هم میهن نوشت: دو ماه دیگر سالگرد پنجمین سال حکمرانی دوباره طالبان بر افغانستان است و آنها در ادامه محدودیتهای گسترده علیه زنان، حالا تا درون خانهها پیش آمدهاند. علاوه بر ممنوعیت درسخواندن دختران در مدارس و دانشگاهها، اجباریکردن حجاب، اخراج زنان کارمند از ادارات، وضع قانون همراهی یک مرد محرم با زنان در معابر عمومی و... اینبار نوبت لوازم آرایش شده؛ موضوعی که از نگاه حاکمان، تهدیدی برای نظم طالبانی است.
مثل مردادماه دو سال پیش که «ملاهبتالله آخوندزاده»، به وزارت امر به معروف و نهی از منکر دستور داد تا فعالیت همه آرایشگاههای زنانه را در افغانستان ظرف یکماه متوقف کنند؛ توقف فعالیت برای حدود ۱۲ هزار آرایشگاه زنانه و ۶۰ هزار زنی که طبق آمار اتاق تجارت و صنایع افغانستان، از همان آرایشگاهها نان به خانه میبردند. بااینهمه زنان افغان هنوز ایستادهاند؛ مثل سه سال پیش که در خیابان علیه حذف زنان از فضای عمومی و اجباریشدن نوع پوشش آنها در چندین ولایت دست به اعتراض زدند.
مثل دو سال پیش که گروهی از آنها با شعار «کار، نان، عدالت» در نزدیکی یک سالن زیبایی در شهر نو کابل، تجمع کردند تا به بستن آرایشگاههای زنانه اعتراض کنند و حالا از چندماه پیش بسیاری از آنها با کارزارهای مجازی مبارزه را ادامه دادهاند؛ آنها از دو سال پیش کارزاری آنلاین با هشتگهایی مانند «لباسم را دست نزن» و «فرهنگ افغانستان»، از قوانین پوشش اجباری طالبان انتقاد کرده و به نمادی از مقاومت زنان افغان علیه تحمیل فرهنگی بدل شده است.
از چندماه پیش بسیاری از زنان افغان به کارزاری با نام «رژلب سرخ» پیوستهاند تا به مقاومتشان هرچند نمادین ادامه دهند. زنان افغان تصاویر خود را با هشتگ #Redforafghanwomen در پلتفرمهای اینستاگرام، فیسبوک و شبکه X به اشتراک گذاشتند که در آنها درحال زدن رژلب قرمز روی لبهایشاناند. بعضی از آنها شعر، ویدئو و نوشتههایی منتشر کردند و از داستانها و تجربیات شخصیشان گفتند. این کارزار مخالفانی هم دارد که میگویند اینگونه کمپینها کاری برای زنان داخل افغانستان از پیش نمیبرند و نمیتوانند نشاندهنده وضعیت سخت زنان افغان باشند.
اما فعالان حقوق بشر، روزنامهنگاران و کنشگران اجتماعی در بسیاری از کشورها، این اعتراض نمادین را تحسین کردند تا این حرکت از مرزهای افغانستان فراتر رود و توجه جهانی را به وضعیت زنان افغان جلب کند.
این روزنامه نوشت: هرچند کمپین «رژلب سرخ» در افغانستان در سطح جهانی با استقبال گستردهای روبهرو شد و بسیاری از چهرههای شناختهشده بینالمللی، زنان فعال در صنعت مد و سازمانهای حقوق بشری به این حرکت ادایاحترام کردند، اما بعضی از فعالان حوزه زنان و کاربران شبکههای اجتماعی از این کارزار انتقاد کردند. آنها معتقد بودند که چنین اعتراضات نمادینی نمیتوانند تغییرات واقعی ایجاد کنند و صرفاً به فضای مجازی محدود میمانند.
بخش عمدهای از این انتقادات حاکی از این است که بهرهگیری از ابزارهای آرایشی مانند رژلب برای بیان اعتراض، با عمق بحران و سرکوبی که زنان افغانستان با آن مواجهاند، همسنگ نیست و آن را سطحی و بیاثر جلوه میدهد. برای نمونه، کاربری با نام «دیوه پتنگ» در پلتفرم X نوشته است: «واقعاً شکل این مبارزه چیست؟ اگر مسئله با رژلب حل میشود، من شخصاً آمادگی دارم دهها عدد رژلب هدیه بدهم.»
بعضی از فمینیستهای پسااستعماری هم این خطر را گوشزد میکنند که چنین کمپینهایی ممکن است ناخواسته تغذیهکننده کلیشههای شرقگرایانه (Orientalist) باشند. یعنی بهجای فهم پیچیدگیهای بافت محلی، یک تصویر جذاب و رمانتیک از «زن مظلوم شرقی با رژلب سرخ» به جهان عرضه شود. طبق نوشتههای بعضی از فعالان حقوق زن افغان در شبکههای اجتماعی، آنها بر این باورند که استفاده از نمادهایی مانند رژلب سرخ ممکن است توجه رسانهای جلب کند اما در واقعیت تغییر ملموسی در وضعیت زنان ایجاد نمیکند.
آنها معتقدند که اولویت زنان افغان آموزش، بهداشت و امنیت است، نه نمادگرایی ظاهری. بعضی مخالفان هم هشدار دادهاند که انتشار تصاویر زنان با رژلب سرخ در شبکههای اجتماعی، آنها را به هدف حملات سایبری یا فیزیکی تبدیل میکند. خانوادهها و گروههای سنتی در داخل افغانستان هم ممکن است فشار شدیدی بر دختران و زنان شرکتکننده وارد کنند.
