محمد علی مهتدی - روزنامه اطلاعات: روز خلیج فارس، دهم اردیبهشت، امسال بطور محسوسی بیش از گذشته مورد توجه محافل مختلف پژوهشی و رسانه ای قرار گرفت. مقالات بسیاری نوشته شد و نشست ها و میزگردهای مختلفی برگزار شد.

علت این امر شاید ریشه در تحولات منطقه ای بویژه اقدامات لجام گسیخته رژیم صهیونیستی و تهدید کشورهای مهم منطقه و نیز مذاکرات ایران و آمریکا و تاثیر این تحولات بر امنیت منطقه داشته باشد.

یکی از مهمترین نشست ها در این زمینه، نشست سمینارگونه ای بود که روز پنجشنبه گذشته  به ابتکار پژوهشکده مطالعات خلیج فارس در ساختمان روزنامه اطلاعات برگزار شد. در این نشست با حضور جمع کثیری از دیپلمات ها، دانشگاهیان، پژوهشگران و اصحاب رسانه، شخصیت های سیاسی مهمی آقایان دکتر کمال خرازی، دکتر محمد جواد ظریف و دکتر محمدحسین عادلی سخنرانی کردند.

محور گفتگوها عمدتا تحولات روز منطقه ای بود و آنچه مورد توجه همه سخنرانان قرار گرفت لزوم همکاری از طریق ائتلاف های  منطقه ای برای مقابله با خطری است که از ناحیه رژیم صهیونیستی  امنیت کشورهای منطقه را نشانه گرفته است.

بیان اینکه "رژیم صهیونیستی اکنون در پی تشکیل اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات است واین موضوع کشورهای منطقه بویژه عربستان سعودی، اردن و مصر را نگران  و بیدار کرده " در سخنان شخصیت های یاد شده نشان میداد که تهران نیز سرگرم مطالعه و اقدام برای رسیدن به یک ائتلاف منطقه ای، هرچند موقت، با برخی از همسایگان در خلیج فارس  ودر منطقه است.

 البته جمهوری اسلامی ایران از همان آغاز انقلاب پیوسته تاکید کرده که امنیت عاریه ای و وارداتی از خارج فقط منافع نیروهای خارجی را تامین می کند و امنیت واقعی باید از طریق همکاری بین کشورهای همساحل در خلیج فارس بدون حضور بیگانگان فراهم آید. متاسفانه این پیشنهاد در گذشته به علل مختلف از جمله فشار خارجی و فقدان اعتماد کافی مورد پذیرش قرار نگرفت بویژه که تبلیغات خارجی در کنار برخی مواضع تند ونادرست از سوی بعضی از محافل در ایران، فضائی پدید آورده بود که گویا انقلاب اسلامی خود  منبع تهدید در منطقه است .

اما اینک شرایط به گونه ای اصلاح شده که خود این کشورها ضرورت چنین ائتلافی را احساس کرده اند. این مبحث ما را بازمی گرداند به سفر اخیر امیر خالد بن سلمان ، وزیر دفاع سعودی به تهران و تاکید وی مبنی بر اینکه ایران و عربستان سعودی دو پایه و اساس مهم برای حفظ امنیت منطقه هستند.

این مطلب به موقع خود در یادداشتی در همین صفحه مورد بررسی قرار گرفت. اصولا سخن از ایران و عربستان سعودی یادآور دکترین دو ستونه نیکسون در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و قبل از فروپاشی اتحاد شوروی است که در خلیج فارس اعمال می شد و هدف از آن جلوگیری از رخنه شوروی به خلیج فارس بود. ایران و عربستان سعودی دو ستون این داکترین بودند هرچند نقش اصلی را ایران ایفا می کرد و این ارتش ایران بود که برای حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی سلطان نشین عُمان در منطقه ظفار که در سلطه کمونیست ها قرار گرفته بود وارد عمل شد. سؤال این است که آیا در شرایط کنونی ایجاد چنین ائتلافی، این بار مستقل از آمریکا و به هدف مقابله با یکه تازی اسرائیل امکانپذیر است؟

در مورد نقش دولت مصر باید گفت  دردورانی که  کشورهای ساحل جنوبی خلیج فارس ایران را تهدید می داتستند، مصر پیوسته خواهان نقشی در امنیت منطقه بود تا ازاین طریق به بخشی از دلارهای نفتی دست یابد. 

ایران نیز دخالت هیچ کشوری غیر از کشورهای همساحل را نمی پذیرفت و حاضر نبود نه به مصر و نه به سوریه یا هرکشور دیگری نقشی در امنیت خلیج فارس داده شود. اما اکنون شرایط فرق کرده است و اگر مصری ها واقعا در همکاری برای مقابله با خطر اسرائیل که مصر را نیز تهدید می کند، صادق باشند ایرادی ندارد که به عنوان ستون سوم در این معادله وارد شوند و برای رهائی از قید و بند کمک دو سه میلیار دلاری که از آمریکا دریافت می کنند، از کمک های مالی عربستان سعودی برخوردار گردند. آیا این تصورات واقعبینانه است؟

به نظر می رسد که این موضوع تا حدود زیادی به سیاست های دولت دونالد ترامپ و نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا بستگی دارد. ترامپ تا کنون نشان داده است که تسلیم باج خواهی نتانیاهو و محافل صهیونیستی در دولت عمیق  Deep State  نمی شود و اما تحولات اخیر درواشینگتن شامل برخی اخراج ها و جا بجائی ها حاکی از بروز مشکلاتی در سر راه ترامپ است بطوری که فرزندش، ترامپ جونیور، توئیت کرده که نئوکان ها( نومحافظه کاران) در سیاست خارجی پدرش سنگ اندازی می کنند.

معلوم است که نتانیاهو و اعوان وانصارش در آمریکا و در دولت عمیق ، بیکار نمی نشینند و مانع از آن می شوند که یک صدا از واشینگتن به گوش برسد. علاوه بر این رژیم صهیونیستی در این شرایط، با ترس وجودی، ممکن است برای واژگون کردن چیدمان میز، به  هر اقدام تخریبی و تروریستی در آمریکا یا در منطقه دست بزند.   با توجه به تحولات یادشده، جائی برای خوشبینی مفرط وجود ندارد ودر تهران نیز این دیدگاه پدید آمده که افکار عمومی نباید مجذوب در باغ سبزی شود که در دو سه دور اول مذاکرات نشان داده شد بلکه لازم است با هوشیاری انواع احتمال های مثبت و منفی را برای آینده در نظر داشته باشد.