روستایی که مروارید فرهنگی یزد نام گرفت

بهناز عسکری خبرنگار اطلاعات نوشت: عظمت یک روستا تنها به داشتن زیرساخت‌های اقتصادی نیست بلکه به داشتن روحیه و زیرساخت‌های فرهنگی است که آینده روستا را تضمین می‌کند. با توجه به این که بخش قابل‌‌توجهی از جمعیت کشور در روستاها سکونت دارند، ظرفیت پذیرش فرهنگ کتابخوانی در مناطق روستایی بسیار زیاد است و باید در این زمینه تلاش‌های بیشتری انجام شود. 

 از آنجایی که کتاب، دریچه‌ای رو به جهان آگاهی است، هر سال طی برگزاری جشنواره‌های مختلف ازجمله «روستاها و عشایر دوستدار کتاب» و «روستای دوستدار کتاب»، روستاهای دوستدار کتاب انتخاب و معرفی می‌شوند تا انگیزه بیشتری برای سایر روستاییان ایجاد شود و در این مسیر گام‌های استوارتری بردارند. 

روستایی که با کتاب انس دارد

روستای عزآباد رستاق از توابع بخش مرکزی شهرستان اشکذر استان یزد، به دلیل نوآوری‌های مردمی در ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی به عنوان روستای دوستدار کتاب ایران در سال ۱۴۰۲ انتخاب شده است. عزآباد، سرزمین سادات و کتاب، یکی از قدیمی‌ترین آبادی‌هایی است که در دهستان رستاق قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۳۰۸ نفر (۸۲ خانوار) بوده ‌است.

یکی از نسخه‌های خطی قرآن موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، نسخه‌ای نفیس از قرآن مجید است که به مسجد خواجه علی عزآباد تعلق دارد. اولین و قدیمی‌ترین متن مستقل درباره تاریخ و جغرافیای یزد و شهرهای اطراف آن به نام «جامع الخیرات»، اثر سید رکن‌الدین و سید شمس‌الدین حدود 50 سال پیش در عزآباد پیدا شده است. 

این کتاب، متن وقف‌نامه دانشمند و خیر بی‌نظیر یزدی، سید رکن‌الدین محمد و پسرش سید شمس‌الدین است که در سال‌های ۷۳۲ و ۷۳۳ هجری نوشته شده است.

دریایی از کتاب‌های خوانده شده

احسان عابدی، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد در گفتگو با خبرنگار اطلاعات می‌گوید: در راستای توجه به کتاب و سنت حسنه کتاب‌خوانی و افزایش میزان مطالعه، معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مشارکت سازمان‎ها و نهادهای همکار و ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی در سراسر کشور، با محوریت اداره کل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی، دهمین دوره جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب را در سراسر کشور برگزار می‌کند. 

 هدف این جشنواره‌ها حمایت از اقدام‌های انجام‌شده در روستاها و پشتیبانی از پیشنهادهای ابتکاری در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی و معرفی فعالیت‌های فرهنگی و ترویجی مرتبط با کتاب‌خوانی است که با مشارکت مردم و دستگاه‌های فعال در روستا انجام شده یا اجرای آن برای سال آینده پیش‌بینی شده وتلاش برای تأمین بودجه‌های لازم برای گسترش فعالیت‌های مربوط به کتاب و کتاب‌خوانی در روستاها و توجه دادن مردم و نهادهای روستایی به اهمیت کتاب و فرهنگی‌تر شدن فضای روستاها و نیز پر کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان روستایی با کتاب از دیگر اهداف این جشنواره است.

وی ادامه می‌دهد: این جشنواره به منظور تحقق اهدافی چون عدالت فرهنگی و توزیعی، تمرکززدایی در مسیر ارتقای فرهنگی جامعه روستایی و عشایری، همسوسازی و ایجاد وحدت رویه در برنامه‌ریزی کتاب‌خوانی نهادهای مسئول در این حوزه، احیای هویت روستایی و عشایری و سرعت بخشیدن به نهضت توانمندسازی فرهنگی روستاییان و عشایر، شناسایی ایده‌ها ی مرتبط با ترویج کتاب و کتاب‌خوانی و حمایت از اجرای آن‌ها، برقراری ارتباط بین اهالی قلم و کودکان و نوجوانان روستاها و عشایر، بالا بردن اعتماد به نفس کودکان و نوجوانان روستایی با شرکت آنان در بحث‌های گروهی، کمک به تأسیس و تقویت کتابخانه‌های کوچک کلاسی، مهدکودکی، کانونی، محله‌ای، مسجدی و... برگزار می‌شود. 

