زمان طلایی درمان این بیماری را جدی بگیرید!

مینا حیدری خبرنگار اطلاعات نوشت: سکته مغزی دومین علت مرگ ‌و میر و سومین علت ناتوانی در میان بیماران است. نکته مهم اینجاست که ۸۰ درصد سکته‌های مغزی قابل پیشگیری هستند اما با این‌حال یکی از عارضه‌هایی است که وقوع آن به میزان زیادی به شرایط و سبک زندگیمان بستگی دارد. در نتیجه می‌توان از طریق شناخت علت سکته مغزی، تا حدود زیادی از بروز آن جلوگیری کرد.

دکتر کیوان مستوفی، متخصص جراحی مغز و اعصاب بیش از 28 سال است که در این حیطه فعالیت می‌کند. 

او دوره پزشکی عمومی‌اش را در ایران و دوره تخصصی جراحی را در دانشگاه لیل در فرانسه گذرانده و در پاریس نیز مدرک فوق‌تخصص خونریزی مغزی و جراحی جمجمه را اخذ کرده است. آخرین تخصصش را در زمینه کالبدشناسی در سال 2010 کسب کرده، در هانوفر نزد پروفسور سمیعی در بیمارستان ایشان، جراحی قاعده جمجمه را فرا گرفته و پس از گذشت چندسال به فرانسه بازگشته و هم‌اکنون رئیس انجمن علوم اعصاب در فرانسه است.
 
علل بروز خونریزی مغزی

دکتر کیوان مستوفی درباره علل بروز سکته مغزی و انواع آن می‌گوید: سكته‌های مغزی بر اثر اختلال در عروق مغزی ایجاد شده و به دو نوع سكته‌ «ایسكمیك» یا گرفتگی و انسداد عروق مغزی و سكته‌های خونریزی‌دهنده بر اثر پارگی عروق مغزی تقسیم می‌شوند. 

سکته‌ مغزی خونریزی‌دهنده معمولا به دلیل پاره شدن یک رگ در مغز رخ می‌دهد که این امر می‌تواند علت متفاوتی مانند ناهنجاری مغزی دیواره مغزداشته باشد. گاهی به دلیل فشار خون یا عوامل دیگر، دیواره رگ‌ها نازک  و سبب بروز سکته مغزی می‌شوند.

 دلیل دیگر سکته مغزی، ناشی از ایسکمی یا نرسیدن خون است. گاهی لخته خونی در مغز یا رگ‌های گردن به وجود می‌آید که مانع رسیدن خون به مغز می‌شود. 

برخی سکته‌های مغزی می‌تواند گذرا باشد. رگ مانند لوله‌ای است که اگر چند لحظه بسته ‌شود نشانه‌های خفیفی ایجاد می‌کند. گاهی رگ قبل از این که عارضه‌های دائمی برجای بگذارد سریعا باز می‌شود و سکته ناشی از آن، خفیف یا گذراست. 

دلایل سکته مغزی

دکتر مستوفی درباره علل بروز سکته مغزی می‌گوید: در برخی موارد، سکته خونریزی‌دهنده ناشی از فشار خون، مصرف مواد مخدر سنگین مانند هروئین یا حتی استفاده از دخانیات است. 

این عوامل باعث ضخیم شدن دیواره‌های رگ و ناهنجاری یا آنوریسم (رگ‌برآمدگی) می‌شوند.

 آنوریسم به شکل بادکنکی در دیواره سرخرگ قرار دارد  که با هر ضربه قلب یا سیستول (فرآیند انقباض قلب) این بادکنک بزرگ می‌شود و اگر پاره ‌شود باعث خونریزی مغزی می‌شود. 

سکته‌های ناشی از عدم رسیدن خون، معمولا به دلیل چربی خون، دیابت و... اتفاق می‌افتند. این بیماری‌ها سبب بروز لخته در خون و در نتیجه مانع عبور خون در رگ‌ها می‌شوند که وقتی رگ کاملا بسته شود خونریزی مغزی ایجاد می‌شود.

