته باشد.
پس نوشتن واژه‌های گنگی مثل :«توقع دارم کودکم رفتارش خوب باشد یا کار بدی نکند یا مسئولیت پذیر باشد»، هیچ کمکی نمی‌کند.
سن کودک
این لیست‌ها بر طبق سن کودک می‌تواند کوتاه یا بلند باشد. اگر کودک شما زیر ۵ سال دارد، سه مورد از این لیست برای تغییر رفتار در او را در نظر بگیرید و بقیه را در نوبت‌های بعد وارد توقعات خود کنید.
مشخص و واضح
توجه داشته باشید که این لیست نباید پر از جمله‌های نامفهوم باشد. مثلاً:«مرتب کردن اتاق» یا «سر وقت نوشتن مشق‌ها» یا «رفتار درست با دوستان» چرا که کودک در انجام آنها با ناکامی مواجه خواهد شد و تلاشی برای انجام آنها نمی‌کند.
تغییر آهسته
بهتر است جمله‌ها را به این شکل تغییر دهید: «دوستانش را کتک نزند وسایل آنها را برندارد. فحش و حرف بد نزند. چیزی را که از اتاقش برمی‌دارد، سر جای اولش بگذارد». این نکته را از یاد نبرید که هرگز نمی‌توانید از کودک انتظار داشته باشید که تمامی رفتارهایش را تغییر دهد. پس اولویت‌ها را در نظر بگیرید.
انتخاب تعداد
از هر کدام از این دو لیست مهم‌ترین‌ها را انتخاب کنید برای کودکان ۴ و ۵ ساله ۳ مورد. کودکان ۶ و ۷ ساله ۴ یا ۵ مورد. کودکان بزرگتر از ۷ ساله حداکثر تا ۷ مورد را مشخص کنید. پس از اینکه رفتاری در کودک نهادینه شد، می‌توانید دوباره از این لیست‌ها یکی را وارد لیست اصلی کنید.
تکنیک‌ها
برای تغییر در کودک باید از تکنیک حساسیت زدایی منظم استفاده کنید. مثلاً برای مرتب شدن اتاق کودک،4درصد در مرحله اول از او بخواهید که کتاب‌هایش را سر جای خود بچیند. در مرحله دوم لباس‌ها و در مرحله بعد اسباب‌بازی‌ها و هر کدام از این‌ها قدم‌های اول، وسط و آخر داشته باشد. تکنیک قدم به قدم در مورد دستشویی‌رفتن، ترس از گربه، سوسک، حشرات و مشکل در برقراری ارتباطات اجتماعی و مرتب کردن اتاق بسیار کمک کننده است. هر بار که او تلاشی برای انجام این اولویت‌ها می‌کند او را به اندازه همان تلاش تشویق کنید.
تشویق با اقتصاد ژتونی
برای اینکه کودک به بهترین روش تشویق شود لیست کارهایی را که از او توقع دارید انجام دهد، پشت سر هم بنویسید. سپس برای کودکان زیر ۵ سال جدولی با ۵ خانه، برای ۵ ساله‌ها جدولی با ۱۰ خانه، برای ۶ ساله‌ها با ۱۵ خانه، برای ۷ ساله‌ها با ۲۰ خانه و برای سنین بالاتر با ۳۰ خانه تهیه کنید. برایش توضیح دهید که اگر هر بار از لیست کارهای مورد انتظار شما تعداد زیادی تیک بخورد، مثلاً از ۳ فعالیت ۲ فعالیت، از ۴ فعالیت ۳ فعالیت و از ۵ فعالیت ۳ یا ۴ فعالیت تیک بخورد، به او یک ستاره می‌دهید. اگر تمام خانه‌های جدول پر شود در نهایت برایش یک بستنی به عنوان جایزه بخرید. پس از اینکه این جدول تمام شد بلافاصله جدول بعدی را با همان تعداد خانه و به همان شکل تهیه کنید و بارها و بارها ادامه دهید، تا این رفتار در کودک شکل بگیرد.
تنبیه
همه کتاب‌های تربیت کودک معتقدند که تنبیه در واقع ارائه محرک ناخوشایند و یا حذف یک محرک خوشایند است. دو روش برای ارائه محرک ناخوشایند وجود دارد. یکی از آنها تمرین فعالیتی، یا نشستن روی صندلی تنهایی‌است.
مهم این است که پس از رفتار نادرست کودک از او بخواهید روی صندلی بنشیند و پس از تمام شدن مدت مورد نظر از او بخواهید که بگوید برای چه منظور روی صندلی نشسته است. روش دوم، محرومیت است. در مورد تنبیه و روش های آن در هفته آینده صحبت خواهیم کرد.