برای شرکت در این جشنواره، فرم‌ها و برنامه‌های پیشنهادی روستاها باید به مهر و امضای دهیار، رئیس شورای اسلامی روستا، مسئول کتابخانه (کتابخانه مساجد و عمومی) یا متولی طرح‌های کتابخوانی برسد. فعالیت‌ها، مستندات (فیلم، عکس، گزارش، تقدیرنامه فعالیت‌های شاخص و ابتکاری)، فرم‌ها و برنامه‌های پیشنهادی جوامع عشایری باید به امضای دهیار باشد و در همه برنامه‌ها اعم از اجراشده یا پیش‌بینی‌شده، اهداف، شیوه اجرای نهادهای مشارکت‌کننده و نحوه تأمین بودجه باید مشخص و اعلام شود. 

در ارزیابی برنامه‌های ارسالی، 70 درصد امتیازدهی براساس فعالیت‌های صورت‌گرفته در روستای مربوطه و در بازه 1 بهمن ماه 1402 لغایت 31 خرداد ماه 1403 است و  30 درصد ناظر بر ایده‌ها و طرح‌هایی که در آینده و با حمایت‌های مردمی و دولتی اجرا خواهد شد. 

وی ضمن تشریح اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی در جامعه امروزی و نقش مطالعه در روشنگری نسل جوان، از جوانان می‌خواهد برای بهره‌مندی از عمق مطالب، مطالعه کتاب را در برنامه روزانه خود قرار دهند. 

عابدی تأکید می‌کند: هرچند شبکه‌های مجازی امروزه مورد اقبال جامعه واقع شده است ولی هیچ چیز نمی‌تواند جای کتاب و مطالعه را بگیرد و در این راستا نقش کتاب همواره باید مورد توجه آحاد جامعه باشد.

جشن کتاب‌خوانی 

محمدمحسن رفيعي، مديركل كتابخانه‌هاي عمومي استان يزد، با بیان این که اقدامات خودجوش روستاییان برای فعالیت فرهنگی چشمگیر است، می‌افزاید: سهم اقدامات مردمی در حوزه فرهنگ را نباید نادیده بگیریم و این جشنواره‌ها می‌تواند اهمیت این موضوع را اثبات کند. در دولت سیزدهم فعالیت‌های این جشنواره به شکل محسوسی به صورت مردمی پیش رفته و در روستاهای برگزیده، اقدامات قابل‌توجهی درباره کتاب‌خوانی صورت گرفته است. در این دوره شهرداری و دهیاری، سازمان امور عشایری، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد نیز از جمله نهادهایی بودند که به صورت مستقیم با ما همکاری کردند.

وی می‎گوید: پیش از این وقتی فراخوان عمومی منتشر می‌کردیم، هر فعال فرهنگی در روستا اگر حتی کار فرهنگی کوچکی انجام می‌داد خودش را نماینده روستا معرفی می‌کرد. البته این کار بسیار ارزشمند است، چون این فرد مروج کتاب‌خوانی است اما یک روستا با یک کار فردی، دوستدار کتاب تلقی نمی‌شود. این سامانه با معیارها و شاخصه‌های معینی راه‌اندازی شده و لازم است روستای دوستدار کتاب همه این شاخصه‌ها را داشته باشد.

جایی که قصه ها به واقعیت پیوست 

راضیه رنجبر جمال‌آبادی، مسئول کتابخانه با بیان این که کتابخانه باقرالعلوم (ع) عزآباد در سال ۱۳۷۹ به صورت وقفی با زیربنای ۳۵۰ متر، در ۲۰ کیلومتری اشکذر تأسیس شده است می‌گوید: روستا تقریبا ۱۵۰ نفر جمعیت ثابت و تا یک هزار نفر جمعیت شناور دارد که اکثرا فرهنگی و اهل مطالعه هستند و همواره در اجرای برنامه‌های فرهنگی کتابخانه مشارکت دارند. 