 علت اصلی سکته‌های مغزی خونریزی‌کننده، بیماری فشار خون است و در سنین 60 سال به بالا فشارخون علت اول سکته مغزی است. 
این متخصص مغز و اعصاب می‌افزاید: معمولا نشانه‌های سکته مغزی خیلی وسیعند و نشانه‌های مختلف با توجه به رگی که بیمار درگیر آن است بروز پیدا می‌کنند. 

مثلا اگر بیمار در ناحیه سرخرگ مهره‌ای (شریان ورتبرال) که در قسمت پشت سر است سکته کند نشانه‌هایی مانند سرگیجه‌های گذرا و عدم تعادل گذرا ایجاد می‌شود .

 اگر درگیری در قسمت سرخرگ‌های جلویی سر باشد بیمار نمی‌تواند به خوبی کلمات را ادا یا پیدا کند تا بتواند سخن بگوید. گاهی اوقات لکنت زبان گذرا و گاهی سردردهای ناگهانی می‌تواند بروز کند. 

او درباره بروز سکته مغزی در میان زنان و مردان می‌گوید: سکته مغزی پس از 60 سالگی در میان مردان بیشتر اتفاق می‌افتد .

 در این بازه سنی، حدود 52 درصد سکته‌های مغزی در مردان و 48 درصد در زنان اتفاق می افتد. 

عوارض سکته مغزی

دکتر مستوفی درباره عوارض رایج در سکته مغزی و اتفاقات پس از آن می‌گوید: سکته مغزی می‌تواند همی‌پلژی (Hemiplegie) به معنی فلج کامل دست، پا و صورت یا تنه در یک سمت بدن مثلا سمت راست بدهد یا باعث اختلالات دید و بینایی و مشکلات زبانی در صحبت کردن شود. گاهی بیمار دچار لکنت می‌شود و کلمات را فراموش می‌کند یا نمی‌تواند جمله بسازد و گاهی می‌تواند جمله بسازد اما متوجه معنای آن نیست. در این شرایط بخش حسی و دریافتی تکلم دچار مشکل می‌شود. سردردها نیز پس از سکته مغزی شایع هستند.

او درباره قابل درمان بودن عارضه‌های پس از سکته مغزی می‌گوید: متأسفانه مغز و دستگاه عصبی، اندام‌هایی هستند که به سختی ترمیم می‌شوند یا حتی ترمیم نمی‌شوند. 

در صورتی كه بیمار بلافاصله و در مدت سه ساعت پس از بروز سكته‌های مغزی به مراكز درمانی ارجاع داده شود، از طریق تزریق آمپول‌های ویژه و باز شدن لخته می‌توان از عوارض درازمدت سكته مغزی پیشگیری كرد. 

در اروپا بخش ویژه‌ای برای اورژانس سکته مغزی وجود دارد و شماره تلفنی به این بیماری اختصاص داده شده تا افراد با آن تماس بگیرند و بیمارشان را هرچه سریع‌تر به مراکز درمانی تخصصی برسانند و درمان آن‌ها در ساعات طلایی صورت بگیرد و آسیب‌ها را کاهش دهند. 

اگر بیماران پس از 6 ساعت به بیمارستان برسند در این زمان، یاخته‌های مغزی و نورون‌ها می‌میرند و دیگر قابل بازگشت نیستند. حدود 10 یا 15 سال است که مفهومی در علوم اعصاب مطرح شده است با عنوان «نوروپلاستیسیته» و این مفهوم بیانگر آن است که وقتی یاخته‌های مغزی از بین می‌روند مغز این توانایی را دارد که با بخش‌های دیگر بتواند فعالیت آن بخش را پوشش دهد اما یاخته‌هایی که از بین رفته‌اند دیگر قابل بازگشت نیستند. 

