محمد داودبیگی - روزنامه اطلاعات| مردم ایران سالهاست از تنوع برندهای باکیفیت جهانی در خرید خودرو و برخی از لوازم خانگی محروم هستند. قدرت خرید ضعیف هم نکته دیگری است که بخش بزرگی از جامعه ایرانی را آزرده است. با توجه به آمارهای بانک جهانی، درآمد سرانه شهروندان دبی در سال ۲۰۲۲ رقمی در حدود ۴۱ هزار و ۸۰۰ دلار اعلام شد. همین منبع، درآمد سرانه ایرانیها را تقریبا سه هزار و ۵۰۰ دلار اعلام کرد که حاکی از شکاف ۱۲ برابری درآمدی است.
همچنین درآمد سرانه در ترکیه که روزگاری نهچندان دور با درآمد سرانه در ایران برابر بود، در سال۲۰۲۲ به نزدیک دو برابر درآمد سرانه ایرانیان افزایش یافت. کشورهای حاشیه خلیج فارس هم فاصله قابلتوجهی با اقتصاد ایران گرفتهاند. در چنین شرایطی است که شهروندان ایرانی با قرار گرفتن در حداقل درآمد سرانه در قیاس با کشورهای رو بهتوسعه همسایه، در بازار داخلی هم با موانعی چون محدودیت در داشتن محصولات متنوع و باکیفیت جهانی مواجهند.
سودهای میلیاردی
کندی واردات خودرو و تعرفههای سنگین باعث شده دست مردم از خرید خودروهای با کیفیت خارجی کوتاه شود. ترفندهای خودروسازان و متولیان امور باعث شده است که قاطبه مردم نتوانند حتی خودروی چینی بخرند، چنانکه به گفته مهدی طغیانی، نماینده مردم اصفهان در مجلس، قانون واردات خودرو دستدوم در مجلس به تصویب رسید و سال گذشته هفت میلیارد دلار به این موضوع اختصاص یافت اما ارز خودروی مونتاژی، برای مردم بیش از ۱۰۰ هزار تومان محاسبه میشود، در حالی که آن را با نرخ ۳۸ تا ۴۲ هزار تومان دریافت کردهاند.
لندکروز صفر کیلومتر امروز در امارات حدود ۲۳۹ هزار درهم معادل حدود پنج میلیارد تومان است اما در ایران با قیمت ۴۰ میلیارد تومان به فروش میرسد. همچنین قیمت هیوندای اکستر ۲۰۲۳ مخصوص بازار هند ۷۴۰۰ دلار معادل ۸۵۸ میلیون تومان و کمتر از پژو پارس بیکیفیت خودمان است، در حالی که «این کراساوور» کرهای مخصوص بازار هند، بهدلیل قیمت بسیار معقولی که دارد میتوانست یکی از بهترین گزینهها برای مذاکره برای واردات قرار گیرد. تاکنون فکری به حال طبقات متوسط و پایین جامعه نشده است تا همچنان مردم محکوم به مصرف تولیدات بیکیفیت و منقضیشده داخلی باشند.
از سویی با بودجه حدود ۲۰ هزار دلاری، گزینههای باکیفیت و مطمئنی پیشروی خریداران در بازارهای جهانی قرار دارد و متقاضیان میتوانند از فهرست خودروهای ۲۰ هزار دلاری، پرفروشترین خودرو جهان، یعنی تویوتا کرولا ۲۰۲۴ را خریداری کنند؛ در صورتی که خرید خودرو با این بودجه در بازار ایران به یک خودرو مونتاژی چینی محدود میشود که از نظر طراحی، مشخصات فنی و آپشنها اصلا با رقبای همقیمت خود در کشورهای دیگر قابل مقایسه نیست.
قیمت خودرو در آلمان
محمد عسکری، یک شهروند ایرانی مقیم آلمان در گفتگو با اطلاعات میگوید: در آلمان، متوسط حقوق، ۲۵۰۰ یورو و حداقل حقوق ۲۰۰۰ یورو است.
خودروهایی همچون آئودیA۳ به قیمت ۳۶ هزار یورو، بیامو A۱ وX۱ و فولکس گلف هر یک به قیمت ۳۶ هزار یورو ، آئودیA۱ به قیمت ۲۸ هزار یورو، تویوتا یاریس ۲۵ هزار یورو و فورد فیستا ۲۴ هزار یورو است. آئودی A۱ ۳۰ هزار یورو، بیامو ۲۱۶ نزدیک ۳۰ هزار یورو، فولکس واگن T-Rok حدود ۲۵ هزار یورو و فولکس گلف ویکی پدیا ۲۲ هزار یورو است.
این شهروند ساکن شهر «برمن» آلمان خاطرنشان میکند: در مجموع، خودروهای میانرده از هر برندی از ۲۰ هزار تا ۳۵ هزار یورو قیمت دارد، یعنی کسی که حداقل حقوق را میگیرد باید ۱۰ ماه و کسی که حقوق متوسطی دارد باید ۹ ماه حقوق خود را صرف خرید خودروی ۲۲ هزار یورویی کند.
