متولیان توسعه مکران باید با عبرت گرفتن از تجربه های ناکام درمناطق مشابه ، جلوی ایجاد انحراف دربرنامه های این منطقه؛ بخصوص توسط خصولتی ها را بگیرند
ظرفیتها و قابلیتهای گرانسنگ منطقه مکران در طول چند سال گذشته هرروز بیش از پیش موردتوجه دولتمردان قرار میگیرد و اینروزها این توجه به اوج خود رسیده و مسؤولان عالیرتبه کشور به دفعات در مورد برنامه توسعه مکران سخن گفتهاند.
منطقه مکران یکی دیگر از برگهای ارزشمند کشورمان است که با رو کردن آن میتوانیم حرکتی توفنده در مسیر رشد اقتصادی کشور را آغاز کنیم.
توجه متولیان امر به ظرفیتهای مکران را به هر دلیلی که اتفاق افتادهباشد، باید به فال نیک گرفت. اما این امر نباید موجب شود که از هر حرکتی در مسیر استفاده از این ظرفیت استقبال کرده و درنتیجه شاهد برخی اقدامات نسنجیده باشیم. ازاینرو در همان گامهای نخست تدوین نقشهراه توسعه مکران، لازم است با استفاده از تجارب گذشته مسیر حرکت خود را تعیین کنیم. در این رابطه توجه به نکات زیر بهعنوانی برخی بایدها و نبایدها ضروری است:
۱ –نظام تصمیمگیری و بدنه اجرایی نهادهای عمومی کشورمان معمولاً بسیار کند عمل میکنند و همین امر در گذشته منجر به فرصتسوزیهای بی شماری شدهاست. اجرای کند پروژههای بهرهبرداری از میادین نفت و گاز مشترک با همسایگان و کند کردن فرایند تکمیل و بهرهبرداری از فرودگاه امام خمینی بهترین شاهد این مدعا هستند. دراین راستا،پرونده توسعه مکران اینک با بیش از سه دهه تأخیر گشودهشدهاست. سه دهه زمان ارزشمند از دست رفته و اقتصاد ملی و اقتصاد منطقه مکران از این فرصت بینظیر ثروتاندوزی محروم ماندهاست. این فرصتسوزی دیگر نباید حتی برای یک روز هم ادامه پیدا بکند. اجرای سریع این طرح بزرگ نظام خردمندانه اجرایی خود را لازم دارد و مسؤولان ارشد هرگز نباید به آن شیوههای مدیریتی ناکارآمد فرصتسوز و عبرتآموز اجازه ظهور و بروز بدهند.
۲ –بسیار مشاهده شده که متولیان امر در سرزمین ما اول کاری را شروع میکنند و بعد از مدتی تازه یادشان میافتد که باید مطالعات طراحی، ارزیابی و امکانسنجی را انجام بدهند. گویاترین نمونه چنین اقداماتی، راهاندازی مناطق آزاد در دهه ۷۰ است که حتی قبل از تدوین و تصویب قانون چگونگی راهاندازی مناطق آزاد اتفاق افتاد .
هرچند در مورد طرح توسعه مکران بهعنوان یکی از آخرین تیرهای ترکش مزیتهای سرزمینی کشورمان که هنوز برایمان باقی مانده، نباید زمان را از دست بدهیم، اما این به معنی پذیرش اقدامات شتابزده نیست. مسؤولان ارشد طرح باید با هشیاری و خردورزی بین دو نقیض (قدر فرصت را دانستن و اقدام همراه با حزم و احتیاط) جمع کرده و زمان بندی معقولی را برای انجام و تکمیل مطالعات و شروع فعالیتهای اجرایی تهیه کنند.
۳ –اقتصاد کشورمان در طول چند دهه گذشته تحت تأثیر دو عامل مخرب تجارت پول و تجارت زمین قرار گرفتهاست. سیاستهای نسنجیده دولتها موجبات رشد سریع نقدینگی را فراهم آورده و با تشدید جریان تورم دورقمی بخش اعظم این نقدینگی که به شیوهای کاملاً نامتقارن بین شهروندان توزیع شدهبود، به سمت بازار املاک و مستغلات هدایت شد.
با مطرح شدن ایده توسعه مکران این نگرانی پیش میآید که مبادا در منطقه مکران هم ندانمکاری متولیان امر موج جدیدی از تجارت زمین را دامن بزند. ازاینرو توصیه اکید به مسؤولان و متولیان امر توسعه مکران این است که هرگز به فکر فروش زمین با هدف تأمین منابع برای اجرای طرح عمرانی نیفتندو هرگز به دلالان و سودجویان اجازه ورود به میدان خرید و فروش زمین و استفاده از رانت اطلاعاتی و هرگونه رانتهای پیدا و پنهان را ندهند.
۴ –خط ساحلی فرصتها و موقعیتهای ارزشمندی را در اختیار منطقه مکران میگذارد. ازاینرو باید در طرح توسعه مکران خط ساحلی بهعنوان یک دارایی بسیار ارزشمند و راهبردی موردتوجه قرار بگیرد و متولیان امر حتی برای تخصیص یک متر از این دارایی نیز وسواس و خساست زیادی به خرج بدهند.
