نبود تعهد رسمی، نداشتن پشتوانه قانونی، آسیب های روحی پس از جدایی، و بی ثباتی احساسی، تنها بخشی از پیامدهای نگران کننده ازدواج سفید است. برای درک بهتر رابطه ازدواج سفید و تصمیم گیری آگاهانه، مراجعه به مشاوران متخصص در حوزه خانواده، مانند مرکز مشاوره خانواده آویژه، توصیه می شود. آیا ازدواج سفید در ایران قانونی است؟ خیر. ازدواج سفید از نظر قوانین ایران غیرقانونی و از نظر شرعی حرام است. چنین رابطه‌ای می‌تواند باعث پیگرد قانونی شود و هیچ‌گونه حمایت حقوقی برای طرفین ایجاد نمی‌کند.

به عنوان مشاور خانواده، در سال های اخیر با پدیده ای به نام «ازدواج سفید» بیش از پیش مواجه شده ام. ازدواج سفید یا همان همباشی در ایران پدیده ای نوظهور است که ریشه در سبک زندگی های غربی دارد.

ما در مرکز مشاوره قبل از ازدواج آویژه در تلاشیم تا بدون سوگیری به تشریح حقایق ازدواج سفید بپردازیم. ازدواج سفید نه تنها چالش های روانشناختی و فرهنگی فراوانی را به دنبال داشته، بلکه نگرانی هایی در زمینه حقوقی و اجتماعی نیز ایجاد کرده است.

در این مقاله تلاش کرده ایم با نگاهی تخصصی و مشاوره محور، به پرسش هایی مانند «ازدواج سفید چیست؟»، «فواید و معایب ازدواج سفید چیست؟»، «حکم ازدواج سفید در ایران چیست؟» و «علت گسترش ازدواج سفید» پاسخ دهیم. از طرفی به بررسی ازدواج سفید از دیدگاه روانشناسی می پردازیم.

 ازدواج سفید چیست؟

ازدواج سفید اصطلاحی است که در سال های اخیر در ایران رواج یافته و به زندگی مشترک زن و مرد بدون ثبت قانونی و شرعی ازدواج گفته می شود.

در زبان فارسی، ازدواج سفید گاهی با واژه «همباشی» نیز شناخته می شود.

نکته مهم این است که اصطلاح «ازدواج سفید» برخلاف ظاهرش، نه معنای ازدواج رسمی دارد و نه ارتباطی با رنگ سفید که معمولاً به عنوان نماد صلح در نظر گرفته می‌شود. حتی در زبان های اروپایی، ازدواج سفید با واژه ای به معنای ازدواج بدون رابطه جنسی مطرح می شود، در حالی که در ایران، مفهوم کاملا متفاوتی پیدا کرده است.

ازدواج سفید همان رابطه پایدار یا موقت بین دو نفر است که زیر یک سقف زندگی می کنند، با هم در ارتباط عاطفی و جنسی هستند. اما در ازدواج سفید، ثبت قانونی، عقد شرعی و مراسم سنتی ازدواج وجود ندارد.

معایب ازدواج سفید

از دیدگاه ما مشاوران خانواده آویژه، آنچه نگران کننده است، معایب ازدواج سفید است. معایب ازدواج سفید، پیامدهای روانی، اجتماعی و حقوقی آن را جدی تر می کند. مهم ترین آسیب های ناشی از ازدواج سفید عبارتند از:

• نبود تعهد رسمی:

در ازدواج سفید نبود سند قانونی باعث احساس نا امنی و بی ثباتی در رابطه می شود.

•  فشار اجتماعی و طرد شدن:

بسیاری از خانواده ها، ازدواج سفید را نمی پذیرند و دختر یا پسر را از حمایت خود محروم می کنند. نمونه ای از این فشار ها را می توان در مواردی دید که خانواده ها فرد را مجبور به قطع رابطه ازدواج سفید می کنند و این موضوع موجب بروز مشکلات روانی مانند افسردگی می شود.

•  آسیب های روحی بعد از جدایی:

وقتی در ازدواج سفید، رابطه بدون هیچ تعهد رسمی تمام می شود، طرفین به ویژه زنان ممکن است آسیب عاطفی شدید ببینند. تجربه هایی وجود دارد که افراد پس از جدایی دچار احساس بی ارزشی و عدم اعتماد به نفس شده اند، چرا که ازدواج سفید فاقد تعهد و امنیت بوده است.

