مریم مرتضوی نسب خبرنگار اطلاعات نوشت: یکی از دلایل رشد چاقی در ایران آن است که به این مسأله به عنوان یک مشکل جدی و ملی توجه نشده و چشم‌انداز تیره‌ای که شیوع چاقی می‌تواند برای کلیت جامعه ترسیم کند، هنوز در بین سیاست‌گذاران، ایجاد حساسیت نکرده است.
روزگاری، چاقی از ثروت و مکنت حکایت می‌کرد. پیش روی آن که چاق بود و خان بود، سفره‌ای از گوشت بریان و کباب آهو گسترده بود. چه بسا او نیز در همان باریکه‌کوچه‌ای می‌زیست که مردمانی چشم‌انتظار لقمه‌ای نان بودند تا در ماستشان بزنند و روزگارشان را سپری کنند، اما امروز ویترین جامعۀ انسانی و به‌تبع آن ایران، به اندازۀ قابل توجهی دگرگون شده است؛ چنان‌که چاقی و اضافه‌وزن، نشانه و برآمده از تمول و سیری نیست، بلکه خروجی یک تغذیۀ ناسالم و فاقد ارزش غذایی است.
به‌طور حتم تغذیة نامناسب، دوشادوش کم‌تحرکی افراد و بی‌تحرکی بسیاری از مشاغل جدید، به روند چاقی دامن می‌زند تا فرد گم‌شده در چرخ‌دنده‌های زندگی مدرن، حتی فرصت کافی برای پرداختن به این واجب را نداشته باشد و از سنین پایین به انواع و اقسام بیماری‌های ناشی از چاقی مبتلا شود.
وقتی چاقی، علت است
امروز ایران، ششمین کشور چاق جهان است، بنابراین اگر فریاد بسیاری از دلسوزان جامعۀ ایرانی از آمار فزایندۀ رشد چاقی بلند باشد، کاملا رواست. دکتر علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، چندی پیش شایع‌ترین بیماری غدد در ایران را چاقی دانست و گفت: «بیش از ۷۰ درصد مردم ایران چاق هستند و 5/4 درصد افراد، چاقی مفرط دارند که این عدد رو به افزایش است.»
وی آمار بالای دیابت و انواع بیماری‌های غدد را برآمده از چاقی دانست؛ هرچند بیماری‌های مرتبط با چاقی به این موارد محدود نمی‌شوند. به گفتۀ متخصصان، بارزترین پیامدهای ناشی از اضافه‌وزن و چاقی برای سلامت، شامل فشار خون بالا، افزایش چربی خون، بیماری‌های کرونر قلب، سکتۀ ایسکمیک، دیابت نوع ۲ و انواع سرطان است.
چاقی کودکان و نوجوانان نیز بر تیرگی این چشم‌انداز افزوده؛ چرا که بنا بر آمار ارائه‌شده از وزارت بهداشت، اضافه‌وزن در بیش از ۲۰ درصد جوانان ایرانی شایع شده و میزان آن در دختران از ۶ به بیش از ۲۶ درصد و در پسران از 3 به ۲۴ درصد افزایش یافته و این هشداری جدی برای نظام سلامت به شمار می‌رود و اگر امروز سیاست‌گذاران چاره‌ای نیندیشند، فردا باری گران از جامعه‌ای بیمار بر دوش خواهند داشت.
نیازمند عزم ملی هستیم
برای مبارزه با چاقی و پیامدهای ناگوار آن ـ مانند مبارزه با کرونا ـ نیازمند عزم ملی هستیم. چاقی با کاهش بهره‌وری و امید به زندگی و افزایش هزینه‌های ناتوانی و مراقبت‌های بهداشتی، تأثیر عمده‌ای بر اقتصاد ملی می‌گذارد. هم‌اکنون ۲۳۶ نوع بیماری وجود دارد که با چاقی در ارتباطند. پیشگیری و انجام اقدامات به‌موقع می‌تواند از هزینه‌های درمان و فشار فزاینده بر نظام سلامت و سازمان‌های بیمه‌گر بکاهد.
دکتر محمد هاشمی، دبیر انجمن مبارزه با چاقی ایران می‌گوید: «چاقی، یک معضل بهداشتی فراگیر در جامعه است و عدم مقابله با آن منجر به افزایش شیوع چاقی می‌شود که نتیجه‌اش، پایین‌آمدن سطح کلی سلامت جامعه خواهد بود.»
وی با بیان این‌که شیوع چاقی می‌تواند به افت کلی سطح بهره‌وری جامعه منجر شود، عنوان می‌کند: «مقابله با چاقی و پیشگیری و درمان آن، مسأله‌ای چندنهادی به‌شمار می‌رود و نباید صرفا مختص وزارت بهداشت باشد. تردیدی نیست وقتی فرزندان ما در سنین پایین به چاقی مبتلا می‌شوند، بزرگسالان ناسالمی خواهند بود. بنابراین تمامی نهادهایی که از همان ابتدا در ارتباط با جامعه هستند و در شیوۀ زندگی و نحوۀ خورد و خوراک افراد دخالت دارند، باید در این امر مداخله کنند.»
