دکتر بهمن آرمان اقتصاددان در گفت وگویی در واکنش به تجمعات و اعتراضات کامیون داران در روزهای گذشته در تشریح مهمترین چالشهای حمل و نقل در ایران گفت:حمل و نقل ایران در دهههای گذشته با چالشهای مهمی مواجه بوده است. بخشی از این چالشها ریشه در شعارهایی دارد که در ابتدای انقلاب مطرح شده بود. در ابتدای انقلاب برخی عنوان میکردند که هدف اصلی انقلاب رسیدگی به وضعیت محرومان و مستضعفان است. نگاه این افراد به شکلی بود که ساخت آزاد راه را کاری لوکس و تجملاتی قلمداد میکردند. نقل است که زمانی که درباره ساخت جادههای کشور تصمیمگیری میشده است آقای نژاد حسینیان وزیر اسبق صنایع سنگین عنوان کرده که ما انقلاب کردیم که جادههای روستایی را بسازیم و هدف ما ساخت آزادراه نیست. در سالهای اولیه انقلاب نیز چنین اندیشهای در بین مدیران جامعه وجود داشت. در زمان جنگ نیز مجلس یک قانون را به تصویب رساند که کشور به جاده و آزادراه نیاز دارد. در آن زمان مطالعات توسط شرکتهای آمریکایی برای ساخت ۸ هزار کیلومتر آزادراه در ایران آماده شده بود. در آن زمان برخی در مجلس عنوان میکردند که کسانی که ضد جنگ هستند با تصویب این قانون به دنبال این هستند که بخش خصوصی نیز در ساخت آزادراهها در کشور سرمایهگذاری کند. استدلال این عده نیز این بود که این افراد چنین قانونی را تصویب کردهاند که عمدأ ماشین آلات کشور را از جبهههای جنگ به آزادراهها بکشانند. مدتها طول کشید که همه متوجه شدند که ساخت آزادراه هیچ ارتباطی به جبهههای جنگ ندارد و بلکه برای کشور مفید خواهد بود. به همین دلیل نیز پس از جنگ تحمیلی ساخت آزادراه در اولویتهای اصلی دولت قرار گرفت. در شرایط کنونی نیز باید عنوان کرد که اغلب آزادراههایی که امروز در کشور وجود دارد نتیجه تصمیمگیریها و اقداماتی است که در دولت سازندگی انجام شد اما این روند ادامه نیافت.
وی در گفت وگو با آرمان ملی با اشاره به این که سرمایهگذاری بخش خصوصی در زمینه ساخت آزادراه از سودآوری لازم برخوردار نیست، گفت: در همه کشورهای جهان تعیین نرخ پرداخت عوارض درآزادراهها توسط شرکت سازنده انجام میشود و نه دولت. این در حالی است که در ایران این کار توسط دولت انجام میشود و به همین دلیل شرکتهای سرمایهگذاری تمایلی برای سرمایهگذاری برای ساخت آزاد راه در کشور ندارند.
نکته دیگر اینکه ساخت آزادراه در ایران درگیر بروکراسی اداری و قوانینی است که در این زمینه تدوین شده است. به عنوان مثال آزادراهی که فلات مرکزی ایران را به بندر امام به عنوان بزرگترین بندر ایرآنکه در حدود ۴۳ درصد از مبادلات تجاری کشور را انجام میدهد در حدود ۱۲۵۰ کیلومتر است. این در حالی است که اگر آزادراه جدیدی ساخته شود این فاصله ۱۲۵۰ کیلومتری به ۴۱۶ کیلومتر کاهش پیدا میکند. در شرایط کنونی استانهای فلات مرکزی ایران مانند کرمان، یزد، خراسان جنوبی و حتی سیستان و بلوچستان راهی به بندرعباس ندارند. در شرایط کنونی هزینه حمل هر تن فولاد از اصفهان به بندرعباس در حدود ۲۰ دلار است. این۲۰ دلار نیز به دلیل نداشتن آزادراه یا خط آهن تندرو از جیب ملت برداشته میشود. این در حالی است که فولاد خوزستآنکه در ۷۵ کیلومتری بندر امام قرار دارد تنها ۵/۲ دلار برای حمل و نقل هر تن فولاد باید هزینه کند. از سوی دیگر کریدور شرق به غرب به دلیل عدم تمایل روسیه به نتیجه نرسیده است. کشورهای آسیای میانه معادن فراوان دارند اما چون به دریا راه ندارند، تنها راه ارتباطی آنها از طریق روسیه است. روسیه نمیخواهد راه جایگزین پیدا کنند.
آرمان درباره مطالبات کامیون داران نیز گفت: نکته مهمی که درباره اعتصاب کامیونداران در ایران وجود دارد این است که هزینه حمل و نقل در ایران از استانداردهای بینالمللی بالاتر است.دلایل مختلفی برای این مسأله وجود دارد. یکی از این دلایل این است که کامیونها در ایران بسیار کهنه هستند و عمر آنها بین۲۰ تا۳۰ سال و حتی در مواردی حتی به۶۰ سال نیز میرسد که البته مصرف سوخت آنها بسیار بالاست. از سوی دیگر جادههای ما نیز جادههای مناسبی نیستند که این موضوع هزینههای سنگینی را متوجه کامیونداران میکند. کامیونداران نیاز دارند قطعات جدید برای کامیون خود تهیه کنند و با توجه به اینکه ایران با تحریمهای بینالمللی مواجه است ناچار هستند قطعات نامرغوبی که عمدتأ از چین وارد ایران میشود را با قیمت بسیار بالا خریداری و استفاده کنند که کارآیی لازم را ندارد. واقعیت این است که هزینهای که کامیونداران در ایران به دلیل نداشتن جادههای مناسب پرداخت میکنند چندین برابر قیمت سوخت است. وضعیت به شکلی است که اگر مافیای قاچاق سوخت اجازه بدهد کامیونداران با ساماندهی قیمت سوخت مشکلی ندارند اما آنها با چالش جدیتری مواجه هستند که همان وضعیت نامناسب جادههای کشور است. این در حالی است که با ساخت آزادراهها هم فاصلهها کاهش پیدا میکند، هم میزان تصادفات کاهش پیدا میکند و هم اینکه مصرف سوخت کنترل میشود.