•  فقدان حمایت قانونی برای زن و فرزند:

اگر فرزندی از رابطه ازدواج سفید به دنیا بیاید، مسئله هویت، سرپرستی و ارث برای او مبهم خواهد بود. این مسئله می تواند باعث شود فرزند از حقوق اولیه مانند شناسنامه یا حقوق مالی محروم شود، که در آینده مشکلات عدیده ای به همراه دارد.

•  پیگرد قانونی:

از آنجایی که ازدواج سفید از نظر قانون ایران جرم محسوب می شود، خطر دستگیری یا گزارش به مراجع قضایی وجود دارد.

• سوء استفاده عاطفی یا جنسی:

در ازدواج سفید، نبود چهارچوب قانونی باعث می شود یکی از طرفین هر زمان بتواند رابطه را بدون تعهد رها کند.

مزایای ازدواج سفید

افرادی که درخواست ازدواج سفید می کنند، دلایلی دارند که به نظرشان منطقی است. باید در نظر داشته باشید که مزایای ازدواج سفید ارزش تحمل تبعات آن را ندارد. به هر حال از جمله مهم ترین فواید ازدواج سفید که توسط جوانان مطرح می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  شناخت بهتر پیش از ازدواج رسمی: بسیاری معتقدند زندگی بدون عقد رسمی می تواند فرصتی برای شناخت واقعی طرف مقابل باشد.
•  فرار از هزینه های ازدواج: تشریفات سنگین ازدواج سنتی، فشارهای مالی و انتظارات اجتماعی یکی از دلایل محبوبیت ازدواج سفید است.
•  آزادی بیشتر فردی: برخی افراد ازدواج سفید را راهی برای حفظ استقلال شخصی و فرار از تعهدات سنتی می دانند.
•  مقابله با فشارهای اجتماعی و خانوادگی: جوانانی که احساس می کنند آمادگی ازدواج رسمی را ندارند، ازدواج سفید را انتخاب می کنند تا به نیازهای عاطفی و نیازهای جسمی خود پاسخ دهند.

علت گسترش ازدواج سفید در ایران

پرسش مهم دیگر این است که علت گسترش ازدواج سفید در ایران چیست؟ چرا در جامعه ای با ساختار سنتی و مذهبی، ازدواج سفید تا این حد رواج یافته است؟

در مجموع، عوامل زیر دست به دست هم داده اند تا «ازدواج سفید» به عنوان یک گزینه جدید در بین جوانان ایران مطرح شود. هرچند ازدواج سفید با چالش ها و پیامدهای قابل توجهی همراه است، شناخت دقیق آن و بررسی ابعاد مختلف آن برای تصمیم گیری بهتر، ضروری است.

تحلیل ها و مشاهدات مشاوران ما در مرکز مشاوره روانشناسی آویژه نشان می دهد عوامل زیر در این روند مؤثر بوده اند:

۱. تحولات فرهنگی و نسلی

جوانان امروز، خواسته های متفاوتی نسبت به نسل گذشته دارند. برای مثال آنان به دنبال استقلال، انتخاب آزادانه شریک زندگی و کاهش فشار های خانوادگی هستند.

تغییر ارزش ها، نگاه مدرن به روابط و افزایش نقش فردگرایی باعث شده جوانان بیشتر به زندگی بدون محدودیت و تعهد رسمی فکر کنند.

۲. دشواری های اقتصادی

هزینه های بالای ازدواج، مسکن، مراسم، جهیزیه و مهریه فشار زیادی بر جوانان وارد می کند. این هزینه ها اغلب به حدی است که بسیاری از افراد توانایی برگزاری ازدواج رسمی را ندارند.

در نتیجه، راه حل های جایگزین مثل زندگی مشترک بدون ثبت رسمی، همباشی یا همان ازدواج سفید، برای آن ها کاربردی به نظر می رسد.

۳. افزایش مهاجرت به شهرهای بزرگ

بسیاری از جوانان شهرستانی پس از مهاجرت به شهر های بزرگ، با سبک زندگی جدید و فرهنگ های متنوع روبرو می شوند. این تغییر محیط باعث دگرگونی در نگرش و ارزش های فردی و اجتماعی آن ها می شود و گاهی فاصله گرفتن از سنت ها را به همراه دارد.