حتی پیکاپ برقی فورد آمریکایی را که برای مدل پایه XL آن، رقمی برابر با ۳۹ هزار و ۹۷۴ دلار تعیین شده و آرزوی بعضی از جوانان آلمانی است، میتوان با حقوق یکسال خرید ولی در ایران یک حقوقبگیر باید سه تا چهار سال حقوق خود را برای جدیدترین محصولات ایرانخودرو و سایپا اختصاص دهد که اغلب ارتقا یافته پلتفرم پژو ۴۰۵ و پراید هستند.
جالب این که در اروپا به خصوص آلمان، وقتی کیلومتر خودرو به حدود ۱۷۰-۱۶۰ هزار کیلومتر میرسد دیگر آن خودرو ارزش خرید و فروش ندارد، زیرا عمر مفیدش تمام شده است اما در ایران برعکس است، آن وقت مسئولان از مصرف بالای سوخت و انرژی گلایه میکنند.
عسکری میافزاید: زمانی که من در ایران بودم، خودروی کیا سراتوی صفر کیلومتر تولید سایپا را به قیمت ۱۰۳ میلیون تومان خریدم و دو سال بعد ۴۰۰ میلیون تومان فروختم، حالا همان مدل خودرو در ایران یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان خرید و فروش میشود. این روند جای تأسف دارد که یک خودرو در آستانه پایان عمر مفیدش، ۱۰ برابر قیمت پیدا کرده است، در حالی که در اروپا چنین خودرویی دیگر خریدار ندارد و ناگزیر باید اسقاط و ذوب شود.
قیمت بالا، قدرت خرید پایین
در بحبوحه محدودیت تنوع محصولات باکیفیت در بازار ایران، نرخ بالای محصولات در مقابل قدرت خرید پایین مردم نیز قابلتأمل است.
مقایسه قدرت خرید یک کارگر ایرانی با یک حداقلبگیر در آلمان و این که یک کارگر یا کارمند با حداقل حقوق در آلمان، چه تعداد وسایل خانگی میتواند بخرد هم قابلتوجه است.
به گفته عسکری، یک کارگر با حداقل حقوق و ۱۶۰ ساعت کار در ماه، در هر ساعت، ۱۲ یورو و ۴۱ سنت حقوق میگیرد؛ به عبارتی، کمترین حقوق یک کارگر در آلمان پس از کسر مالیات، کمی بیش از ۱۸۰۰ یورو میشود. به سراغ بازار لوازم خانگی این کشور می رویم تا قدرت خرید حداقلبگیران آن را بررسی کنیم.
یک دستگاه یخچال مرغوب «بکو» ۳۸۰ یورو، یک دستگاه لباسشویی «بوش» ۴۸۰ یورو، یک دستگاه ماشین ظرفشویی «زیمنس » ۵۰۰ یورو، یک دستگاه مایکروفر «ال جی» ۱۲۰ یورو، یک دستگاه جاروبرقی «زیمنس» ۱۲۰ یورو و یک دستگاه تلویزیون «Hisense» ۵۵ اینچی ۵۰۰ یورو به فروش میرسد.
به گفته این شهروند ساکن در آلمان، یک حداقلبگیر ساکن در این کشور میتواند با یک ماه حقوق خود یک دستگاه یخچال مرغوب، لباسشویی، ظرفشویی و یک دستگاه تلویزیون بخرد. این در حالی است که یک حداقلبگیر در ایران برای خرید این لوازم که اغلب فاقد کیفیت و استاندارد کافی هم هستند باید چند ماه حقوق خود را صرف کند.
یک شهروند هلندی هم در گفتگو با اطلاعات میگوید: در هلند، قیمت کالاها تقریبا مشابه آلمان است. حداقل حقوق برای کار غیرتخصصی، ساعتی ۱۳.۶۸ یورو است و یک کارمند با ۴۰ ساعت کار در هفته، حداقل ۲۳۰۰ یورو میگیرد. اینجا هزینه خرید وسایل و لوازم، پایین اما هزینه خدمات، تعمیرات، اجاره و حمل و نقل و البته مالیات بالاست.
هر فرد بالای ۱۸ سال موظف است ماهانه ۱۷۰ یورو برای بیمه سلامت خود بپردازد. قیمت خودرو به گونهای است که یک کارمند میتواند با اختصاص ۱۳ ماه حقوق خود، یک بیامو ۲۱۶d یا آئودی A۱ و با اختصاص ۱۱ ماه حقوق خود یک فولکس واگن T-Roc و با ۱۰ ماه حقوقش یک فولکس Neuer بخرد.
مردم ایران در حالی باید چند برابر یک شهروند خارجی، درآمد خود را صرف خرید خودروهای داخلی کنند که خودروسازان وطنی مدعی هستند ماهانه صدها میلیاردها تومان متحمل زیان میشوند؛ تولید برای افزایش زیان انباشته!