کتابخانه دارای ۳۰۰ عضو است که ۱۲۰ نفر آن‌ها بانوان و آقایان و حدود ۱۸۰ نفر کودکان هستند. چون بیشترین اعضای کتابخانه، کودکان و مادرانشان هستند سعی کردیم یک سالن را به کودکان اختصاص دهیم و فعالیت های بخش کودک را افزایش دهیم، همچنین وسایل بازی و بازی‌های فکری برای بچه‌ها فراهم آورده‌ایم تا مشوقی برای جذب بیشتر مخاطبان کودک باشد. در حال حاضر کتابخانه دارای ۱۱ هزار جلد کتاب است که دوهزار نسخه آن به پایگاه کودک تعلق دارد.

او می‌افزاید: در مدتی که در نهاد مشغول به کار شدم همه سعی و تلاشم بر این بوده که کتابخانه را پویا و فعال نگه دارم. با توجه به این که روستاهای همجوار کتابخانه ندارند، گاهی به روستای همجوار مراجعه و تمام برنامه‌هایی را که در کتابخانه اجرا می‌کنیم - از جمله قصه‌گویی، معرفی کتاب و بلندخوانی و جمع‌خوانی کتاب، تهیه کاردستی و نشست کتاب‌خوان، نقاشی و رنگ‌آمیزی ، بازی و سرگرمی و... - برای کودکان آن روستا هم انجام می‌دادیم. همچنین همجواری ما با آموزشگاه متوسطه دخترانه برکت هم باعث شد بتوانیم نشست‌های کتاب‌خوان مدرسه‌ای و کتابخانه‌ای برگزار کنیم. جلسات حافظ‌خوانی، شاهنامه‎خوانی، قصه‌گویی و شرح و احوال قدیم هم در کتابخانه برگزار کرده ایم.

رنجبر جمال‌آبادی با بیان این که اعضا و سایر علاقه‌مندان به کتاب و کتاب‌خوانی، بزرگ‌ترین سرمایه کتابخانه هستند تأکید می‌کند: ما کتابداران برای خدمات‌رسانی به آن‌ها هرکاری از دستمان برآید انجام خواهیم داد. تلاش می‌کنیم در کنار به امانت دادن کتاب، برای همه گروه‌های سنی و تحصیلی، برنامه‌ها و فعالیت‌های مفید ارائه دهیم. از اهالی محترم روستاها سپاسگزارم که با ما همکاری داشتند تا بتوانیم در سال 1395 مقام برگزیده استانی و اکنون در جشنواره دوستدار کتاب، عنوان روستای دوستدار کتاب را به دست بیاوریم.

وی می‌افزاید: از مسئولان محترم درخواست دارم در صورت امکان، برای تأمین هزینه بازسازی کتابخانه و ورودی آن، ایجاد محیطی شادتر برای کودکان و کمبودهایی که کتابخانه دارد همکاری لازم را با ما انجام دهند.

شرکت در جشنواره

متقاضیان شرکت در جشنواره رویدادهای کتاب‌خوانی (مسئولین طرح‌های کتاب‌خوانی در روستاها) باید با همراهی و مشارکت کارشناسان استانی نسبت به بارگذاری اطلاعات (طرح‌ها و فعالیت‌های کتاب‌خوانی) طی دو مرحله به شرح ذیل اقدام نمایند.

مرحله اول: با ورود به سامانه ترویج کتاب‌خوانی به آدرس tarvijeketab.ir بر روی آیکون روستاها و عشایر دوستدار کتاب روی گزینه ثبت‌نام و ارسال اثر کلیک کرده و نسبت به ایجاد حساب کاربری و بارگذاری اطلاعات اولیه و شخصی خود اقدام نموده و رمز عبور خود را از طریق پیامک دریافت نمایند.

مرحله دوم: با ورود مجدد به سامانه ترویج کتاب‌خوانی، کد کاربری و رمز عبور خود را وارد کرده و در شاخه خدمات، فرم جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب را تکمیل و اطلاعات لازم را بارگذاری و ذخیره نمایند.

علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به پایگاه الکترونیکی اداره کل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی به نشانی www.majame.farhang.gov.ir مراجعه کنند.