۴. ضعف در آموزش مهارت های زندگی

نبود آموزش های کاربردی درباره روابط عاطفی، مهارت های ارتباطی، ازدواج، مسئولیت پذیری و تفاهم در مدارس و دانشگاه ها باعث شده بسیاری از جوانان فقط بعد ظاهری رابطه را ببینند و آمادگی لازم برای ازدواج رسمی و تعهداتش را نداشته باشند. بنابراین به سمت ازدواج سفید می روند.

۵. تأثیر رسانه و شبکه های اجتماعی

شبکه های اجتماعی با ترویج سبک زندگی آزاد و بی قید، گاهی الگویی غیر واقعی و ایده آل شده از خوشبختی در روابط بدون ازدواج رسمی را تبلیغ می کنند.

• این تبلیغات اغلب به جوانان این تصور را می دهد که می توانند بدون تعهد رسمی، زندگی عاطفی موفق و آرامی داشته باشند.

۶. افزایش نگرانی از شکست ازدواج های رسمی

بسیاری از جوانان شاهد طلاق و مشکلات خانوادگی اطرافیان خود هستند. این تجربه ها باعث ترس از ازدواج رسمی و تعهد طولانی مدت شده است.

• ازدواج سفید به عنوان راهی برای جلوگیری از درد سرهای احتمالی و حفظ استقلال مطرح می شود.

۷. کاهش نفوذ نهاد خانواده و تغییر ساختار اجتماعی

با رشد شهرنشینی و کاهش نظارت مستقیم خانواده ها، برخی از افراد امکان زندگی مستقل با همسر بدون ازدواج رسمی را پیدا کرده اند.

• ضعف کنترل اجتماعی و تغییر در ساختار خانواده سنتی زمینه را برای گسترش ازدواج سفید فراهم کرده است.

حکم ازدواج سفید در ایران

حکم ازدواج سفید در ایران مشخص و صریح است. طبق قوانین مدنی و فقه اسلامی، هرگونه رابطه عاطفی یا جنسی بین زن و مرد، بدون عقد شرعی و ثبت قانونی، غیرقانونی و حرام محسوب می شود. زندگی زیر یک سقف بدون ازدواج رسمی یا همان رابطه معروف ازدواج سفید می تواند به جرم منجر شود.

مراجع قضایی نیز بارها اعلام کرده اند که با روابطی نظیر ازدواج سفید برخورد خواهند کرد. حتی برخی مسئولان ازدواج سفید را «مایه شرمساری» دانسته اند و نسبت به گسترش آن هشدار داده اند. همچنین ثبت نشدن این نوع رابطه، هیچ حقی برای زن ایجاد نمی کند و در صورت بروز مشکل، هیچ گونه پشتیبانی قانونی از افراد وجود نخواهد داشت.

سخنی از مشاوران خانواده آویژه

ازدواج سفید، هرچند در نگاه اول پاسخی به نیاز های عاطفی و اقتصادی نسل جوان به نظر می رسد، اما واقعیت این است که پشت این سبک زندگی، چالش های عمیق روانی، اجتماعی و قانونی پنهان شده است. نبود تعهد رسمی، نداشتن پشتوانه قانونی، آسیب های روحی پس از جدایی، و بی ثباتی احساسی، تنها بخشی از پیامدهای نگران کننده ازدواج سفید است.

برای درک بهتر رابطه ازدواج سفید و تصمیم گیری آگاهانه، مراجعه به مشاوران متخصص در حوزه خانواده، مانند مرکز مشاوره خانواده آویژه، توصیه می شود.

سوالات متداول

آیا ازدواج سفید در ایران قانونی است؟

خیر. ازدواج سفید از نظر قوانین ایران غیرقانونی و از نظر شرعی حرام است. چنین رابطه‌ای می‌تواند باعث پیگرد قانونی شود و هیچ‌گونه حمایت حقوقی برای طرفین ایجاد نمی‌کند.

آیا در ازدواج سفید زن و مرد حق و حقوقی دارند؟

خیر. چون این نوع رابطه ثبت رسمی نشده، هیچ حقی مانند مهریه، نفقه، ارث یا حق حضانت برای زن یا فرزند ایجاد نمی‌شود.

آیا رابطه در ازدواج سفید باعث آسیب روانی می‌شود؟

بله. نبود تعهد و امنیت می‌تواند به احساس ناامنی، اضطراب، افسردگی و آسیب‌های عاطفی، به‌ویژه در صورت جدایی، منجر شود.

منبع: https://psychology.avije.org/