تجربه گذشته نشان میدهد که با شروع فعالیتهای اجرایی در منطقه، فشار زیادی از سوی متنفذین و اشخاص حقیقی و حقوقی برای تملک قطعات ارزشمند زمینهای ساحلی با بهانههایی عجیب شروع خواهدشد و اگر مسؤولان از هماکنون خود را برای مقابله با این فشارها آماده نکنند، بخش اعظم خط ساحلی در تصرف برخی نهادها و اشخاص قدرتمند قرار گرفته و از دسترس خارج خواهدشد؛مانند آنچه برسر خط ساحلی مازندران آمده است.
۵ – توسعه منطقه مکران و سرمایهگذاری بخش خصوصی در آن برای اجرای پروژههای صنعتی، تولیدی و گردشگری نیازمند واگذاری زمین مناسب برای پروژه است. اما این خطر برای مکران وجوددارد که واگذاری زمین بیشتر از آنکه به فرایند اجرای پروژه، ایجاد اشتغال مولد و رشد اقتصاد ملی کمک بکند، بهعنوان شیوهای برای ایجاد فرصت ثروتاندوزی رانتی آنهم با بیاعتنایی کامل به حقوق جامعه بومی به کار گرفتهشدهاست.
لذا، واگذاری زمین در مکران باید در قالب قراردادهای اجاره بلندمدت آنهم مشروط به اجرای پروژه در سقف زمانی معین بهجای واگذاری قطعی و صدور سند مالکیت، باشد.
۶ –معمولاً اجرای طرح های توسعه در بسیاری از کشورهای درحالتوسعه همراه با دستکاری گسترده در طبیعت صورت گرفته و زمینه خسارتهای بزرگ زیستمحیطی را فراهم میسازد.
مکران منطقهای بکر است که هم طبیعت و هم محوطههای باستانی آن تاکنون از تحمل صدمات و لطمات عظیم مدعیان توسعه تاحدودی در امان ماندهاست. بااینحال شروع فعالیتهای اجرایی طرح توسعه مکران میتواند خطر تخریب گسترده طبیعت و محوطههای فرهنگی و باستانی را تشدید بکند. ازاینرو متولیان امر باید اصل کمترین دستکاری در طبیعت و اصل حفاظت کامل و مؤثر از محوطههای باستانی و فرهنگی را با دقت تمام موردتوجه قرار
بدهند.
۷ –اقتصاد کشورمان در طول چند دهه گذشته میدان تاختوتاز و قدرتنمایی بخش شبهخصوصی که معمولاً با عنوان خصولتی به آن اشاره میشود، بوده و حضور و نقشآفرینی این بخش روزبهروز بیشتر و بیشتر شدهاست. بدینترتیب بخش خصوصی واقعی از فرصت رشد و پویایی محروم مانده است.
تجربه چند دهه گذشته نشان داده که در هر دوره با کشف موقعیت جدید برای سرمایهگذاری، بلافاصله بنگاههای شبهخصوصی در همان ابتدای کار حمله برقآسای خود را آغاز کرده و بهترین قسمت بدنه شکار مفلوک را در اختیار خود میگیرند تا با ناکارآمدی ناشی از سیستم مدیریت فامیلی و بدون اعتنا به اصل شایستهسالاری، همان بلا را بر سر منطقه جدید بیاورند که بر سر بقیه مایملک خود آوردهاند.مدیریت طرح توسعه منطقه مکران باید از همان ابتدا بهگونهای عمل کند که بخش خصوصی واقعی حضوری پررنگ در منطقه داشتهباشد.
۸ –بیتردید توسعه منطقه مکران منافع عظیمی را عاید اقتصاد ملی خواهدساخت. اما در قدم اول باید به این نکته محوری توجه داشت که سهم جمعیت بومی منطقه از منافع و عواید ناشی از توسعه باید تمام و کمال پرداخت شود. لذا متولیان توسعه مکران باید از همان ابتدا بر روی سرفصل توانمندسازی جامعه بومی تمرکز کرده و جمعیت بومی را در منافع کلیه پروژههای ارزشمند توسعه منطقه سهیم گردانند.
۹ –با مرور تجربه برخی کشورهای درحال توسعه که در دهههای اخیر رشد اقتصادی سریعی داشتهاند، معلوم میشود که همگی آنها مسیر توسعه صادرات و افزایش درآمد صادراتی را انتخاب و طی کردهاند. ازاینرو توسعه منطقه مکران باید توسعهای صادراتمحور باشد و از همان ابتدا تلاش برای حضور گسترده در بازارهای منطقه و جهان را هدف بگیرد.
۱۰ –امروزه در سایه گسترش ارتباطات ، بسیاری از مفاهیم و ارزشها گرفتار تغییر و تطبیق با شرایط جدید شدهاند. در چنین فضایی امنیت دیگر یک مفهوم نظامی صرف نیست بلکه در کنار نیروی مقتدر نظامی، نیروی مقتدر اقتصادی از قدرت نقشآفرینی بسیار بالایی برخوردار است. لذا، متولیان طرح توسعه مکران باید از همان ابتدای کار با درکی درست از مفهوم امنیت اقتصادی تلاش کنند تا توسعه منطقه مکران را با هدف تأمین امنیت همهجانبه برای کشور برای همه دستاندرکاران و مسؤولان کشور جا بیندازند و اهمیت همراهی اقتدار اقتصادی با اقتدار نظامی را به آنان گوشزد کنند.
شما چه نظری دارید؟