نیلوفر جوادی
حقوق کودک بهعنوان یکی از مهمترین شاخههای حقوق بشر، نیازمند حمایتهای تخصصی، مستمر و نهادینه است. کودکان به دلیل شرایط سنی، وابستگیهای اقتصادی و اجتماعی و ناتوانی در دفاع مستقل از حقوق خود، بیش از سایر گروهها در معرض نقض حقوق قرار دارند. از اینرو ایجاد سازوکارهایی که بتوانند بهصورت تخصصی به مسائل حقوقی کودکان بپردازند، یک ضرورت اجتماعی و حقوقی به شمار میآید.
کلینیکهای حقوق کودک نهادهایی تخصصی هستند که با هدف حمایت، آموزش و پیگیری حقوقی مسائل مربوط به کودکان شکل میگیرند. این کلینیکها میتوانند خدماتی نظیر مشاوره حقوقی رایگان، حمایت قضایی از کودکان آسیبدیده، آموزش حقوق کودک به خانوادهها و مربیان، و همکاری با نهادهای قضایی، آموزشی و اجتماعی را ارائه دهند. همچنین این مراکز نقش مهمی در پیشگیری از نقض حقوق کودک از طریق آگاهیبخشی و توانمندسازی جامعه ایفا میکنند.
از دیگر کارکردهای مهم کلینیکهای حقوق کودک میتوان به شناسایی کودکان در معرض خطر، پیگیری موارد کودکآزاری، کار کودک، محرومیت از تحصیل و تضییع حقوق هویتی اشاره کرد. حضور متخصصان حقوق، روانشناسی و مددکاری اجتماعی در این کلینیکها سبب میشود حمایت از کودک بهصورت جامع و چندبُعدی انجام گیرد و تصمیمگیریها همسو با منافع عالی کودک باشد.
با توجه به خلأ موجود در ارائه خدمات حقوقی تخصصی و کودکمحور، پیشنهاد تشکیل کلینیکهای حقوق کودک بهعنوان یک ابتکار عملی و مؤثر میتواند پاسخی راهبردی به این نیاز باشد. این کلینیکها با ساختاری منسجم، رویکردی تخصصی و همکاری بینرشتهای، قادر خواهند بود نقش مؤثری در حمایت از حقوق کودکان، ارتقای عدالت اجتماعی و تحقق تعهدات ملی و بینالمللی در حوزه حقوق کودک ایفا کنند و الگویی پایدار برای حمایت نهادمند از کودکان در جامعه فراهم آورند.
برای کمک به تشکیل و توسعه کلینیکهای حقوق کودک میتوان از ظرفیتهای اجتماعی، فرهنگی و رسانهای موجود بهویژه مساجد و فضای مجازی به شکل هدفمند استفاده کرد.
مساجد بهعنوان نهادهای ریشهدار اجتماعی، اعتماد عمومی بالایی دارند و میتوانند پایگاه مهمی برای آغاز این حرکت باشند. در بحث آگاهیبخشی و فرهنگسازی، برگزاری جلسات آموزشی کوتاه درباره حقوق کودک پس از نماز یا در مناسبتهای مذهبی، سخنرانی روحانیون درباره جایگاه کودک در اسلام و لزوم حمایت حقوقی از او و توزیع بروشور و محتوای ساده درباره خدمات کلینیکهای حقوق کودک بسیار راهگشا است.
همچنین در مسیر شناسایی کودکان در معرض آسیب، همکاری با امام جماعت و هیئت امنای مسجد برای شناسایی خانوادههای آسیبپذیر، معرفی موارد کودکآزاری، ترک تحصیل یا فقر حقوقی به کلینیکها و ایجاد پل ارتباطی امن میان خانوادهها و متخصصان حقوق کودک ضرورت دارد.
در گام بعدی، فراهمسازی فضا و امکانات اولیه با اختصاص اتاق یا فضای مشخص در مسجد برای برگزاری جلسات مشاوره حقوقی رایگان، میزبانی جلسات هفتگی یا ماهانه کلینیک حقوق کودک در مسجد و استفاده از ظرفیت خیرین مسجد برای تأمین هزینههای اولیه پیشنهاد میشود.
نقش فضای مجازی هم در تشکیل و گسترش کلینیکهای حقوق کودک غیرقابل انکار است؛ چرا که فضای مجازی ابزار قدرتمندی برای دیدهشدن، جذب حمایت و توسعه این کلینیکهاست. در حوزه اطلاعرسانی و آگاهی عمومی، ایجاد صفحات تخصصی در اینستاگرام، تلگرام یا سایت برای معرفی حقوق کودک، انتشار محتوای آموزشی ساده شامل ویدئو و پست کوتاه درباره حقوق کودکان و روایتگری بدون افشای هویت از پروندهها و آسیبهای رایج کودکان اهمیت بالایی دارد.
همچنین برای جذب داوطلب و متخصص، فراخوان وکلای داوطلب، دانشجویان حقوق، روانشناسان و مددکاران اجتماعی، معرفی فرصتهای همکاری افتخاری یا کارآموزی در کلینیکها و ایجاد شبکهای از متخصصان علاقهمند به حقوق کودک کارساز خواهد بود.
علاوه بر این، جهت جلب حمایت مردمی و نهادی، راهاندازی کارزارهای مجازی برای حمایت از تشکیل کلینیکها، ارتباط با اینفلوئنسرهای اجتماعی، فرهنگی و حقوقی و جذب حمایت مالی خیرین از طریق پلتفرمهای امن و شفاف توصیه میشود.
در نهایت برای تقویت این حرکت، مسیرهای مکملی چون همکاری با مدارس و مراکز آموزشی برای معرفی کلینیکها به والدین، ارتباط با سازمانهای مردمنهاد فعال در حوزه کودک، تعامل با دانشگاهها برای استفاده از ظرفیت علمی و پژوهشی و ارائه طرح رسمی به نهادهای دولتی و قضایی با پشتوانه حمایت مردمی باید پیگیری شود.
با استفاده هوشمندانه از ظرفیت مساجد بهعنوان پایگاههای اجتماعی مورد اعتماد و فضای مجازی بهعنوان ابزار گسترش و اثرگذاری، میتوان مسیر تشکیل کلینیکهای حقوق کودک را هموار کرد. این رویکرد ترکیبی، زمینهساز ارائه پیشنهاد بهعنوان یک طرح مردمی، پایدار و قابل اجرا خواهد بود که هم از حمایت اجتماعی برخوردار است و هم قابلیت نهادینهشدن در ساختارهای رسمی را دارد.
شما چه نظری دارید؟