دبیر انجمن پیشگیری از چاقی ایران، در تشریح عزم ملی و بار مسئولیتی که در این‌باره بر عهدۀ همه نهادهاست، می‌افزاید: «از آموزش و پرورش گرفته تا متولیان تبلیغات، مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از نهادهای اقتصادی همچون وزارتخانه‌های صمت و اقتصاد برای تعیین مشخصات کالاهای خوراکی و مالیات‌هایی که باید بر آن‌ها مترتب باشد تا متولی بهداشت و درمان در وزارت بهداشت و همچنین وضعیت سیستم شهری و مبلمان آن تا خیابان‌ها وگذرگاه‌ها و امکانات شهری، باید به‌گونه‌ای باشند که از چاقی جلوگیری کنند. افزون بر آن، شهرداری‌‌ها با توجه به امکاناتی که در پارک‌ها در دسترس عموم قرار می‌دهند و حتی وزارت ورزش و جوانان و سایر نهادهای مرتبط باید به مراقبت از سلامت و جلوگیری از چاقی افراد جامعه به عنوان یک عزم ملی بنگرند.»
پویش‌های مردمی
در کشورهای توسعه‌یافته، کنترل چاقی به اولویت نخست برای سلامت عمومی بدل شده است. به همین منظور، پویش‌ها و کمپین‌های بی‌شماری برای پیشگیری از چاقی به‌ویژه در کودکان راه‌اندازی شده که می‌کوشند با بالا بردن سواد سلامت جامعه، جلوی شتاب گسترش اضافه‌وزن را بگیرند.
دبیر انجمن مبارزه با چاقی ایران با اظهار تأسف از بی‌اعتنایی عمومی به پدیدۀ چاقی، بر این باور است که از ظرفیت‌هایمان به اندازۀ کافی در این زمینه استفاده نکرده‌ایم و مشخص است که بسیاری از این ظرفیت‌ها مغفول واقع شده است.
دکتر هاشمی در تشریح چرایی معضل چاقی که نظام سلامت را نشانه گرفته است، می‌گوید: «یکی از دلایل، آن است که به این مسأله به‌عنوان یک مشکل جدی و ملی توجه نشده است؛ چون به نظر می‌رسد چشم‌انداز تیره‌ای که شیوع چاقی می‌تواند برای کلیت جامعه ترسیم کند، هنوز در بین سیاست‌گذاران، ایجاد حساسیت نکرده است، در نتیجه ما عملا شاهد یک عزم ملی در مبارزه با چاقی یا پیش‌آگاهی در زمینۀ پیامدهای آن نبوده‌ایم.»
جامعۀ ناآگاه
امروزه ایرانیان، جز قشر بسیار اندکی، تورم لجام‌گسیخته را با گوشت و پوست خود احساس می‌کنند. سیر شتابان قیمت‌ها اولین و مهم‌ترین آسیب را در سبد خانوار به مواد غذایی زده است که حذف مواد غذایی پروتئینی، ویتامین‌ها و مواد مغذی کافی و لبنیات از آن جمله‌اند. در حقیقت، خالی شدن سبد غذایی خانوار از مواد پروتئینی، اولین نشانۀ بحران را به رخ می‌کشد و کیست که نداند این چاقی اجتماعی، خروجی نظام غذایی ناسالم افرادی است که بار تورم 45 درصدی را بر دوش می‌کشند.
تراژدی این‌جاست که با همۀ این اوصاف و فقر غذایی که جامعه را فرا گرفته، توجه به مسألۀ زیبایی، همچنان سرآمد است و همین خود نشان از ناآگاهی جامعه دارد. دکتر محمد هاشمی با تأکید بر این‌که پیش‌شرط توجه به اضافه‌وزن، افزایش آگاهی است، می‌گوید: «هنوز آگاهی لازم نسبت به چاقی در سطح جامعه به عنوان یک خطر وجود ندارد، چرا که ما به عنوان متخصصان بالینی، وقتی در مطب‌ها، درمانگاه‌ها و کلینیک‌ها با افرادی مواجه می‌شویم که برای مقابله با چاقی مراجعه می‌کنند، میبینیم شایع‌ترین انگیزۀ آن‌ها به جای دستیابی به سلامتی و پیشگیری از بیماری، دستیابی به سطوح بالاتر زیبایی است.»
وی باور دارد که گروه متخصصان موظفند در تعامل با نهادهای ذی‌ربط، نسبت به ارتقای دانش عمومی مردم در خصوص خطرهای چاقی اقدام کنند. افزایش آگاهی عمومی، خودبه‌خود سبب خواهد شد نهادهای مردمی خودجوش، نسبت به این قضیه حساسیت بیشتری پیدا کنند و فعال شوند. البته در بالا بردن این آگاهی، بسان سایر آگاهی‌ها، رسانه‌ها و تبلیغات، نقش بسیار مؤثری خواهند داشت.
دبیر انجمن چاقی ایران، اطلاع‌رسانی در این زمینه را زمانی مؤثر می‌داند که رسانه‌ها، افراد واجد شرایط و مورد وثوق مردم را به‌کار بگیرند تا هم حساسیت سیاست‌گذاران را نسبت به این موضوع بیشتر کنند و هم دانش درست را در قالب مفاهیم عمومی برای مخاطب غیر حوزۀ بهداشت، به اطلاع مردم برسانند و به آن‌ها برای پیدا کردن راه‌های درست مقابله با چاقی کمک کنند.
این روزها اخبار فراوانی از فراگیری پوکی استخوان، کوتاهی قد کودکان ایرانی، گسترش دیابت، کبد چرب، افزایش مشکلات کلیوی و ریوی و بسیاری موارد دیگر به گوش می‌رسد. همۀ این‌ها بیماری‌هایی هستند که می‌توانند در دهه‌های آینده، گریبانگیر جامعۀ ایرانی شوند. این خبرها زنگ خطر برای همۀ ماست، چه برای مردم و چه برای مسئولان، چرا که واقعیت را نمی‌توان وارونه جلوه داد و مدعی شد که ما چاق و سرسلامتیم!