علل سکته مغزی در کودکان

دکتر مستوفی درباره بروز سکته مغزی در کودکان بیان می‌کند: سکته مغزی به دلیل ناهنجاری‌های مغزی در کودکان اتفاق می‌افتد که یکی از این ناهنجاری‌ها آنوریسم است. در این ناهنجاری‌ها دیواره سرخرگ‌های مغزی به علل گوناگون مانند بیماری‌های «کلاژن» یا بیماری‌ «مایو مایو» که به نام کاشف ژاپنی‌اش نام‌گذاری شده است دچار مشکل می‌شود. در این شرایط دیواره سرخرگ طبیعی نیست و با هر ضربان قلب قطورتر می‌شود و بعد پاره خواهد شد. یکی دیگر از علل بروز سکته مغزی در کودکان، ناهنجاری‌های سرخرگی سیاهرگی است. 

در بدن، ارتباط سرخرگ و سیاهرگ از طریق مویرگ‌ها صورت می‌گیرد ولی گاهی در زمان جنینی این مویرگ‌ها تشکیل نشده‌ و به همین جهت سرخرگ و سیاهرگ با هم به صورت مستقیم ارتباط دارند و خون در سرخرگ‌ها مانند رودخانه جریان دارد و سرعت آن زیاد است و در سیاهرگ، سرعت کمتر می‌شود. 

مویرگ‌ها مسئول تنظیم این سرعت هستند و چون در کودکانی که دچار ناهنجاری هستند، مویرگ‌ وجود ندارد این سرعت زیاد خون سبب بروز سکته مغزی می‌شود. 

راهکارهای پیشگیری از سکته مغزی

دکتر مستوفی درباره راهکارهای پیشگیری از سکته مغزی می‌گوید: عواملی که مربوط به بیماری‌های قلبی و آریتمی است معمولا 30 درصد از سکته‌های مغزی را سبب می‌شوند. 20 درصد افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند به دیابت مبتلا هستند و چاقی، فشار خون، چربی خون، مصرف مخدرها، دخانیات و ناهنجاری‌هایی مانند آنوریسم که گاهی قابل مشاهده نیستند و کشف نمی‌شوند و معمولا بر اثر استفاده از دخانیات یا فشار خون بروز می‌کنند نیز سبب سکته مغزی می‌شوند. پیروی از یک رژیم غذایی مناسب، پیشگیری از چاقی و عدم مصرف دخانیات و مشروبات الکلی و داشتن یک فعالیت بدنی مداوم و هرروزه باعث کاهش سکته مغزی می‌شود. 

او می‌افزاید: برحسب نوع مشکل بیمار، استفاده از خدماتی مانند کار درمانی، ورزدرمانی (فیزیوتراپی)، گفتار درمانی و شنوایی‌درمانی می‌تواند در روند بهبود او بسیار کمک‌کننده باشند. با تحریک یاخته‌های مغز، سایر بخش‌های مغز زودتر به کار خواهد افتاد و بیمار زودتر به زندگی عادی باز خواهد گشت. 

دکتر مستوفی درباره نحوه مصرف داروهای بیماران سکته مغزی و تداخلات دارویی می‌گوید: داروهای کمی هستند که باهم تداخل داشته باشند و تداخل معمولا زمانی رخ می‌دهد که داروی اول، کارکرد داروی دوم را تشدید کند. در زمینه داروهای ضدانعقاد باید احتیاط کرد، البته بسیار نادر است که دو دارو تأثیر این چنینی روی هم داشته باشند و من در این 28 سال چنین موردی را ندیده‌ام. در بیماران سکته مغزی باید به موضوع انعقاد خون بسیار توجه کرد، اگر سکته مغزی ناشی از خونریزی مغزی باشد باید انعقاد را زیاد کنیم و اگر سکته مغزی ناشی از لخته باشد باید انعقاد خون را کم کنیم.